on 01/09/2025
Δρ Ιωάννης Κακαράς,
Τεχνολόγος Ξύλου – Ξύλινων κατασκευών
Ομότ. Καθηγητής Παν/μίου Θεσσαλίας
kakaras.users.uth.gr, kakarasioannis.blogspot.gr
Τα δασικά μεσογειακά οικοσυστήματα της χώρας μας σε μεγάλο ποσοστό είναι φυσικά αυτοφυή μικτά δάση, με τεράστια βιοποικιλότητα σε χλωρίδα και πανίδα, χαρακτηριστικά που τα καθιστούν μοναδικά και πανέμορφα. Εδώ εντάσσονται και μεγάλες εκτάσεις από ημιορεινά και ορεινά λιβάδια, φρυγανότοπους και γυμνές δασικές εκτάσεις που στο σύνολό τους καλύπτουν πάνω από το 70% της χερσαίας έκτασης της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο ότι αποτελούν αντικείμενο έρευνας και μελέτης από αρμόδιους επιστήμονες παγκοσμίως.
Η διαχείριση την οποία εφαρμόζουμε στα παραγωγικά μας δάση περιορίζεται στην ετήσια συγκομιδή κάποιων πρωτογενών δασικών προϊόντων, σε εφαρμογή σχετικής διαχειριστικής μελέτης, χωρίς στην πράξη να τηρούνται οι κανόνες αειφορικής διαχείρισης και συγκομιδής που προβλέπει η επιστήμη της Δασολογίας. Παράλληλα εφαρμόζονται οι πιο δαπανηρές μέθοδοι καταστολής πυρκαγιών με πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα. Με άλλα λόγια τα δάση μας δεν διαχειρίζονται αειφορικά, σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης της Δασολογίας, για τους παρακάτω λόγους:
Στα δάση μας δεν πραγματοποιούνται αραιώσεις νεοφυτειών – πυκνοφυτειών, δεν γίνεται καλλιέργεια των δασών με απομάκρυνση γέρικων και άρρωστων δένδρων, δεν γίνονται αναδασώσεις. Το μεγαλύτερο ποσοστό των δασών μας είναι εκτός διαχείρισης. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μάστιγα με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό και η αντιμετώπισή τους είναι πλημμελής. Με λαθεμένη και επιπόλαια απόφαση της κυβέρνησης το 1998, αφαιρέθηκε από τη Δασική Υπηρεσία η καταστολή των δασικών πυρκαγιών και ανατέθηκε στο φορέα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, της οποίας το προσωπικό δεν γνωρίζει τα δασικά οικοσυστήματα και τον τεράστιο χώρο που καταλαμβάνουν γιατί το προσωπικό της δεν έχει σπουδάσει το αντικείμενο και η κύρια εργασία του δεν λαμβάνει χώρα μέσα στα δάση. Σε αντίθεση η Δασική Υπηρεσία με όλο το εξειδικευμένο προσωπικό της (Δασολόγοι, Τεχνολόγοι Δασοπονίας, Δασοφύλακες, Πυροφύλακες) από συστάσεώς της έχει ως κύρια εργασία τη διαχείριση των δασών μας, εργάζεται και εξειδικεύεται μέσα στα δάση και τις δασικές εκτάσεις της χώρας μας, συνεπώς γνωρίζει άριστα το χώρο. Έχει επί 10άδες χρόνια παραγάγει αξιόλογο έργο σε όλους τους τομείς της δασοπονίας, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δασών και της δασοπυρόσβεσης. Συνεπώς αναίτια της αφαιρείται η αρμοδιότητα καταστολής των δασικών πυρκαγιών και με δεύτερο λάθος της αναθέτουν την προστασία των δασών με πενιχρή χρηματοδότηση. Ενδεικτική είναι η σύγκριση των δασικών πυρκαγιών και καμένων δασικών εκτάσεων στις δύο περιόδους. Η λάθος πολιτική ολοκληρώθηκε με την ταυτόχρονη σταδιακή συρρίκνωση της Δασικής Υπηρεσίας και με τη διάθεση σχεδόν όλης της χρηματοδότησης για τα δάση στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, όταν είναι δεδομένο παγκοσμίως ότι αποτελεσματική προστασία στα δάση, επιτυγχάνεται με οργανωμένη την πρόληψη και την αειφορική διαχείριση τους.
