on 03/04/2025
Σοφία Ε. Παυλάκη,
Δικηγόρος, ΜΔΕ Δασική & Περιβαλλοντική πολιτική,
υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου,
μέλος Επιστ. Συμβουλίου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας
Η Επιτροπή θεωρεί παγίως μη νόμιμα όλα τα αιολικά έργα εντός περιοχών natura στη χώρα μας λόγω μη καθορισμού της δέουσας εκτίμησης των στόχων διατήρησής τους, ως εκ τούτου καθίσταται μη νόμιμη στο σύνολό της και η εγκύκλιος ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/141895/9863/20.12.2024, η οποία συνέδεσε τα αιολικά έργα εντός προστατευόμενων περιοχών δασικού χαρακτήρα με τη διάνοιξη δασικών οδών στο πλαίσιο της αντιπυρικής θωράκισής τους.
Με αφορμή την υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/141895/9863/20.12.2024 εγκύκλιο του Γενικού Γραμματέα Δασών, δυνάμει της οποίας εκλήθησαν οι Δασικές Υπηρεσίες «να αναδεικνύουν στις σχετικές γνωμοδοτήσεις τους τη διττή αποστολή και τον ρόλο της διάνοιξης δασικών οδών στο πλαίσιο συνοδών έργων ΑΠΕ» και σύμφωνα με την οποία ο σχεδιασμός της διάνοιξης δασικής οδού θεωρήθηκε ότι «συναρτάται του συνόλου της αντιπυρικής θωράκισης του ευρύτερου δασικού χώρου», κατατέθηκε από την Ευρωβουλευτή Μαρία Ζαχαρία η υπ’ αριθ. E-000101/13.1.2025 Ερώτηση[1] με αίτημα γραπτής απάντησης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 144 του Κανονισμού, με θέμα: «Έργα αιολικών εγκαταστάσεων και αντιπυρική προστασία».
1. Η Ερώτηση
Με την ως άνω Ερώτηση επισημάνθηκε ότι στη νέα Δασική Στρατηγική της Ε.Ε. για το 2030 (Ανακοίνωση της Επιτροπής της 16ης Ιουλίου 2021) υπογραμμίζεται η ανάγκη αποκατάστασης της δασικής βιοποικιλότητας, καθώς τα δασικά οικοσυστήματα αποτελούν έναν φυσικό σύμμαχο στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή επιτελώντας λειτουργίες αποθέματος και απορρόφησης άνθρακα, ενώ στόχος και της Στρατηγικής της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 είναι να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει επιδείνωση των τάσεων διατήρησης ή της κατάστασης των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών.
Ειδικά για τις περιοχές Natura διευκρινίζεται στην Ερώτηση ότι σχέδια και έργα σε αυτές εγκρίνονται σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 4 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, υπό τον όρο ότι έχει προηγουμένως διενεργηθεί στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση σύμφωνα με τους όρους που καθορίζονται στην οδηγία 2001/42/ΕΚ ή ότι αυτά έχουν προηγουμένως υποβληθεί σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σύμφωνα με την οδηγία 2011/92/ΕΕ και καταγγέλθηκε ότι το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας εξέδωσε εγκύκλιο που επιχειρεί να ξεπεράσει το «αγκάθι» των αρνητικών γνωμοδοτήσεων των δασαρχείων σε μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που αφορούν την επέκταση της δασικής οδοποιίας στις κορυφογραμμές για έργα αιολικών εγκαταστάσεων, επικαλούμενο την αντιπυρική προστασία με την ποδηγέτηση των δασαρχείων της χώρας.
Η Επιτροπή ερωτήθηκε αν γνώριζε για την πολιτική απαξίωσης των ελληνικών δασικών περιοχών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και αν ναι, τι μέτρα προτίθεται να λάβει;
2. Η Απάντηση
Επί της ως άνω Ερώτησης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την υπ’ αριθ. E-000101/24.3.2025 Απάντησή της[2] επεσήμανε ότι δεν έχει λάβει καμία πληροφορία σχετικά με την ως άνω εσωτερική εγκύκλιο καθώς και ότι προκειμένου να διαπιστωθεί αν ένα αιολικό πάρκο ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε ορισμένη περιοχή Natura 2000, θα πρέπει να διενεργηθεί κατάλληλη εκτίμηση των επιπτώσεών του, οπότε το έργο δύναται να εγκριθεί μόνον εφόσον επιβεβαιωθεί ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου[3].
Σύμφωνα περαιτέρω με όσα αναφέρονται στην απάντηση της Επιτροπής, τα έργα που αφορούν αιολικά πάρκα υποβάλλονται υποχρεωτικά σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) βάσει της ελληνικής νομοθεσίας για τη μεταφορά της οδηγίας ΕΠΕ[4]. Επιπλέον, σύμφωνα με τους κανόνες αδειοδότησης που προβλέπονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας[5], κατά τον καθορισμό των περιοχών επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να επιλέγουν περιοχές που δεν αναμένεται να έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις[6].
Με την επιφύλαξη των εξουσιών της ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, η Επιτροπή επισημαίνει τη δυνατότητά της να παρεμβαίνει σε περιπτώσεις, για τις οποίες υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την απόδειξη γενικής πρακτικής ή προβλήματος συμμόρφωσης εθνικής νομοθεσίας με το δίκαιο της Ε.Ε. ή συστηματικής μη συμμόρφωσης με το δίκαιο της Ε.Ε.[7]. Ειδικά για το ζήτημα της χωροθέτησης και της αδειοδότησης αιολικών εγκαταστάσεων σε προστατευόμενους οικοτόπους, η Επιτροπή αναφέρει ότι έχει εντοπίσει σχετικό διαρθρωτικό πρόβλημα εξ αιτίας του οποίου έχει κινήσει τη διαδικασία «επί παραβάσει»[8] λόγω απουσίας νομικού πλαισίουστην Ελλάδα σύμφωνου με την οδηγία για τους οικοτόπους.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι παρακολουθεί στενά το θέμα αυτό, επισημαίνοντας ότι έχει ήδη αποσταλεί Αιτιολογημένη Γνώμη της τον Φεβρουάριο του 2023, η οποία εξειδίκευσε στο θέμα της αδειοδότησης αιολικών εγκαταστάσεων στην Ελλάδα όσα είχε ήδη πει η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 17ης Δεκεμβρίου 2020 (υπόθεση C‑849/2019) που καταδίκασε την Ελλάδα για τη διαρκή παραβίαση της Οδηγίας για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) κατά την αδειοδότηση όλων των σχεδίων και έργων σε προστατευόμενες περιοχές στην επικράτειά της λόγω μη καθορισμού στόχων διατήρησης των οικοτόπων και ειδών.
3. Η Αιτιολογημένη Γνώμη του Φεβρουαρίου 2023
Η κατά τα ανωτέρω Αιτιολογημένη Γνώμη της Επιτροπής του Φεβρουαρίου 2023[9] απεστάλη προς την Ελλάδα λόγω μη συμμόρφωσής της με την οδηγία για τους οικοτόπους (οδηγία 92/43/ΕΟΚ) κατά τον σχεδιασμό έργων αιολικών πάρκων. Όπως επισημαίνεται σχετικά από την Επιτροπή στην Απάντησή της, σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους: «Όλα τα σχέδια και τα έργα που είναι πιθανό να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε τόπους Natura 2000 πρέπει να υποβάλλονται σε δέουσα εκτίμηση των εν λόγω επιπτώσεων. Ωστόσο, το υφιστάμενο σχέδιο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το οποίο ονομάζεται “Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας”, έχει εγκριθεί χωρίς να έχει προηγουμένως διενεργηθεί τέτοια εκτίμηση. Αυτό σημαίνει ότι εγκρίνονται βάσει του σχεδίου έργα που δεν συμμορφώνονται με την ενωσιακή νομοθεσία. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 υποδεικνύουν ότι είναι καίριας σημασίας για την ΕΕ να ανακόψει την απώλεια βιοποικιλότητας μέσω της προστασίας και της αποκατάστασης της βιοποικιλότητας. Η Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2014. Έκτοτε, το σχέδιο εξακολουθεί να μην έχει αναθεωρηθεί ή υποβληθεί στη δέουσα εκτίμηση, όπως απαιτείται από την οδηγία για τους οικοτόπους (άρθρο 6 παρ. 3 οδηγίας 92/43/ΕΚ). Παρά την προσφορά τεχνικής υποστήριξης από την Επιτροπή, η διαδικασία αναθεώρησης του σχεδίου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα, η οποία έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να λάβει τα αναγκαία μέτρα. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
4. Η ΥΑ οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/24776/985/2023
Πρόσφατα ωστόσο, με μία πολυσέλιδη υπουργική απόφαση (ΥΑ οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔ ΦΠΒ/24776/985/7.3.2023, ΦΕΚ Β’ 1807/22.3.2023) «Καθορισμός στόχων διατήρησης φυσικών τύπων οικοτόπων του Παραρτήματος Ι και ειδών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ σε Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και Τόπους Κοινοτικής Σημασίας του εθνικού οικολογικού δικτύου NATURA 2000», το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ.) επεχείρησε παραπλανητικά να πείσει ότι δήθεν εκπόνησε στόχους διατήρησης, μολονότι για τους προστατευόμενους οικοτόπους και τα είδη στους σχετικούς πίνακες αναφέρεται η ένδειξη «Ανεπαρκή δεδομένα».
Η κατά τα ανωτέρω πλήρης απουσία δεδομένων από την απόφαση αυτή (ΦΕΚ Β’ 1807), παρά τον τίτλο της που διαβεβαιώνει για το αντίθετο, προφανώς οφείλεται στο γεγονός ότι ουδέποτε έγινε από τις αρμόδιες υπηρεσίες έρευνα στο πεδίο για τις προστατευόμενες περιοχές και τα προστατευόμενα είδη στα οποία αναφέρεται η εν λόγω υπουργική απόφαση, αντιθέτως η απόφαση εξεδόθη εσπευσμένα προφανώς για να παρεμποδίσει τυχόν νέα παραπομπή της χώρας μας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεχιζόμενη παραβίαση της υποχρέωσης καθορισμού στόχων διατήρησης των περιοχών natura ή και για να καταστήσει εφικτή την αθρόα αδειοδότηση έργων ΑΠΕ στο μέλλον υπό το πρόσχημα της δήθεν ύπαρξης στόχων διατήρησης.
5. Αιολικά έργα και δασικές οδοί
Ενόψει όσων προεκτέθηκαν καθίσταται σαφές ότι ούτε και μετά τη δημοσίευση της ως άνω υπουργικής απόφασης (ΦΕΚ Β’ 1807/2023) μπορεί να θεωρηθεί ότι η χώρα μας διαθέτει στόχους διατήρησης των προστατευόμενων οικοτόπων της. Είναι επομένως μη νόμιμη η ΥΑ οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/24776/985/2023 (ΦΕΚ Β’ 1807/22.3.2023) «Καθορισμός στόχων διατήρησης φυσικών τύπων οικοτόπων του Παραρτήματος Ι & ειδών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ σε Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και Τόπους Κοινοτικής Σημασίας του εθνικού οικολογικού δικτύου NATURA 2000», η οποία εκδόθηκε παρά την ύπαρξη «ανεπαρκών δεδομένων» για τους αναφερόμενους σε αυτήν οικοτόπους, σύμφωνα με το περιεχόμενό της, δημιουργώντας παραπλανητικά τόσο προς το κοινό όσο και προς την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση την εντύπωση ότι η χώρα μας δήθεν διαθέτει πλέον στόχους διατήρησης για τους προστατευόμενους οικοτόπους της, ενώ στην πραγματικότητα η χώρα μας εξακολουθεί να παραβιάζει την οδηγία 92/43/ΕΚ και τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από αυτήν μη διαθέτοντας στόχους διατήρησης για το σύνολο των περιοχών natura, σύμφωνα και με όσα κρίθηκαν με την απόφαση του Δικαστηρίου (Δ.Ε.Ε.) της 17ης Δεκεμβρίου 2020 (υπόθεση C‑849/19).
Εφόσον επομένως μη νομίμως χωροθετούνται και αδειοδοτούνται όλα τα αιολικά έργα εντός περιοχών natura στη χώρα μας λόγω μη καθορισμού των στόχων διατήρησής τους σύμφωνα με όσα υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αιτιολογημένη Γνώμη της του Φεβρουαρίου 2023, που απέστειλε ήδη στη χώρα μας, αλλά και στην πρόσφατη ως άνω Απάντησή της, καθίσταται στο σύνολό της μη νόμιμη και η εγκύκλιος ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/141895/9863/20.12.2024 του Γενικού Γραμματέα Δασών, η οποία συνέδεσε τα αιολικά έργα εντός προστατευόμενων περιοχών δασικού χαρακτήρα με τη διάνοιξη δασικών οδών στο πλαίσιο της αντιπυρικής θωράκισής τους θεωρώντας απαραδέκτως τα έργα αυτά ως καθ’ όλα νόμιμα.
………………
[1] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-10-2025-000101_EL.html
[2] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-10-2025-000101-ASW_EL.html
[3] Άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους – οδηγία 92/43/ΕΟΚ, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7).
[4] Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 26 της 28.1.2012, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 124 της 25.4.2014, σ. 1).
[5] Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές [αναδιατύπωση (ΕΕ L 328 της 21.12.2018, σ. 82)].
[6] Άρθρο 15γ.
[7] Όπως ορίζεται στην ανακοίνωση της 19 Ιανουαρίου 2017: Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα – C/2016/8600 (ΕΕ C 18 της 19.1.2017, σ. 10) και στην ανακοίνωση της 13ης Οκτωβρίου 2022. Επιβολή του δικαίου της ΕΕ για μια Ευρώπη που παράγει αποτελέσματα, COM (2022) 518 final.
[8] Η υπόθεση 2014/4073 κινήθηκε το 2014 κατά της Ελλάδας: Https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/inf_23_525, https://ec.europa.eu/. Σχετ. βλ. απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (έκτο τμήμα) της 17ης Δεκεμβρίου 2020 (υπόθεση C‑849/19) «Παράβαση κράτους μέλους. Περιβάλλον. Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Ειδικές ζώνες διατήρησης. Άρθρο 4 παρ. 4. Υποχρέωση καθορισμού στόχων διατήρησης. Άρθρο 6 παρ. 1. Υποχρέωση λήψης μέτρων διατήρησης. Απόφαση 2006/613/ΕΚ. Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή».
[9] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/inf_23_525.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου