25η Μαρτίου ή 24η Φεβρουαρίου;
Για ποιο λόγο γιορτάζουμε την Ελληνική Επανάσταση στις 25 Μαρτίου και όχι στις 24 ή στις 27 Φεβρουαρίου;
Η Επανάσταση κηρύχθηκε από τον αρχηγό της στις 24 Φεβρουαρίου (ημερομηνία των πολλαπλών προκηρύξεων), αλλά εξίσου σωστή θα ήταν και η 27η Φεβρουαρίου, οπότε έγινε η αυτοκρατορικού τύπου τελετή στο μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών του Ιασίου. Η περιγραφή του Φιλήμονα ελέγχεται μόνον ως προς την ακρίβεια της ημερομηνίας. Η τελετή έγινε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, όπως είχε γράψει ο Υψηλάντης στις 17/2/1821. Έτσι, η Ελληνική Επανάσταση ξεκινά στην Μολδαβία, όπως φαίνεται να είχε προγραμματίσει ο αφανής αρχηγός της Εταιρείας σε συνεννόηση με τον τσάρο.
Όλα αυτά απωθήθηκαν από την ιστορία για λόγους που προϋπήρξαν του 1821 και επικυρώθηκαν οριστικά μεταξύ 1831 και 1843 (ενδεχομένως και αργότερα, ως το 1862). Όλα αυτά έχουν να κάνουν μ’ ένα ιδιαίτερα μπερδεμένο κουβάρι, η ουσία του οποίου βρίσκεται στη διαρκή σύγκρουση μεταξύ των δυο παρατάξεων που μετέχουν στην Ελληνική Επανάσταση. Θα μπορούσαμε αρχικά να τις ονομάσουμε «εθνική» και «υπερεθνική». Είναι οι παρατάξεις της «Αθηνάς» και του «Φοίνικα» οι οποίες πρακτικά ταυτίζονται με τις Εταιρείες «Φίλοι των Μουσών» της Αθήνας και της Βιέννης αντίστοιχα, που -τυπικά- συνεργάζονται για έναν κοινό σκοπό, όπως συμφώνησαν στο Συνέδριο της Βιέννης. Οι δυο παρατάξεις εκπροσωπούνται στη λεγόμενη «ΕΤΑΙΡΕΙΑ» που από το 1818 εμφανίζεται ως «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΚΩΝ» και υπό συνθήκες ανώμαλες διορίζει (εκλέγει) τον αρχηγό του μελλοντικού κράτους, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Με το πρόσωπο αυτό διαφωνεί πλήρως η εθνική παράταξη. Το υπονομεύει και προωθεί την αναβολή της Επανάστασης, οπότε, η έκρηξή της θα γίνει κάτω από δυσεξήγητες συνθήκες ως προς τον χρόνο, τον τόπο και τον σκοπό της. Η προκήρυξη «Μάχου υπέρ Πίστεως..» είναι ενδεικτική της ισορροπίας που επιχειρείται να επιδειχθεί, ώστε να μην επικρατήσει άμεσα ό,τι συνέβη ανοιχτά το 1824. Η κατάσταση είναι τόσο συγκεχυμένη, ώστε ακόμα και οι στενά εμπλεκόμενοι αγνοούν το παρασκήνιο. Κάποιοι εξ αυτών που η ιστορία θα ονομάσει «αρχηγούς» της Εταιρείας της Οδησσού πιστεύουν τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 21 ότι η υπερεθνική παράταξη θα εκπροσωπηθεί από τον «Άρη» και όχι από τον «Φοίνικα», επειδή ο τελευταίος τα βρήκε με την Αθηνά στις διαβουλεύσεις Αγ. Πετρούπολης-Μόσχας (Ιανουάριος-Ιούνιος 1820) και ο Υψηλάντης ανέλαβε Γενικός Ταμίας μιας Εταιρείας που θα είχε ως σφραγίδα τον Άρη και την Αθηνά.
Ίσως το σημείο που αποτελεί την ευκολότερη πρόσβαση στις μη κατονομαζόμενες διαφορές μεταξύ της εθνικής και της υπερεθνικής παράταξης είναι η διαφωνία στην νοηματοδότηση του ΕΛΛΗΝΑ, δηλαδή του συλλογικού υποκειμένου της Επανάστασης. Ο εθνικός Έλληνας ταυτίζεται με τον ελληνόφωνο, ενώ ο υπερεθνικός με τον ορθόδοξο. Το κείμενο του Κοραή από το 1805 είναι ενδεικτικό, τη στιγμή που κρίνεται το μέλλον του α΄ ελληνικού κράτους και της επανάστασης που επρόκειτο άμεσα να εκραγεί μέσω Ηπείρου και Πελοποννήσου. Ο Κοραής και η όπισθέν του ευρισκόμενη διεθνής παράταξη εκπροσωπεί τις εθνικές επαναστάσεις, ενώ ο Υψηλάντης και ο όπισθεν αυτού ευρισκόμενος Καποδίστριας θα βρεθεί στον αντίποδα 15 χρόνια αργότερα (καθώς το Επτανησιακό κράτος διαλύθηκε το 1807). Το 1821 ο Υψηλάντης καλεί τους Γραικούς της περιοχής να πλαισιώσουν την Επανάσταση των Ελλήνων με το σύνθημα που δηλώνει: είμαστε χριστιανοί, εγειρόμεθα ως χριστιανοί, δημιουργούμε κράτος με ταυτότητα υπερεθνική.
Και η 25η Μαρτίου πώς προέκυψε; Μαρτυρίες την αποδίδουν σε προφορική οδηγία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ο οποίος από τον Σεπτέμβριο του 1820 προσδιόριζε την έναρξη στην Πελοπόννησο, αρχικά στο Νοέμβριο. Πολλά έγιναν το φθινόπωρο του 1820. Εμείς προς το παρόν κρατάμε το ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είχε υποσχεθεί κάθοδό του στην Πελοπόννησο, κάτι που προφανώς αποτελούσε -εν γνώσει του- ένα ζωτικό ψεύδος.
Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε τελικά το 1838, όμως η ύπαρξη αυτής της ημερομηνίας που αμφισβητήθηκε κατά κόρον στον 20ο αιώνα, δεν αμφισβητήθηκε ούτε μέσα στο διχαστικό κλίμα της Γ’ Εθνοσυνέλευσης. Την 25/3/1827 και λίγες μέρες πριν εμφανιστεί επίσημα στην Επανάσταση ο Ι. Καποδίστριας, έγινε παύση των εργασιών της Συνέλευσης.
Είναι προφανές ότι ήδη το 1827 η ζυγαριά βάραινε προς το αποτέλεσμα του εθνικού κράτους. Όμως η ιστορία δεν παραγράφεται. Άλλο πράγμα είναι η κατάληξη και άλλο η πρόθεση και τα γεγονότα. Δεκάδες βασικά ερωτήματα για την Ελληνική Επανάσταση δεν έχουν καν διατυπωθεί. Ακόμα και η ονομασία της αμφισβητείται. Αντιμετωπίζεται ως ένα περιφερειακό ζήτημα που σχετίζεται με το Ανατολικό, ενώ αποτελεί εγγενώς ένα διεθνές θέμα και ταυτίζεται με το Ανατολικό Ζήτημα. Τον Μάιο του 1822 η προσωρινή [ομοσπονδιακή] κυβέρνηση υπενθύμιζε με Ψήφισμα στους «απείθαρχους» ότι τα χρώματα του έθνους είναι το λευκό και το γαλάζιο. Καμιά μνεία δεν έγινε για τον Φοίνικα, παρότι αυτόν εννοούσε το Ψήφισμα. Ο απείθαρχος Δημήτριος Υψηλάντης επέμενε (όχι για πολύ ακόμα) στη σημαία που ο αδελφός του ύψωσε στο Ιάσιο.
Για τους μεταγενέστερους, το θέμα της ημερομηνίας της Ελληνικής Επετείου θυμίζει λίγο τη διαφωνία επί των προσώπων που θα συγκροτούσαν τη μυθική Οδησσό. Με τον Αναγνωστόπουλο στη θέση του Ξάνθου θα ήταν ευκολότερο για κάποιον ν’ ανακαλύψει την αλήθεια ως προς την δημιουργία και το στόχο της Επανάστασης. Το ίδιο και με τον Φεβρουάριο στη θέση του Μαρτίου ως μήνα εκκίνησης της Επανάστασης, καθόσον ο Φεβρουάριος έχει αρχηγό και έναν σχετικά ξεκάθαρο δηλωμένο στόχο. Η βασική διαφορά μεταξύ φαινομενικών προσώπων και ημερομηνίας είναι ότι τόσο ο Φεβρουάριος όσο και ο Μάρτιος έχουν συμβολισμό ξεκάθαρο που παραπέμπει στο υπερεθνικό 1821.
Στέργιος Ζυγούρας
https://karavaki.wordpress.com/2023/02/25/march-25th-or-february-24th/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου