Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εφευρέτες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο γερμανός μεταλλουργός με την ανακάλυψη των κινητών τυπογραφικών στοιχείων, έφερε επανάσταση στο χώρο της τυπογραφίας και μέσω του βιβλίου έκανε προσιτή τη γνώση, η οποία στην εποχή του ήταν προνόμιο των πλουσίων. Ως επακόλουθο της ανακάλυψής του ήταν η έκδοση εφημερίδων, η οποία γέννησε μία νέα εποχή μαζικής επικοινωνίας κι ένα νέο κλάδο στα μέσα ενημέρωσης. Η Google, σήμερα (14 Απριλίου 2021), τιμά με doodle τον σπουδαίο γερμανό εφευρέτη, με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Γουτεμβέργιου στη γενέτειρά του Μάιντς, που εγκαινιάστηκε στις 14 Απριλίου 2000.

Παρόλο που μεγάλο μέρος της ζωής του Γουτεμβέργιου καλύπτεται από μυστήριο, ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι γεννήθηκε περί το 1400 στο Μάιντς της Γερμανίας κι έκανε τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα ως μεταλλουργός στην κοπή πολυτίμων λίθων. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1430, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Γουτεμβέργιος άρχισε να αναπτύσσει μία πιο αποτελεσματική τυπογραφική μηχανή σε μία προσπάθεια να αποπληρώσει τα χρέη του από μία αποτυχημένη επιχείρηση κατασκευής κατόπτρων.

Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος στο εργαστήριό του επιδεικνύει την πρώτη του εκτύπωση
Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος στο εργαστήριό του επιδεικνύει την πρώτη του εκτύπωση
Ο Γουτεμβέργιος βρήκε τον τρόπο να κατασκευάζει κινητά στοιχεία, γράμματα από ξύλο ή από μέταλλο χυμένα σε καλούπια, και τοποθετώντας τα στη σειρά να σχηματίζει λέξεις, φράσεις, σελίδες και βιβλία ολόκληρα. Τα άλειφε ύστερα με τυπογραφική μελάνη και τα τύπωνε στο χαρτί μ’ ένα κατάλληλο πιεστήριο, που ο ίδιος είχε εφεύρει και δεν ήταν άλλο από ένα ανακατασκευασμένο σταφυλοπιεστήριο. Ύστερα τα διέλυε και τα γράμματα έμπαιναν καθένα σε χωριστή κάσα, έτοιμα να χρησιμοποιηθούν με νέους συνδυασμούς, σε μία άλλη έκδοση. Έτσι, μπορούσε να τυπωθεί ένα σύγγραμμα σε πολλά αντίτυπα και να κυκλοφορεί σε προσιτή τιμή σε όλο τον κόσμο.

Για να καταλάβει κάποιος τη σημασία της ανακάλυψης του Γουτεμβέργιου και τη μεγάλη συμβολή του στην τυπογραφία, αρκεί να σημειωθεί ότι τα κινητά μετάλλινα ψηφία του, αντικατέστησαν τις ολοσέλιδες ξύλινες πλάκες, που χρησιμοποιούσαν οι προγενέστεροι αυτού τυπογράφοι. Στα δικά τους τυπογραφεία το κείμενο δεν μπορούσε να χωριστεί σε στοιχεία, που να χρησιμοποιηθούν για άλλο βιβλίο. Ήτα ανάγκη να γίνουν νέες ξύλινες πλάκες.

Επειδή o Γουτεμβέργιος ήταν φτωχός, συνεταιρίστηκε με τον χρηματιστή Γιόχαν Φουστ, που έβαλε τα κεφάλαια και άρχισαν τις εκδόσεις βιβλίων. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ήταν ή Βίβλος στα λατινικά, η «Βίβλος του Γουτεμβέργιου», όπως ονομάζεται. Απόδειξη της ανακάλυψης του Γουτεμβέργιου ήταν ότι το τυπογραφείο του μπορούσε να εκτυπώνει έως και 3.600 σελίδες σε μία μέρα, τροφοδοτώντας την πρώτη μεγάλη παραγωγή βιβλίων στην Ευρώπη.

Η Βίβλος του Γουτεμβέργιου στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης
Η Βίβλος του Γουτεμβέργιου στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης
Γρήγορα όμως οι δύο συνεταίροι τα έσπασαν κι έλυσαν τις διαφορές τους δικαστικά. Ο λόγος ήταν ότι ο Φουστ ήθελε ασφαλή και σύντομη απόσβεση του κεφαλαίου του, ενώ αντίθετα ο Γουτεμβέργιος ενδιαφερόταν περισσότερο για τη τελειότητα και όχι για την ταχύτητα. Το όνειρό του ήταν να αναπτύξει μία μέθοδο μηχανικής αναπαραγωγής μεσαιωνικών λειτουργικών χειρογράφων, χωρίς αυτά να στερηθούν των χρωμάτων και της υψηλής αισθητικής τους.

Ο Γουτεμβέργιος έχασε τη δίκη και κλήθηκε να καταβάλει στον αντίδικό του ένα σεβαστό ποσό, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει το φάσμα της χρεωκοπίας. Συνέχισε πάντως να τυπώνει βιβλία σ’ ένα μικρό τυπογραφείο που ίδρυσε, αλλά σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές, προς το τέλος της ζωής του τυφλώθηκε και ζούσε με ένα επίδομα που του παρείχε o Αρχιεπίσκοπος του Μάιντς, Αδόλφος Β’. Ο Γουτεμβέργιος πέθανε στις 3 Φεβρουαρίου 1468.

Μέχρι τον 16ο αιώνα, περίπου 200 εκατομμύρια βιβλία είχαν εκτυπωθεί χάρη στην εφεύρεση του Γουτεμβέργιου, η οποία γέννησε μία νέα εποχή μαζικής επικοινωνίας κι ένα νέο κλάδο των μέσων ενημέρωσης: τον Τύπο. Σήμερα, η κληρονομιά του Γουτεμβέργιου επιζεί με το «Project Gutenberg», μία διαδικτυακή βιβλιοθήκη με πάνω από 60.000 δωρεάν βιβλία.