Έχουμε δεσμευτεί ως χώρα με διεθνείς συμφωνίες του Ελσίνκι το 1993, της Μαδρίτης το 1998 να διαχειριζόμαστε τα δάση μας αειφορικά, και να πιστοποιούμε από ανεξάρτητο εθνικό φορέα τόσο την αειφορική διαχείριση των δασών μας, όσο και των προϊόντων ξυλείας των δασών μας ότι προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση (δασική πιστοποίηση κατά PEFC ή FSE). Εν τούτοις δεν υλοποιούμε τις δεσμεύσεις μας, αποτελώντας μια εξαίρεση σε όλη την Ευρώπη. Δεν μπορούμε ακόμη να χρησιμοποιήσουμε την ξυλεία των δασών μας, αλλά και τα έπιπλα και κατασκευές από ελληνικό ξύλο, σε εθνικά έργα, γιατί η νομοθεσία μας επιβάλλει τη χρήση δομικής ξυλείας με δασική πιστοποίηση. Έτσι σε μεγάλα και μικρά δημόσια έργα, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Οργανισμών κ.α. χρησιμοποιούμε εισαγόμενη πιστοποιημένη δομική ξυλεία και προϊόντα ξύλου (παρκέτα, ξυλεπενδύσεις, ταβάνια).
Να σημειώσουμε ότι η καλής ποιότητας δομική ξυλεία από έλατο και πεύκο των δασών μας είναι η καλύτερη στην Ευρώπη, γιατί τα δάση μας είναι φυσικά δάση και όχι τεχνικές φυτείες ταχυαυξών ειδών, όπως η πιστοποιημένη εισαγόμενη δομική ξυλεία.
Να τονίσουμε επίσης ότι στα Δασικά Προϊόντα των δασών μας συγκαταλέγονται και άλλα προϊόντα εκτός από τα προϊόντα ξύλου, όπως: το μέλι των δασικών δένδρων, τα μανιτάρια των ελληνικών δασών, τα κάστανα και άλλοι καρποί δασικών δένδρων και θάμνων, τα προϊόντα ρητίνης, η μαστίχα Χίου (προϊόν του σκίνου), το φυλλόχωμα, χημικά εκχυλίσματα φλοιού και ξύλου δασικών δένδρων που χρησιμοποιούνται ως αρώματα, φάρμακα, δεψικές ουσίες κ.α. Και για αυτά τα προϊόντα προβλέπεται από την ισχύουσα Ευρωπαϊκή Νομοθεσία ότι πρέπει να πιστοποιείται η προέλευσή τους από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση, δηλ. πρέπει να αποκτήσουν το σήμα PEFC ή FSE.
Είναι γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό ευαισθητοποιημένων ευρωπαίων πολιτών προτιμούν να προμηθεύονται ξύλινα έπιπλα και κατασκευές, ξύλινες κατοικίες και όλα τα δασικά προϊόντα και προϊόντα του ξύλου, μόνο εάν διαθέτουν δασική πιστοποίηση, γιατί έχουν συνειδητοποιήσει την τεράστια σημασία των δασών για την ζωή, τον πολιτισμό, την ανάπτυξη. Αυτά συμβαίνουν στην υπόλοιπη Ευρώπη όταν στη χώρα μας δυστυχώς κάθε καλοκαίρι θρηνούμε καταστροφές και από εμπρησμούς των δασών μας, με στόχο την οικοπεδοποίηση και την καταπάτηση δασικών εκτάσεων.
Μία πρώτη συνέπεια της υφιστάμενης κατάστασης στη χώρα μας είναι η συγκομιδή των δασικών προϊόντων να περιορίζεται: μόνο σε δύο κύριες κατηγορίες προϊόντων, τη στρόγγυλη ξυλεία (τους κορμούς) κωνοφόρων και πλατύφυλλων για πρίση σε Πριονιστήρια και την ξυλεία καυσόξυλων και θρυμματισμού. (Εικ. 1). Έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι η συγκομιδή των δασικών προϊόντων των δασών μας για αρκετά χρόνια γίνεται με ανορθόδοξο τρόπο, ως συνέπεια της υποβάθμισης τόσο της Δασικής Υπηρεσίας, όσο και των Δασικών Συνεταιρισμών.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι πάσης φύσεως δραστηριότητες μέσα στα δασικά οικοσυστήματα και στην ευρύτερη περιφέρεια των Δασαρχείων εκτελούντο με το σύστημα των ΚΕΔ (Κρατικών εκμεταλλεύσεων Δασών) με αυτεπιστασία και μεγάλη επιτυχία, με τη συμμετοχή πολλών χιλιάδων δασεργατών των Δασικών Συνεταιρισμών εργασίας και άλλων τεχνιτών και εργατών από τους διαμένοντες στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα. Στο ίδιο πλαίσιο λειτούργησαν και οι πρώτες στην Ελλάδα Βιομηχανίες Ξύλου Καλαμπάκας, Λιτοχώρου, Φουρνά Ευρυτανίας, Αρτεμίσιας κ.α. όπου από τη 10ετία του 1950, τα πρότυπα Πριονιστήρια ξυλείας, εμποτιστήρια , ατμιστήρια, Εργοστάσιο Μοριοσανίδων, Ξύλινων οικημάτων και κατασκευών υπαίθρου, αποτέλεσαν παράδειγμα προς μίμηση από ιδιώτες. Δυστυχώς και αυτές οι Μονάδες έκλεισαν, ενώ θα έπρεπε να διατηρηθούν για να συνεχίζουν να εφαρμόζουν στην πράξη τις διαδικασσίες ποιοτικής ταξινόμησης και πιστοποίησης των δασικών προϊόντων ξύλου, των ελληνικών δασών, των νέων τεχνολογιών ξήρανσης, εμποτισμού, πρίσης.
Η πολιτική αυτή για τα δάση μας συνέβαλε τα μέγιστα στην ερήμωση της ημιορεινής και ορεινής Ελλάδας, γιατί είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση όλων των δραστηριοτήτων: διαχείρισης των δασών μας (αραιώσεις, καθαρισμοί, απομάκρυνση γέρικων και ασθενών δένδρων, αναδασώσεις), εκτέλεσης δασοτεχνικών έργων (μελέτες δασοτεχνικών έργων, διάνοιξης τεράστιου δικτύου δεκάδων χιλιάδων δασικών δρόμων και συντήρηση αυτών, διευθέτησης χειμάρρων, αναχλοάσεις πρανών χειμάρρων και βοσκοτόπων, υδρομαστεύσεις πηγών, τεχνικών έργων μεταφοράς νερού πηγών για ύδρευση και άρδευση, κατασκευής δεξαμενών, υπόστεγων καταφυγίων ζώων σε αλπικά φυσικά λιβάδια κ.α.), διαχείρισης των ορεινών βοσκοτόπων, συγκομιδής των δασικών προϊόντων και μεταφοράς σε μονάδες κατεργασίες. Πολλές από τις δραστηριότητες αυτές πραγματοποιούνται στην ημιορεινή και ορεινή Ελλάδα, της οποίας οι εργαζόμενοι μειώθηκαν σημαντικά και οι ελάχιστοι που έμειναν μετακόμισαν στις πόλεις, γιατί μειώθηκε δραματικά η διάρκεια απασχόλησής τους. Η πολιτική αυτή έχει αρνητικές συνέπειες και στην ποιότητα των δασών μας, στα οποία λαμβάνουν χώρα ανεμοριψίες και χιονοριψίες, εμφανίζονται προσβολές δένδρων από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες, όπως ασθένειες στα έλατα, το κυπαρίσσι, τα πλατάνια, τη φτελιά..
Η ορεινή Ελλάδα δέχθηκε ένα ακόμη κτύπημα από την Πολιτεία με τη ψήφιση του γνωστού Ν. 3852/2010 «Καλλικράτης», ο οποίος με διοικητικές συνενώσεις οδήγησε πολλές περιοχές να μη θεωρούνται πλέον επίσημα ορεινές, ενώ γεωμορφολογικά είναι ορεινές. Με την εφαρμογή του Νόμου για τις περιοχές αυτές προέκυψαν αρνητικές συνέπειες στη φορολογία, τις επιδοτήσεις, τα χρηματοδοτικά κριτήρια.
Στην Ελλάδα κατέχουμε ένα ακόμη αρνητικό ρεκόρ στην Ευρώπη, ότι το 70% της δασικής βιομάζας, που κάθε χρόνο λαμβάνουμε από τα δάση μας, αξιοποιείται ως καυσόξυλο σε τζάκια και σόμπες. Τη χρήση αυτή θα δικαιολογούσε κανείς με μέτρο για τα ορεινά -ημιορεινά χωριά της χώρας μας, αλλά αποτελεί πρόκληση να είναι γεμάτη η αγορά των πόλεων και κωμοπόλεων με εμπορικά καταστήματα καυσόξυλων, δημιουργώντας κάθε χειμώνα πρόβλημα αιθαλομίχλης στην ατμόσφαιρα. Ένα σοβαρό ποσοστό ξυλείας της κατηγορίας καυσόξυλων θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μετά από κατάλληλη κατεργασία και φινίρισμα για παραγωγή επίπλων υψηλής αισθητικής, ξύλινων δομικών κατασκευών και τεχνουργημάτων (Εικ.1).
Υπάρχει η άποψη ειδικών διαχειριστών των δασικών μας οικοσυστημάτων ότι είναι λάθος το μεγαλύτερο ποσοστό χρηματοδότησης των δασών μας να κατευθύνεται στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών και το υπόλοιπο ελάχιστο στη διαχείριση και στην πρόληψη και προστασία των δασών μας. Η διάθεση πολλών δις Ευρώ για διάνοιξη μεγάλων αντιπυρικών ζωνών στα πρανή εκατέρωθεν των δασικών δρόμων, με εφαρμογή του προγράμματος «Αντινέρο» αποτελεί επίσης σπατάλη με λιγοστά αποτελέσματα. Τα χρήματα αυτά διατίθενται σε ολίγους εργολάβους.
Κρίνεται ότι είναι απαραίτητη η διάθεση αυξημένων πιστώσεων για τα δάση, κατά προτεραιότητα για την οργάνωση και επανίδρυση της έντονα συρρικνωμένης Δασικής Υπηρεσίας και την εφαρμογή αειφορικής διαχείρισης και προστασίας των δασών μας. Μια τέτοια Δασική Πολιτική θα παρείχε καλύτερη προστασία στα δάση, θα βελτίωνε την ποιότητα των δασών μας και θα παρείχε εργασία σε άτομα, τα οποία θα εργάζονταν στον ημιορεινό και ορεινό όγκο της χώρας μας, ενισχύοντας την εγκαταλελειμμένη επαρχία. Με άλλα λόγια χρειάζεται αλλαγή πολιτικής για τα δάση μας, εφαρμόζοντας βασικές αρχές της αντίστοιχης δασικής πολιτικής που υιοθετήθηκε την περίοδο από 1950 μέχρι 1990 με θετικά αποτελέσματα για τα δάση μας και την ανάπτυξη στην ορεινή Ελλάδα.
Η σωστή διαχείριση των δασών μας, η δασική πιστοποίηση κατά PEFC ή FSE για τα δάση μας, τα δασικά προϊόντα μας και τα παράγωγά τους, σταδιακά θα έχουν ως αποτέλεσμα και την αύξηση των παραγόμενων πρωτογενών δασικών προϊόντων, όπως της πριστής δομικής ξυλείας, της λεπτής στρόγγυλης δομικής ξυλείας, των πελεκητών, στύλων ΔΕΗ, πασσάλων, πέλετ για καύσιμο κ.α.
Ας μη ξεχνάμε ότι ύψιστη υποχρέωση κάθε γενιάς είναι να παραδίδει τον δασικό πλούτο στις επόμενες γενιές, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει μέλλον χωρίς τα δάση μας. Εάν οι Έλληνες αγαπούσαμε τα δάση μας θα τα προστατεύαμε και θα επιβάλαμε στους κρατούντες με την δύναμη της ψήφου μας να υλοποιούν συνεχώς τη δασική πολιτική που αναφέρθηκε παραπάνω.
Εικ. 1. α: Κορμοί έλατου δασών Ασπροποτάμου (Πηγές Αχελώου). β: Καυσόξυλα έλατου με διάμετρο πάνω από 25cm. γ και δ: Εγκάρσια τομή γέρικης ελιάς, κατάλληλης για έπιπλο.
Εικ.2. Αξιοποίηση παλιόξυλων – καυσόξυλων, για δομικές κατασκευές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου