Ξέχασαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄.

 Posted on 11 Απριλίου, 2025

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ξεχασμένος και εγκαταλελειμμένος ο Εθνοϊερομάρτυρας Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ στις 10 Απριλίου, την ημέρα της μνήμης του. Η φτιαγμένη από τον γλύπτη Γ. Φυτάλη με πεντελίσιο μάρμαρο ανάγλυφη λάρνακα με το άφθαρτο, κατά τις υπάρχουσες μαρτυρίες, λείψανό του βρίσκεται στον Μητροπολιτικό ναό των Αθηνών και αποτελεί πολύτιμη ευλογία για όλο τον Ελληνισμό. Όπως έγραψε ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ο απαγχονισθείς από τους Οθωμανούς την ημέρα του Πάσχα του 1821 Πατριάρχης «ήταν και παραμένει στις ψυχές των απλών Ελλήνων το σύμβολο των θυσιών του Έθνους για την ελευθερία του». (Χριστοδούλου, Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος « Γρηγόριος Ε΄, ο Πατριάρχης της οδύνης», Εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα, 2004, σελ. 640).

Φέτος, στις 10 Απριλίου, λοιπόν για την Αρχιεπισκοπή Αθηνών και τον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών η μνήμη του Αγίου Πατριάρχου ήταν ως μια συνηθισμένη ημέρα. Ένας μόνο ιερεύς του Μητροπολιτικού Ναού λειτούργησε στην Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία! Ο Αρχιεπίσκοπος δεν προέστη. Ήταν στην Αρχιεπισκοπή και δέχθηκε την επίσκεψη του Υπουργού Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του κρατιδίου Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας… Δεν προέστη κάποιος από τους υπέρ τους δέκα βοηθούς Μητροπολίτες και Επισκόπους, που έχει η Αρχιεπισκοπή, δεν λειτούργησε ο προϊστάμενος του Μητροπολιτικού Ναού, ούτε καν ο έτερος συνεφημέριος του. Ούτε ψάλτες ήσαν εκ των χορών του Ναού. Μόνο ο εκ τη Μητροπόλεως Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως ιερεύς και κάποιοι γόνοι της Δημητσάνας, από όπου καταγόταν ο Άγιος Πατριάρχης τίμησαν τη μνήμη του…

Δικαιολογία δεν υπάρχει καμία για το ότι η μνήμη του Πατριάρχου είναι μέσα στη Σαρακοστή. Η τιμή προς ένα Άγιο δεν έχει σχέση μόνο με πανηγύρεις, λιτανείες, γεύματα, έχει κυρίως σχέση με τη λατρεία και την τιμή που του αποδίδει η Εκκλησία. Η μνήμη των Αγίων και η προσφορά τιμής προς αυτούς είναι το κύριο μέλημα της Εκκλησίας. Ο Άγιος συνελήφθη μετά την Θεία Λειτουργία του Πάσχα (10 Απριλίου 1821) και αυθημερόν εκτελέστηκε προ της πύλης του Πατριαρχείου, η οποία έκτοτε παραμένει κλειστή. Στο στήθος του υπήρχε η επιγραφή «προδότης της βασιλείας».

Θα μπορούσε η Εκκλησία να πράξει για τον Άγιο Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ ό, τι συμβαίνει με την έξοδο του Μεσολογγίου. Ανεξαρτήτως ημερομηνίας η ηρωική έξοδος εορτάζεται κάθε χρόνο την Κυριακή των Βαΐων (στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και στην αρχή της Μεγάλης Εβδομάδος…) με κάθε επισημότητα, με πάνδημη συμμετοχή και με την παρουσία Μητροπολιτών, του Ανώτατου Άρχοντος και της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδος. Η αρμόζουσα τιμή στον Γρηγόριο Ε΄ θα έπρεπε να αποδίδεται στις 10 Απριλίου, ή επειδή ο φόνος διεπράχθη ανήμερα το Πάσχα, θα μπορούσε η μνήμη του «κρεμασμένου ωσάν νάτανε φονιάς» Πατριάρχη να ορισθεί να εορτάζεται κάποια ημέρα της Διακαινησίμου εβδομάδας έως και την Κυριακή του Θωμά. Υπενθυμίζεται ότι η 10η Απριλίου είναι με το παλαιό ημερολόγιο, που με το νέο είναι 23 Απριλίου. Όμως το ότι ο απαγχονισμός του συμπίπτει με την περίοδο της Σαρακοστής επ’ ουδενί δικαιολογεί την επιδειχθείσα αδιαφορία.

Σημειώνεται ότι φέτος ζητήθηκε η αναβολή της εορτής του Αγίου Πατριάρχου Γρηγορίου για την Κυριακή του Θωμά, αλλά προεβλήθησαν άτοπα κωλύματα… Σημειώνεται επίσης ότι στον Μητροπολιτικό Ναό είναι θησαυρισμένα και τα λείψανα της Αγίας μάρτυρος μοναχής Φιλοθέης, η μνήμη της οποίας, τον περασμένο Φεβρουάριο, τιμήθηκε με μεγαλοπρέπεια και συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου. Μετά τη λειτουργία ακολούθησε και λιτάνευση του Σκηνώματός Της. Η Αγία μοναχή τιμάται και δικαίως. Ο Άγιος Πατριάρχης δεν αξίζει οποιασδήποτε τιμής;

Για σύγκριση συμπεριφορών αναφέρεται το πώς δέχθηκαν οι Πειραιώτες και οι Αθηναίοι τα λείψανα του Αγίου Πατριάρχου το 1871 από τη Ρωσία και πώς η Ιερά Σύνοδος το 1921 αποφάσισε την αναγνώριση «του στην αγχόνη μαρτυρήσαντος Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄ ως αγίου Ιερομάρτυρος». Η μετακομιδή των λειψάνων του Πατριάρχου έγινε την Κυριακή 25 Απριλίου 1871, πενήντα χρόνια μετά την Επανάσταση και τον απαγχονισμό του. Η υποδοχή ήταν πάνδημη. Ο Δήμος Πειραιώς έστησε μεγαλοπρεπή Πύλη για να διέλθει το σεπτό Σκήνωμα, ενώ όλοι οι δρόμοι, σπίτια εξώστες, πεζοδρόμια, ήσαν γεμάτα από πλήθη κόσμου. Στον Σιδηροδρομικό Σταθμό των Αθηνών ανέμεναν τα Λείψανα του Αγίου Πατριάρχου οι Βασιλείς, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, το Υπουργικό Συμβούλιο, Ανώτατοι Αξιωματικοί. Μετά την υποδοχή η λάρνακα με τα Λείψανα του Πατριάρχου τοποθετήθηκαν επί οκρίβαντος πυροβόλου που έσερναν άλογα. Υπό κανονιοβολισμούς ξεκίνησε η πομπή στην οποία μπροστά βάδισαν ο βασιλιάς, με στολή στρατηγού και οι αρχές της χώρας. Οδοιπορώντας επί δίωρο έφθασαν στον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών. Το επόμενο έτος, 1872, στις 25 Μαρτίου, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος του Αγίου Πατριάρχου, μπροστά στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρόντες οι βασιλείς και χιλιάδες Ελλήνων. Κατά τα εγκαίνια ο ποιητής μας Αριστοτέλης Βαλαωρίτης απήγγειλε ο ίδιος το γνωστό ποίημά του: «Πώς μας θωρείς ακίνητος; Πού τρέχει ο λογισμός σου, τα φτερωτά σου όνειρα;…»

Στις 8 Απριλίου 1921 και με την ευκαιρία των 100 ετών από την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως και του απαγχονισμού του Πατριάρχη η Ιερά Σύνοδος συνέταξε μετά των άλλων Αγίων τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ και ο τότε Μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος σε ευχή που ανέγνωσε στη συνέχεια είπε μεταξύ άλλων: «Κύριε ο Θεός ημών ο παντοδύναμος ο εν τη αφάτω σου προς ημάς συγκαταβάσει ευδοκήσας όπως αναστηθή προ εκατονταετηρίδος το Γένος ημών και αναστηλωθή δι’ αυτού η χριστιανική πίστις προς σωτηρίαν του κόσμου εν τη Ανατολή, επίβλεψον εφ’ ημάς καθιερούντας την θρησκευτικήν εορτήν της επετείου του αγίου Γρηγορίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, μαρτυρήσαντος υπέρ πίστεως και πατρίδος και πρόσδεξαι την πράξιν ημών ταύτην ως λατρείαν και αίνον του παναγίου σου ονόματος».

Από καιρό αντιεκκλησιαστικοί κύκλοι έχουν αμφισβητήσει την αγάπη προς το ποίμνιό του, και την δια του μαρτυρίου θυσία του Αγίου Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄. Σε αυτούς λοιπόν τους δύσκολους καιρούς που διερχόμαστε η εκ μέρους της διοικούσης Εκκλησίας και μερίδας του υπόλοιπου κλήρου αδιαφορία στη μνήμη του, έστω και αν γίνεται από αβελτηρία, είναι τουλάχιστον λανθασμένη και άδικη για τον απαγχονισθέντα Άγιο Πατριάρχη.-

(Σημ. Όλα τα στοιχεία που αναφέρθηκαν βρίσκονται στο προαναφερθέν βιβλίο του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου).