on 06/08/2025
Μεταδιδακτορική ερευνήτρια
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα ΒΕΤ
Εργαστήριο Διατήρησης Βιοποικιλότητας – BCL
Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να υποβαθμίσει το καθεστώς προστασίας του λύκου άνοιξε ξανά τη συζήτηση για τη συνύπαρξη ανθρώπων και άγριας ζωής στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο. Όμως, πόσο καλά γνωρίζουμε τα πραγματικά προβλήματα των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται δίπλα στους λύκους; Στην Ήπειρο, η καθημερινότητα των κτηνοτρόφων αποκαλύπτει ότι η σύγκρουση δεν είναι μόνο ζήτημα θηρευτών, αλλά αντανάκλαση χρόνιων πολιτικών αδυναμιών. Η έρευνα μας επιδιώκει να δώσει φωνή σε αυτούς τους ανθρώπους και να σκιαγραφήσει το πλέγμα προκλήσεων και προτάσεων που διατυπώνουν για την επιβίωση του επαγγέλματός τους.
Μία αιφνιδιαστική απόφαση για τον λύκο και οι αντιδράσεις
Σε μία αιφνιδιαστική εξέλιξη, μετά από περισσότερα από τριάντα χρόνια αυστηρής προστασίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τον Μάιο του 2025 την υποβάθμιση του καθεστώτος προστασίας του γκρίζου λύκου στη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης [1]. Η απόφαση αυτή παρέχει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη ευχέρεια να προχωρούν σε θανατηφόρο έλεγχο των πληθυσμών λύκου, ειδικά όταν προκύπτουν ζητήματα σύγκρουσης με την κτηνοτροφία και την αγροτική ζωή.
Η πολιτική αυτή μεταστροφή θεωρήθηκε ιδιαίτερα ανησυχητική για πολλούς
επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Δεν την ερμήνευσαν ως απόφαση βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά ως πολιτικά υποκινούμενη απόφαση [2, 3]. Ορισμένοι ερευνητές τόνισαν ότι οι ευρωπαϊκές αποφάσεις για τον λύκο μοιάζουν πλέον να καθοδηγούνται περισσότερο από προκαταλήψεις και λαϊκισμό, παρά από τεκμηριωμένη επιστημονική ανάλυση [4, 5].Η έρευνα μας: Η φωνή των ορεινών κτηνοτρόφων
Στην έρευνά μας* [6], επιδιώξαμε να εξετάσουμε τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων που εργάζονται δίπλα στους λύκους, εστιάζοντας στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κτηνοτρόφοι της ΒΔ Ελλάδας και τις προτάσεις τους για την επιβίωση του επαγγέλματός τους.
Ποια τα προβλήματα της ορεινής κτηνοτροφίας;
Οι κτηνοτρόφοι που συμμετείχαν στην έρευνα κλήθηκαν να αξιολογήσουν το εισόδημα και το επάγγελμά τους, με τα αποτελέσματα να αναδεικνύουν τη δυσαρέσκεια και την οικονομική πίεση που βιώνουν. Η ικανοποίηση από το εισόδημα ήταν χαμηλή, ενώ η επαγγελματική ικανοποίηση κινήθηκε σε μέτρια επίπεδα. Οι κτηνοτρόφοι βοοειδών δήλωσαν ελαφρώς υψηλότερη ικανοποίηση, όμως η συνολική εικόνα παρέμεινε ανησυχητική. Χαμηλή ικανοποίηση εκφράστηκε και για το σύστημα αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως αργό και αναποτελεσματικό. Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα που αναδείχθηκε ήταν το χαμηλό επίπεδο εξειδικευμένης εκπαίδευσης των κτηνοτρόφων, με την τεχνογνωσία να μεταβιβάζεται κυρίως μέσω της οικογενειακής παράδοσης, χωρίς ουσιαστική θεσμική υποστήριξη.
Οι κύριες προκλήσεις που καταγράφηκαν περιλαμβάνουν την οικονομική περιθωριοποίηση λόγω χαμηλών τιμών και υψηλού κόστους παραγωγής, τις δύσκολες καιρικές συνθήκες (ξηρασία, ακραία καιρικά φαινόμενα), τις χρόνιες ελλείψεις στη διαχείριση των βοσκοτόπων και των υποδομών, καθώς και την έλλειψη υπηρεσιών και τη δημογραφική εγκατάλειψη της υπαίθρου. Η παρουσία του λύκου επιβαρύνει περαιτέρω την ήδη επισφαλή επαγγελματική τους κατάσταση. Ιδιαίτερα έντονη ήταν η απογοήτευση για την ελλιπή κρατική στήριξη και την αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες της υπαίθρου.
Τι λύσεις προτείνουν οι κτηνοτρόφοι για την επιβίωση του κλάδου;
Οι κτηνοτρόφοι διατύπωσαν σαφείς και ρεαλιστικές προτάσεις: αύξηση των επιδοτήσεων, δίκαιες τιμές για τα προϊόντα τους, μείωση του κόστους ζωοτροφών, ενίσχυση των συνεταιρισμών, αυστηροποίηση των ελέγχων στην κατανομή των επιδοτήσεων, περιορισμό της γραφειοκρατίας και στήριξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάγκη αναβάθμισης των υποδομών (κατάσταση δρόμων, κοινοτικών κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση), καθώς και στην ολοκλήρωση των Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης, τα οποία παραμένουν εκκρεμή εδώ και χρόνια. Παράλληλα, οι παραγωγοί επεσήμαναν ότι η εφαρμογή προληπτικών μέτρων προστασίας από μεγάλα σαρκοφάγα —αν και απαραίτητη— συνεπάγεται υψηλό κόστος, απαιτεί χρόνο και κόπο, και αποτελεί σημαντική επιβάρυνση που δυσκολεύονται να διαχειριστούν χωρίς ουσιαστική στήριξη. Μόνο 4% των κτηνοτρόφων πρότειναν τη θανάτωση των λύκων ως λύση, γεγονός που καταδεικνύει την προτίμησή τους σε ρεαλιστικές και βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης.
Η έρευνά μας: απαραίτητη η χρηματοδότηση των προληπτικών μέτρων για τη μείωση των ζημιών στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο
Υποχρηματοδότηση των προληπτικών μέτρων στην Ελλάδα
Η δεύτερη έρευνά* μας έδειξε ότι τα προληπτικά μέτρα είναι αποτελεσματικά στη διαχείριση της θήρευσης από τον λύκο [7]. Ωστόσο, η εφαρμογή τους προϋποθέτει επαρκή χρηματοδότηση, η οποία στην Ελλάδα παραμένει διαχρονικά ανεπαρκής. Για την περίοδο 2023-2027 προβλέπονται μόλις 2,9 εκατομμύρια ευρώ για την ενίσχυση προληπτικών μέτρων, ποσό που κρίνεται ελάχιστο σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του κλάδου. Αντίστοιχα, χώρες όπως η Γαλλία έχουν δεσμεύσει δεκαπενταπλάσιο ποσό για τον ίδιο σκοπό (175 εκατομμύρια ευρώ για μια χώρα τετραπλάσιας έκτασης της Ελλάδας) [8]. Μέχρι σήμερα, η χρηματοδότηση προληπτικών μέτρων στη χώρα μας στηρίχθηκε κυρίως σε πρωτοβουλίες περιβαλλοντικών οργανώσεων (Καλλιστώ, Αρκτούρος, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία), παρά σε οργανωμένη κρατική στρατηγική.
Πώς θα μειωθούν οι ζημιές στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο;
Το εγκεκριμένο Στρατηγικό Σχέδιο της Ελλάδας (29/11/2022) παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις, καθώς δεν αξιοποιεί των πλήρες φάσμα ευκαιριών που προσφέρει η νέα ΚΑΠ, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία [8]. Στην Ελλάδα, διατηρήθηκαν μόνον τα δύο μέτρα των προηγούμενων προγραμματικών περιόδων (ηλεκτροφόρες περιφράξεις και αγορά ποιμενικών σκύλων), παρά το γεγονός ότι η εφαρμογή τους υπήρξε περιορισμένη και προβληματική (μικρή γεωγραφική κάλυψη, αποσπασματική εφαρμογή, απένταξη αγοράς σκύλων).
Ως Δημόσιο Πανεπιστήμιο (Εργαστήριο Διατήρησης Βιοποικιλότητας – BCL), γνωστοποιήσαμε τα αποτελέσματα της έρευνάς μας στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καθώς και στη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με σαφείς προτάσεις για την οριζόντια ενσωμάτωση και οικονομική στήριξη των προληπτικών μέτρων στο πλαίσιο των Εθνικών Στρατηγικών Σχεδίων της ΚΑΠ 2023-2027 [9]. Έκτοτε το Υπουργείο εξετάζει την ενσωμάτωση των προτάσεων για τη βελτίωση της ΚΑΠ προς όφελος των κτηνοτρόφων.
Προτεινόμενα μέτρα ενίσχυσης των κτηνοτρόφων για τη μείωση των ζημιών στο ζωϊκό κεφάλαιο από το λύκο
- Φύλαξη από βοσκό: Επιδότηση μισθών (όπως σε ΚΑΠ Γαλλίας & Ισπανίας), βελτίωση συνθηκών διαβίωσης (Ιταλία), και ενίσχυση τεχνικών δεξιοτήτων μέσω τεχνικών σχολών και δικτύων (Γαλλία).
- Περιφράξεις & δομές διανυκτέρευσης: Επιδότηση αγοράς και συντήρησης για τον περιορισμό των ζώων τη νύχτα, με χρήση διαφόρων τύπων υλικών (ηλεκτροφόρες, μεταλλικές, τύπου Fladry, σκέπαστρα κ.ά.), όπως προβλέπεται σε ΚΑΠ Κροατίας, Φινλανδίας, Γαλλίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Σλοβενίας.
- Ποιμενικοί σκύλοι: Επιδότηση αγοράς και συντήρησης ελληνικών φυλών ποιμενικών σκύλων (Ελληνικός ποιμενικός, Λευκό τσομπανόσκυλο, Μολοσσός Ηπείρου), απλοποίηση της διαδικασίας πιστοποίησης, επιδότηση μέρους ετήσιων εξόδων συντήρησης (π.χ. 350€/ σκύλο/έτος, μέχρι 4 σκύλους άνα δικαιούχο, όπως ΚΑΠ Πορτογαλίας).
- Σύγχρονα προληπτικά μέτρα: Επιδότηση αγοράς οπτικοακουστικών αποτρεπτικών (π.χ. Foxlights), και GPS κολάρων (ΚΑΠ Ιταλίας, Ισπανίας).
- Διαχείριση πτωμάτων κτηνοτροφικών ζώων: Σύνταξη και εφαρμογή εθνικής στρατηγικής για τη διαχείριση πτωμάτων, προκειμένου να μειωθούν οι επιθέσεις από θηρευτές και να προστατευτούν τα πτωματοφάγα πουλιά.
- Πολιτική αποζημιώσεων: Σύνδεση της αποζημίωσης με την εφαρμογή βασικών προληπτικών μέτρων, εκσυγχρονισμός της διαδικασίας και επανασχεδιασμός του συστήματος με συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων.
Σύγκρουση κτηνοτροφίας λύκου στην Ελλάδα και στην Ήπειρο
Η έκθεσή μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το 2024 παραδόθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα σύνολο δέκα εθνικών μελετών για τη συνύπαρξη ανθρώπων και μεγάλων σαρκοφάγων, στο πλαίσιο των υπηρεσιών που παρέχει η Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Συνύπαρξης (adelphi consult GmbH, Istituto di Ecologia Applicata, Καλλιστώ) προς τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος (DG Environment) της Ε.Ε. [10].
Η δική μας αναφορά για την Ελλάδα [11], επιχειρεί να αποτυπώσει τις πραγματικές διαστάσεις της σύγκρουσης λύκου και κτηνοτροφίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων. Στόχος της μελέτης ήταν η ανάλυση κρίσιμων παραμέτρων που διαμορφώνουν αυτή τη σχέση, όπως οι τάσεις του κτηνοτροφικού κεφαλαίου, οι αιτίες θνησιμότητας των ζώων, η διαθεσιμότητα της άγριας λείας, η κατανομή των ζημιών στους κτηνοτρόφους, τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων, καθώς και το κόστος εφαρμογής αποτελεσματικών προληπτικών μέτρων.
Μπορείτε να βρείτε εδώ την επίσημη αναφορά στην αγγλική γλώσσα, τη μετάφραση της αναφοράς στα ελληνικά (για διευκόλυνση του ελληνικού κοινού) [12], καθώς και το σύνολο των δέκα εθνικών μελετών που παραδόθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η σύνταξη της αναφοράς για την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Γ. Ηλιόπουλο, Δρ. Βιολογίας, Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ.
Αιτίες απώλειας κτηνοτροφικού κεφαλαίου: Πόσο ευθύνεται τελικά ο λύκος;
Σύμφωνα με τα δεδομένα αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ για την περίοδο 2013–2022 [13], οι κυριότερες αιτίες θνησιμότητας στα αιγοπρόβατα σε όλη την Ελλάδα ήταν τα καιρικά φαινόμενα (36%), οι ασθένειες (25%), η θήρευση από λύκο (25%), η θήρευση από αδέσποτα σκυλιά (13%) και, σε πολύ μικρότερο βαθμό, η θήρευση από καφέ αρκούδα (1%). Στα βοοειδή, πρώτες αιτίες αναδείχθηκαν οι επιπλοκές κατά τον τοκετό (54%), η θήρευση από λύκο (23%), τα ατυχήματα και γαστρεντερικές διαταραχές (10%), οι ασθένειες (5%), τα καιρικά φαινόμενα (4%) και η θήρευση από αρκούδα (4%) [11].
Ιδιαίτερα στις περιοχές εκτός κατανομής του λύκου (νησιά, Πελοπόννησος), η θνησιμότητα από αδέσποτα σκυλιά εμφανίζεται αυξημένη (82% των συνολικών αποζημιώσεων για θηρεύσεις από σκυλιά), αναδεικνύοντας την ανάγκη για διαχείριση και αυτού του ζητήματος.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, η θήρευση από λύκους καταγράφηκε σε υψηλότερα επίπεδα και αντιστοιχούσε στο 48% των δηλωμένων απωλειών κτηνοτροφικών ζώων. Ωστόσο, σε απόλυτους αριθμούς, η πραγματική επίπτωση της θήρευσης από λύκους παραμένει περιορισμένη: Για το 2021, μόλις το 0,13% του συνολικού πληθυσμού αιγοπροβάτων και το 0,6% των βοοειδών στην περιοχή θηρεύτηκαν από λύκο. Σε εθνικό επίπεδο, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι ακόμη χαμηλότερα: για το 2021 μόλις το 0,03% του συνολικού πληθυσμού αιγοπροβάτων και το 0,17% των βοοειδών στην Ελλάδα θηρεύτηκαν από λύκο. Η θήρευση από αρκούδα κινήθηκε σε ακόμη μικρότερα επίπεδα (0,001% για τα αιγοπρόβατα και 0,03% για τα βοοειδή σε εθνικό επίπεδο).
Νέες προκλήσεις για την ελληνική κτηνοτροφία
Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική κτηνοτροφία κλήθηκε να αντιμετωπίσει ακόμη πιο σοβαρές απειλές. Από το 2024 και μετά, οι επιδημίες ευλογιάς και πανώλης αιγοπροβάτων είχαν καταστροφικές συνέπειες, με 94.000 θανατώσεις ζώων από ευλογιά έως τον Απρίλιο του 2025 [14]. Το ήδη επιβαρυμένο κτηνοτροφικό σύστημα δέχθηκε ακόμη ένα πλήγμα, αναδεικνύοντας την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων βιοασφάλειας και αποτελεσματικής πρόληψης ζωονόσων. Η απαγόρευση των μετακινήσεων προς τα θερινά ορεινά βοσκοτόπια, ως μέτρο περιορισμού της διασποράς, υποχρέωσε πολλούς μετακινούμενους κτηνοτρόφους να παραμείνουν στις χειμερινές εγκαταστάσεις, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την ήδη φθίνουσα τάση της μετακινούμενης κτηνοτροφίας.
Την ίδια περίοδο, αναδείχθηκαν και χρόνιες παθογένειες στη διαχείριση των αγροτικών ενισχύσεων (σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ). Η συστηματική κατάχρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων μέσω της δήλωσης ανύπαρκτων βοσκοτόπων στις επιδοτήσεις ήρθε στο προσκήνιο, υπονομεύοντας τη διαφάνεια και μειώνοντας τους διαθέσιμους πόρους για τους πραγματικούς κτηνοτρόφους [15]. Η έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων και πολιτικής βούλησης για την ορθολογική διαχείριση των ενισχύσεων ανέδειξε δομικές αδυναμίες στη χάραξη και εφαρμογή αγροτικής πολιτικής.
Εν κατακλείδι: Ο λύκος δεν είναι το πρόβλημα – είναι η κορυφή του παγόβουνου
Η παρουσία του λύκου αποτελεί αναμφισβήτητη πρόκληση για τους κτηνοτρόφους. Ωστόσο, τα ευρήματα δείχνουν ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι βαθύτερο. Η χρόνια έλλειψη πολιτικών στήριξης του πρωτογενούς τομέα, η υποχρηματοδότηση των αναγκαίων μέτρων, η απουσία ενός ολοκληρωμένου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον λύκο, και η αδυναμία του κράτους να σταθεί δίπλα στους ανθρώπους της υπαίθρου διαιωνίζουν το πρόβλημα της σύγκρουσης. Ο λύκος καταλήγει να γίνεται ο εύκολος «αποδιοπομπαίος τράγος», ενώ οι ουσιαστικές αιτίες της κρίσης παραμένουν άλυτες.
Η συζήτηση για τη συνύπαρξη ανθρώπων και λύκων δεν μπορεί να περιορίζεται σε απλοϊκά διλήμματα προστασίας ή εξόντωσης του θηρευτή. Οφείλει να στηριχθεί σε δεδομένα και να εστιάσει στις πραγματικές ανάγκες της υπαίθρου: αξιοπρεπές εισόδημα, στήριξη του επαγγέλματος, ουσιαστική εφαρμογή προληπτικών μέτρων, και πολιτικές που ενισχύουν τη βιωσιμότητα της κτηνοτροφίας. Αν δεν χτίσουμε ένα σταθερό υπόβαθρο στήριξης της υπαίθρου, η “σύγκρουση” θα επιστρέφει διαρκώς, ανεξαρτήτως του καθεστώτος προστασίας του λύκου.
Βιβλιογραφία
[1] EP (2025) Wolves: MEPs agree to change EU protection status.
https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20250502IPR28221/wolves-meps-agree-to-change-eu-protection-status
[2] WWF (2025) Europe turns its back on wolves and on science.
https://www.wwf.eu/?18127416/Europe-turns-its-back-on-the-wolf-and-on-science
[3] LCIE (2024) Statement on the proposed downlisting of the wolf under the Bern Convention and the EU Habitats Directive. Large Carnivore Initiative for Europe. IUCNN/SSC Specialist Group. 13 November 2024. https://lciepub.nina.no/pdf/638670498186284408_LCIE%20-%20statement%20on%20wolf%20downlisting%20proposal.pdf
[4] Ordiz A, Canestrari D, Echegaray J (2024) Large carnivore management at odds: Science or prejudice? Global Ecology and Conservation 54:e03202.
https://doi.org/10.1016/j.gecco.2024.e03202
[5] Darimont CT, Paquet PC, Treves A, Artekke K, Chapron G (2018) Political populations of large carnivores. Conservation Biology 32:747–749.
https://doi.org/10.1111/cobi.13065
[6] Petridou M, Kati V (2025) Are Wolves the Real Problem? Challenges Faced by Livestock Farmers Living Alongside Wolves in Northwestern Greece. Sustainability 17:1083.
https://doi.org/10.3390/su17031083
[7] Petridou M, Benson JF, Gimenez O, Iliopoulos Y, Kati V (2023) Do husbandry practices reduce depredation of free-ranging livestock? A case study with wolves in Greece. Biological Conservation 283:110097.
https://doi.org/10.1016/j.biocon.2023.110097
[8] EC (2022) Common Agricultural Policy Strategic Plans by country. Information on the delivery and application of the CAP Strategic Plans in each EU country. 2022.
https://agriculture.ec.europa.eu/cap-my-country/cap-strategic-plans-country_en
[9] BCL (2023) “Πρόταση ένταξης νέων μέτρων στην Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ελλάδας για την ενίσχυση των κτηνοτρόφων ως προς τη μείωση των ζημιών από το ζωικό κεφάλαιο από το λύκο”. Επιστολή της 26/09/2023 προς Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καθώς και στη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
[10] EU Large Carnivore Platform. (2024) Impact of Large Carnivores across Europe. 2024.
https://environment.ec.europa.eu/topics/nature-and-biodiversity/habitats-directive/large-carnivores/eu-large-carnivore-platform/national-large-carnivore-management_en
[11] Petridou M (2024) Large Carnivore impacts, Case study: Ioannina Regional Unit, Greece. Wolf and Extensive Sheep/goat and Cattle Interactions. Callisto Wildlife Society and Biodiversity Conservation Lab, University of Ioannina. Report produced for the EU Platform on Coexistence of People and Large Carnivores, for DG Environment under Service Contract 09.0201/2023/907799/SER/ENV.D.3.
http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.17977.28005
[12] Πετρίδου Μ (2024) Επιπτώσεις Μεγάλων Σαρκοφάγων. Μελέτη περίπτωσης: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, Ελλάδα. Αλληλεπιδράσεις λύκου-κτηνοτροφίας σε εκτατικά συστήματα αιγοπροβάτων και βοοειδών. Καλλιστώ και Εργαστήριο Διατήρησης Βιοποικιλότητας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η έκθεση συντάχθηκε για την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Συμβίωσης Ανθρώπου και Μεγάλων Σαρκοφάγων για την Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο της υπηρεσιακής σύμβασης 09.0201/2023/907799/SER/ENV.D.3.
[13] ELGA (2023) Hellenic Agricultural Insurance Organization. Data on Livestock Compensations for Damages Caused by Large Carnivores and other causes in Greece, 2013-2022 (accessed 15/6/2024).
[14] PAFF (2025) 2025. Sheep pox and goat pox in Greece. https://food.ec.europa.eu/document/download/e1a0d539-c6bb-4b71-b5cd-9dba5a958164_en?filename=reg-com_ahw_20250328_pres-23.pdf
[15] Reuters (2025) 2025. EU hits Greece with record fine over farmers subsidy fraud. https://www.reuters.com/business/finance/eu-hits-greece-with-record-fine-over-farmers-subsidy-fraud-2025-06-17/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου