on 11/12/2025
 | Νικήτας Μάζης |
Η δασική διαχείριση στην Ελλάδα φαίνεται να εισέρχεται σε μία περίοδο σημαντικών θεσμικών και επιχειρησιακών μεταβολών. Η ψήφιση του ν. 5106/2024 και η πρόσφατη υπουργική απόφαση με τίτλο «Ειδικότερες διαδικασίες… για την ανάθεση της υλοποίησης της διαχείρισης και της εκμετάλλευσης δημοσίων δασών…» (ΦΕΚ Β’ 6116/17.11.2025) θέτουν ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ Δασικών Συνεταιρισμών Εργασίας και ιδιωτικών φορέων, εισάγοντας τα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα ως βασικό εργαλείο δασικής πολιτικής .
Το παρόν άρθρο επιχειρεί να προσφέρει μια συνθετική, επιστημονική και κριτική προσέγγιση στο νέο μοντέλο σύμπραξης, καταγράφοντας τις ευκαιρίες, τους κινδύνους και τις προϋποθέσεις που θα καθορίσουν την επιτυχία του.
Η εισαγωγή των συμπράξεων μεταξύ Δασικών Συνεταιρισμών Εργασίας (ΔΑ.Σ.Ε.) και ιδιωτικών φορέων στη διαχείριση δημοσίων δασών, όπως προβλέπεται από το άρθρο 21 του ν. 5106/2024 και εξειδικεύεται με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΔΔ/107399/3962 (ΦΕΚ Β’ 6116/2025), συνιστά στόχο για μία από τις σημαντικότερες θεσμικές μεταρρυθμίσεις της σύγχρονης ελληνικής δασικής πολιτικής. Εδώ θα εξετάσουμε εάν υπάρχουν αναμενόμενες θετικές επιδράσεις, όπως η ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας, η αξιοποίηση της βιομάζας και η αύξηση της αποτελεσματικότητας των δασοκομικών χειρισμών. Παράλληλα θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε κρίσιμους κινδύνους, όπως η πιθανότητα υπερεκμετάλλευσης, η εξάρτηση των ΔΑ.Σ.Ε. από ιδιώτες, η αποδυνάμωση μικρών συνεταιρισμών και η εμπορευματοποίηση της δασικής λειτουργίας.
Οφείλουμε να τονίσουμε ότι απαιτείται η αποφασιστική σημασία της Δημόσιας Δασικής Υπηρεσίας ως εποπτικού και επιστημονικού εγγυητή. Τέλος, θα τολμήσουμε να προτείνουμε, ως οφείλουμε σαν ενεργοί εργάτες του δάσους, κατευθύνσεις για ένα βιώσιμο, ισορροπημένο και κοινωνικά δίκαιο μοντέλο εφαρμογής.
Η διαχείριση των ελληνικών δασών αντιμετωπίζεται επιτέλους τα τελευταία χρόνια σαν μια διαδικασία ριζικών αλλαγών, που υπαγορεύονται τόσο από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης όσο και από την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης και της παραγωγικής αξιοποίησης των δασικών οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, ο ν. 5106/2024 εισήγαγε μία νέα διαδικασία ανάθεσης της διαχείρισης δημοσίων δασών, η οποία εξειδικεύεται μέσω της πρόσφατης Υπουργικής Απόφασης ΥΠΕΝ/ΔΔΔ/107399/3962 (ΦΕΚ Β’ 6116/17.11.2025).
Το νέο αυτό ρυθμιστικό σχήμα επιτρέπει τη συνεργασία ΔΑ.Σ.Ε. με ιδιώτες σε «Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα» (Υ.Σ.Σχη.), υπό αυστηρά κριτήρια, τεχνικές προδιαγραφές και διαδικασίες ελέγχου.
Αναλυτικά βλέπουμε να επιχειρείται εισαγωγή θεσμικών και τεχνικών προδιαγραφών. Ετσι διακρίνουμε ότι η Υπουργική Απόφαση καθορίζει:
- τα κριτήρια επιλογής διαχειριστικών μονάδων,
- τις διαδικασίες πρόσκλησης και υποβολής προσφορών,
- το φάσμα των επιτρεπόμενων εργασιών,
- τις υποχρεώσεις των αναδόχων,
- τις κυρώσεις λόγω μη προσήκουσας εκτέλεσης,
- και τις προϋποθέσεις συμμετοχής ΔΑ.Σ.Ε. και ιδιωτών.
Η εισαγωγή συντελεστών όπως ο «Συντελεστής Δυσκολίας Διαχείρισης» (ΣΔΔ), η λεπτομερής τεκμηρίωση υλικοτεχνικής επάρκειας, καθώς και οι εγγυητικές επιστολές συμμετοχής και καλής εκτέλεσης (4% και 10% αντίστοιχα) ενισχύουν τον βαθμό τυποποίησης και επαγγελματισμού της διαδικασίας .
Α. Αναμενόμενα οφέλη από το νέο μοντέλο σύμπραξης
Α.1. Ενίσχυση επιχειρησιακής ικανότητας
Η σύμπραξη ιδιωτών με ΔΑ.Σ.Ε. μπορεί να αυξήσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα των δασοκομικών εργασιών, προσφέροντας:
Α.1.1. Σύγχρονο εξοπλισμό,
Α.1.2. Πρόσβαση σε κεφάλαιο,
Α.1.3. Ταχύτητα στην υλοποίηση έργων,
Α.1.4. Βελτιωμένο προγραμματισμό.
Α.2. Βελτίωση πρόληψης και ανθεκτικότητας των δασών
Η οργανωμένη συλλογή υπολειμμάτων, προβλεπόμενη από διαχειριστικές και αντιπυρικές μελέτες, μειώνει τη διαθέσιμη καύσιμη ύλη και ενισχύει την πρόληψη πυρκαγιών.
Α.3. Αξιοποίηση της βιομάζας
Το νέο πλαίσιο δίνει κίνητρα για την ενεργειακή αξιοποίηση ξυλώδους βιομάζας, διασφαλίζοντας παράλληλα ροές εσόδων προς τους ΔΑ.Σ.Ε. και τον Ειδικό Φορέα Δασών του Πράσινου Ταμείου.
Α.4. Αναβάθμιση των ΔΑ.Σ.Ε. Η συμμετοχή σε Υ.Σ.Σχη. μπορεί να οδηγήσει:
Α.4.1. σε καλύτερη οργάνωση,
Α.4.2. σε επαγγελματοποίηση,
Α.4.3. σε τεχνογνωσιακή αναβάθμιση,
Α.4.4. σε ισχυρότερη παρουσία στην αγορά δασικών προϊόντων.
Β. Κίνδυνοι και προκλήσεις
Β.1. Υπερεκμετάλλευση και πίεση για αυξημένες απολήψεις
Παρά τις ισχυρές δικλείδες ασφαλείας της ΥΑ, η εμπορική συνεργασία ιδιωτών– συνεταιρισμών ενέχει τον κίνδυνο επιδίωξης μέγιστης κερδοφορίας εις βάρος της δασοκομικής αρχής της αειφορίας.
Β.2. Εξάρτηση των ΔΑ.Σ.Ε. από ιδιωτικούς φορείς
Μικροί συνεταιρισμοί ενδέχεται να μετατραπούν σε εξαρτώμενους εργολάβους, εφόσον δεν διατηρηθεί ισορροπία ισχύος.
Β.3. Αποδυνάμωση μικρών και περιφερειακών ΔΑ.Σ.Ε.
Η απαίτηση υψηλών κύκλων εργασιών από μέλη των Υ.Σ.Σχη. μπορεί να περιθωριοποιήσει μικρότερες συνεταιριστικές μονάδες.
Β.4. Κίνδυνος επιχειρηματικοποίησης της δασικής λειτουργίας
Η οικονομική λογική των ιδιωτών ενδέχεται να αντιστρατεύεται:
Β.4.1. την οικολογική προστασία,
Β.4.1. την κοινωνική διάσταση της δασικής εργασίας,
Β.4.3. την επιστημονική προσέγγιση της διαχειριστικής μελέτης.
Ο Ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας
Η επιτυχία του νέου μοντέλου εξαρτάται καθοριστικά από:
- συστηματικούς ελέγχους,
- αυστηρή εποπτεία,
- επιβολή κυρώσεων όπου απαιτείται,
- συνεχή επιστημονική παρακολούθηση.
Οι διατάξεις προβλέπουν ισχυρό μηχανισμό κυρώσεων (π.χ. έκπτωση αναδόχου μετά από δύο προειδοποιήσεις, αποκλεισμός για 3 έτη) που αποτελεί κρίσιμη ασφαλιστική δικλείδα για την προστασία του δημόσιου δασικού πόρου .
Συμπεράσματα
Η σύμπραξη ιδιωτών και ΔΑ.Σ.Ε. μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική δομική αλλαγή στη δασική διαχείριση, και ήταν καιρός να γίνει. Θεωρούμε ότι μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη διαχείριση καθώς και ισχυρότερη αναζωογόνηση της υπαίθρου, υπό δύο απαράβατες προϋποθέσεις:
- Αυστηρή τήρηση των διαχειριστικών και αντιπυρικών μελετών.
- Σταθερή, ενεργή και επιστημονικά τεκμηριωμένη εποπτεία από τις Δασικές Υπηρεσίες.
Η νέα υπουργική απόφαση φαίνεται να επιδιώκει να προσφέρει ένα δομημένο και ολοκληρωμένο πλαίσιο των τελευταίων δεκαετιών. Το νέο μοντέλο σύμπραξης ιδιωτών και ΔΑ.Σ.Ε. αποτελεί μια σημαντική θεσμική και επιχειρησιακή μεταβολή. Οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα θετικές, όμως συνοδεύονται από σημαντικές απαιτήσεις και κινδύνους.
Η επιτυχία του νέου μοντέλου θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της διοίκησης να εφαρμόσει με συνέπεια το πλαίσιο της ΥΠΕΝ/ΔΔΔ/107399/3962/2025, να διασφαλίσει ισότιμη συμμετοχή των συνεταιρισμών και να προστατεύσει τον δημόσιο χαρακτήρα των δασών και τη βιώσιμη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Δηλαδή η επιτυχία θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή στο πεδίο, από την ωριμότητα των συνεργαζόμενων φορέων και από τη διατήρηση της αειφορίας ως θεμελιώδους δασοκομικής αρχής.
♦-♦-♦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου