Μια χωματερή με τις υψηλότερες συγκεντρώσεις θαλάσσιων απορριμμάτων που έχουν βρεθεί ποτέ σε αβυσσικά βάθη εντοπίστηκε στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου. Έλληνας καθηγητής που συμμετείχε στη διεθνή μελέτη μιλά στο Dnews.
Πιθανώς τους είχε περάσει από το μυαλό αλλά δεν φαντάζονταν οι ερευνητές οι οποίοι ανέλυσαν τα δεδομένα που συνέλεξε το σύγχρονο ερευνητικό βαθυσκάφος Limiting Factor στη Μεσόγειο, ότι θα έβρισκαν έναν τεράστιο όγκο απορριμμάτων στο βαθύτερο σημείο της.
Αυτή η «χωματερή» εντοπίστηκε στο Φρέαρ των Οινουσών ή της Καλυψούς (γνωστό και ως Calypso Deep, Oinousses Deep, Matapan-Vavilov Deep και Vavilov Deep) βάθους 5.112 μέτρων στο Ιόνιο Πέλαγος, περίπου 60 χιλιόμετρα δυτικά των ακτών της Πελοποννήσου και έχει πάρει το όνομά του από την νύμφη Καλυψώ της Ελληνικής Μυθολογίας.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος αυτού του θαλάσσιου κοιλώματος, αρκεί να πει κάποιος ότι το Monte Bianco (Λευκό όρος), που είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος των Δυτικών Άλπεων, θα χωρούσε πολύ άνετα εκεί μέσα. Από γεωλογικής άποψης, πρόκειται ουσιαστικά για ένα φρέαρ (ένα βαθύ κοίλωμα) που εντάσσεται στην επονομαζόμενη Ελληνική Τάφρο η οποία σχηματίστηκε ως αποτέλεσμα της βύθισης της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική πλάκα, τμήμα της οποίας είναι και η πλάκα του Αιγαίου, δημιουργώντας το Ελληνικό τόξο.
Το φρέαρ βρίσκεται σε μια περιοχή με υψηλή σεισμικότητα λόγω ενεργών ρηγμάτων, περιβάλλεται από αρκετά απότομο, κλιμακωτό ανάγλυφο με υψηλές κλίσεις και έχει έναν ουσιαστικά επίπεδο πυθμένα. Το εσωτερικό τμήμα της τάφρου, βάθους άνω των 5.000 μέτρων, έχει σχήμα «νεφρού» και διαστάσεις περίπου 20 km επί 5 km.
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Marine Pollution BulletinMarine Pollution Bulletin, στην οποία συμμετείχαν ερευνητές από την Ισπανία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και την Ελλάδα, στο συγκεκριμένο σημείο βρέθηκαν συνολικά 167 αντικείμενα, κυρίως από πλαστικό (το 90% αυτών), γυαλί, μέταλλο και χαρτί, εκ των οποίων τα 148 είναι απορρίμματα και άλλα 19 είναι πιθανής ανθρωπογενούς προέλευσης. Αυτά τα ευρήματα αντιπροσωπεύουν μία από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις θαλάσσιων απορριμμάτων που έχουν εντοπιστεί ποτέ σε αβυσσικά βάθη.
Η μελέτη υποστηρίζει πως η πυκνότητα των απορριμμάτων στο Calypso Deep (Άβυσσος της Καλυψούς)-με 26.715 αντικείμενα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο-είναι από τις υψηλότερες, και συγκεκριμένα η δεύτερη υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ σε περιβάλλον βαθέων υδάτων. Όσον αφορά το μέγιστο βάθος στο οποίο έχουν βρεθεί απορρίμματα, το ρεκόρ κατείχε η τάφρος Ryukyu στην Ιαπωνία, με ένα μεταλλικό δοχείο που βρέθηκε σε βάθος 7216 m. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας από τις καταδύσεις του Limiting Factor τον Ιούνιο του 2020 στο Challenger Deep, στο βαθύτερο μέρος των ωκεανών, στον Δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, βάθους 10.923m, οι ίδιοι ερευνητές εντόπισαν ένα λευκό πλαστικό καλώδιο οπτικών ινών. Σε μια άλλη κατάδυση στο ίδιο σημείο (Western Pool of Challenger Deep) τον Ιούνιο του 2022, το βαθυσκάφος Limiting Factor, με το που έφτασε στον πυθμένα σε αρχικό βάθος 10.904 m. κατέγραψε ένα γυάλινο μπουκάλι μπύρας.
Το βαθυσκάφος, που κατασκευάστηκε από την Triton Submarines, καταδύθηκε με δύο μέλη, τον κυβερνήτη και τον Αλβέρτο του Μονακό, κινούνταν αργά με περίπου 1,8 χλμ την ώρα και τραβούσε video και εικόνες υψηλής ποιότητας. Στο Calypso Deep, το βαθυσκάφος έπλεε για περίπου 650 μέτρα σε ευθεία γραμμή επί 43 λεπτά ακουμπώντας σχεδόν τον πυθμένα του φρέατος. Τα δεδομένα που ανακτήθηκαν, υποβλήθηκαν σε επεξεργασία και αναλύθηκαν από τη διεθνή ομάδα επιστημόνων και οδήγησαν στην αξιολόγηση της ρύπανσης του ευαίσθητου αβυσσικού περιβάλλοντος.
Οι εικόνες του Limiting Factor επιβεβαιώνουν ότι εκτός από τη συσσώρευση σε ακτές, στην επιφάνεια της θάλασσας και σε πιο ρηχά νερά, τα θαλάσσια απορρίμματα φτάνουν και στα βαθύτερα και πιο απομακρυσμένα σημεία της Μεσογείου, που είναι μια θάλασσα που πλήττεται ιδιαίτερα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Πώς έφτασαν τα σκουπίδια στον πυθμένα της τάφρου…
Η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι τα απορρίμματα πιθανότατα παρασύρθηκαν στο Calypso Deep από θαλάσσια ρεύματα ενώ κάποια από αυτά απορρίφθηκαν απευθείας από πλοία!
«Τα ελαφρά σκουπίδια, όπως είναι τα πλαστικά, προέρχονται κατά κύριο λόγο από χερσαίες πηγές, δηλαδή από τη ξηρά και συγκεκριμένα από κοντινές ή/και απομακρυσμένες ακτές και μεταφέρονται με τα ρεύματα προς την περιοχή του Calypso Deep. Τα επιπλέοντα απορρίμματα «έρχονται» κυρίως από το νότιο Ιόνιο Πέλαγος αλλά και από θαλάσσιες περιοχές νοτιότερα της θέσης του Φρέατος της Καλυψούς. Αυτά τα ελαφρά απορρίμματα είναι εύκολο να παγιδευτούν σε κυκλοτερή επιφανειακά ρεύματα στην περιοχή του Φρέατος και στη συνέχεια να κατακάτσουν στον πυθμένα του. Η μακρά παραμονή τους στον πυθμένα διαπιστώνεται από ένα λεπτό φίλμ ιζημάτων που τα καλύπτει ενώ επίσης είναι πιθανόν να κατακερματιστούν σε μικρότερα θραύσματα σχηματίζοντας μικροπλαστικά. Επιπλέον, εντοπίσαμε και θαλάσσιες πηγές που ρυπαίνουν το Φρέαρ, καθώς βρήκαμε σακούλες γεμάτες απορρίμματα που είχαν απορριφθεί από πλοία», λέει στο Dnews ο Καθηγητής Γεωλογικής και Περιβαλλοντικής Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Γιώργος Παπαθεοδώρου, το εργαστήριο του οποίου, συμμετείχε στην έρευνα.
Δεδομένου ότι το φρέαρ είναι μια «κλειστή κοιλότητα» με ασθενή θαλάσσια ρεύματα (με ταχύτητες περίπου 2 εκατοστά το δευτερόλεπτο και, κατ' εξαίρεση έως 18 εκατοστά), ευνοείται η συσσώρευση συντριμμιών.
«Δυστυχώς, όσον αφορά τη Μεσόγειο δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι είναι μία “πλαστική” θάλασσα, καθώς ο μέσος όρος των πλαστικών που ‘αναπαύονται’ στον πυθμένα της είναι υψηλότερος από άλλες θάλασσες και ωκεανούς» προσθέτει ο κ. Παπαθεοδώρου.
Ο Γιώργος Παπαθεοδώρου διευθύνει το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας (Oceanus-Lab) στο Πανεπιστήμιο Πατρών το οποίο πραγματοποιεί θαλάσσιες γεωφυσικές και περιβαλλοντικές έρευνες στο Αιγαίο, στο Ιόνιο Αρχιπέλαγος και στην Ανατολική Μεσόγειο Θάλασσα. To Εργαστήριό του συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα για διαφυγές ρευστών από τον θαλάσσιο πυθμένα, για υποθαλάσσια ενεργά σεισμικά ρήγματα και για υποθαλάσσιες κατολισθήσεις. Επιπλέον, ασχολείται με το παγκόσμιο πρόβλημα των θαλασσίων απορριμμάτων (marine litter), το οποίο αποτελεί ακόμη μία σημαντική ερευνητική συνιστώσα του συγκεκριμένου Εργαστηρίου, ενώ έχει πραγματοποιήσει θαλάσσιες γεωαρχαιολογικές στην Αίγυπτο, στο Λίβανο και συγκεκριμένα στα Φοινικικά λιμάνια της Βύβλου και της Σιδώνας, στην Κύπρο, στην Κροατία και στην Κορσική.
Σε ό,τι αφορά τη θαλάσσια ζωή, η έρευνα με το βαθυσκάφος δεν έδειξε σαφή στοιχεία επίδρασης των απορριμμάτων στη θαλάσσια ζωή, η οποία είναι έτσι και αλλιώς περιορισμένη σε αυτό το αβυσσικό περιβάλλον του Ιονίου. Οι εικόνες του βαθυσκάφους αποκάλυψαν μόνο την παρουσία του είδους Coryphaenoides mediterraneus (γρεναδιέρης της Μεσογείου), ενός ψαριού της οικογένειας των macrouridae, και του δεκάποδου Acanthephyra eximia.
Βέβαια, σε σημεία με μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, οι έρευνες έδειξαν οργανισμούς να καταπίνουν υπολείμματα απορριμμάτων, να τα χρησιμοποιούν ως υπόστρωμα για να αναπτυχθούν ή ως καταφύγιο ή ως μέρος για να γεννήσουν τα αυγά τους.
«Στον Θερμαϊκό κόλπο, μια περιοχή με πλούσια βιοποικιλότητα, εντοπίσαμε εκατοντάδες θαλάσσιους οργανισμούς να αλληλεπιδρούν με τα απορρίμματα και να τα χρησιμοποιούν κυρίως ως καταφύγιο» σημειώνει ο κ. Παπαθεοδώρου.
Οι ερευνητές συμφωνούν στο ότι η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο ρυπασμένες θάλασσες από σκουπίδια. Μια μελέτη του 2021 είχε προσδιορίσει το στενό της Μεσσήνης ως την περιοχή με την υψηλότερη γνωστή πυκνότητα θαλάσσιων απορριμμάτων στον κόσμο. Αυτό είναι ένα πραγματικό hotspot όπου συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων.
Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η βαθιά θάλασσα είναι τελικά μια μεγάλη «χωματερή» για αυτό και οι ερευνητές υπογραμμίζουν την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην προστασία και διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων αβυσσικών περιβαλλόντων.
«Η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα, με έντονη ανθρώπινη παρουσία, με πυκνή θαλάσσια κυκλοφορία και με εκτεταμένη και εντατική αλιευτική δραστηριότητα. Επιπλέον έχουμε πολύ περιορισμένη γνώση για τα απορρίμματα στο νότιο τμήμα της και για τον ρυθμό εισόδου απορριμμάτων, κυρίως πλαστικών, από τις αφρικανικές ακτές. Τα στοιχεία που παρέχονται από την έρευνά μας θα πρέπει να ενισχύσουν τις παγκόσμιες προσπάθειες, και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, για τον μετριασμό της απόρριψης απορριμμάτων, ειδικά των πλαστικών», λένε οι επιστήμονες.
Σε αντίθεση με άλλες περιοχές του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως είναι οι παραλίες, οι ακτές, οι εκβολές ποταμών, ο πυθμένας των θαλασσών και των ωκεανών είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό άγνωστος και απροσπέλαστος στο κοινωνικό σύνολο. «Μια ρυπασμένη παραλία ή μια συγκέντρωση επιπλεόντων απορριμμάτων ευαισθητοποιεί και αφυπνίζει τους πολίτες. Αντίθετα ένας αβυσσικός πυθμένας καλυμμένος με απορρίμματα πολύ δύσκολα «μπαίνει στη θέα» των πολιτών καθιστώντας δύσκολη την αύξηση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης σχετικά με τη διατήρηση αυτών των αβυσσικών οικοσυστημάτων, η υγεία των οποίων αφορά άμεσα και τη δική μας», επισημαίνει ο Έλληνας ερευνητής.
Και δεν έχει άδικο. Σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού στις ΗΠΑ, σε μεταθανάτια δείγματα από 52 ανθρώπινους εγκεφάλους, συμπεριλαμβανομένων 28 που είχαν υποβληθεί σε αυτοψία το 2016 και 24 δείγματα από το 2024, βρήκαν μικροπλαστικά σε κάθε δείγμα εγκεφάλου, σε μια κατά 50% υψηλότερη συγκέντρωση το 2024 από ό,τι το 2016! Εντόπισαν επίσης υψηλότερα επίπεδα μικροπλαστικών στον εγκέφαλο από ό,τι σε άλλα όργανα όπως τα νεφρά και το ήπαρ. Και τα στοιχεία για τη διείσδυση των μικροπλαστικών στον ανθρώπινο μικροοργανισμό αυξάνονται συνεχώς.
«Το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης των θαλασσών αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή του παγκόσμιου ωκεανού για τον 21 ο αιώνα και απαιτεί μια δέσμη μέτρων και αυστηρών πολιτικών για το μετριασμό της, παράλληλα με εντατικές και συνεχείς εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των κοινωνιών με στόχο την αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου», καταλήγει ο καθηγητής Παπαθεοδώρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου