Πρόσφατα
αναγνώστης του μπλογκ με “έβαλε στη θέση μου” σχετικά με τη δυσπιστία
μου για τον βελονισμό: αρχαία κινέζικη παράδοση, χιλιάδες χρόνια
αποτελεσματικός, εκατομμύρια που βοηθήθηκαν, όλοι αυτοί ορκίζονται στην
αποτελεσματικότητά του και πάρε και μια δυο έρευνες θετικές.
Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
Ο μύθος λέει πως ο βελονισμός είναι μια ιαματική πρακτική που χρησιμοποιείται πάνω από 4.000 έτη και ξεκίνησε από την Κίνα. (δείτε μια πηγή εδώ, αλλά θα βρείτε δεκάδες με παρόμοιες χρονολογίες). Μιας και ο βελονισμός είναι η πρακτική να βάζεις λεπτές μεταλλικές βελόνες σε διάφορα “σημαντικά” σημεία του σώματος, αμέσως προκύπτει και το πρώτο πρόβλημα της “ηλικίας” του. Η τεχνολογία για να φτιαχτούν τέτοιες βελόνες δεν υπήρχε πριν από 4.000 χρόνια. Ούτε πριν από 2.000 χρόνια, ούτε πριν από 1.000 χρόνια. Τέτοια τεχνολογία αποκτήσαμε περίπου πριν 400 χρόνια. ΟΚ, ίσως βάζανε στο δέρμα των ασθενών μικρά ξυλάκια, ή κοκαλάκια ή κάτι άλλο όπως αγκάθια ή κόκαλα ψαριού που είναι μικρά και λεπτά. Χμμμ.. ίσως.
Ένα από αυτά που επικαλούνται με πάθος οι υποστηρικτές του βελονισμού είναι πως οι πληροφορίες που έχουν μας έρχονται από Κινέζικα αρχεία και αρχαιολογικές πηγές, μιας και οι Κινέζοι κατέγραφαν τα πάντα, ή σχεδόν τα πάντα. Η αλήθεια είναι πως οι Κινέζοι άφησαν πολλές καταγραφές για πολλά ζητήματα, αλλά μέσα σε αυτά δεν υπάρχει ο βελονισμός! Για να είμαι σωστός θα πρέπει να πω πως δεν υπάρχει ο βελονισμός πριν το 90πχ διότι τότε εμφανίζεται η πρακτική που στα αγγλικά λέγεται “needling” και στα Ελληνικά μπορεί άνετα να μεταφραστεί σαν βελονισμός. Η πρακτική αυτή χρησιμοποιούσε μεγάλες βελόνες και χρησιμοποιούνταν κυρίως για την αφαίμαξη ή στο καθαρισμό αποστημάτων. Καμία σχέση με τον βελονισμό όπως γίνεται σήμερα. Στα αρχαία Κινέζικα ιατρικά έγγραφα δεν έχει βρεθεί αναφορά αυτού του βελονισμού ακόμα και σε αυτά που μας έρχονται από τον 3ο αιώνα πΧ.
ΟΚ, αλλά ο βελονισμός είναι Κινέζικη πρακτική. Ίσως και να μην είναι. Ο ειδικός στην Κινέζικη ιστορία Paul Unschuld μας λέει πως η πρακτική του βελονισμού ίσως άρχισε από τους αρχαίους Έλληνες, τον Ιπποκράτη, και αργότερα έφτασε στην Κίνα. Η ιδέα των “μεσημβρινών” στον ανθρώπινο σώμα, η βασική ιδέα πίσω από το βελονισμό, είναι πιθανόν να ξεκίνησε τον μεσαίωνα, από Ισλαμικές πηγές που μιλούν για “αστρολογία στο ανθρώπινο σώμα” και πως ταιριάζουν οι αστερισμοί πάνω του. Ο ερευνητής Ben Kavoussi μας λέει στο άρθρο του “Αστρολογία με βελόνες” πως ο βελονισμός στην Κίνα γίνονταν κυρίως από γυρολόγους οι οποίοι δεν έχαιραν την εκτίμηση των επίσημων γιατρών. Μάλιστα ο ο ίδιος ο Αυτοκράτορας Dao Guang τον απαγόρευσε το1822.
Αν και ενδιαφέρουσα η ιστορία του βελονισμού, δεν έχει καμία σχέση με την αποτελεσματικότητα της πρακτικής το οποίο είναι και το ζητούμενο αυτού του άρθρου. Ας δούμε λοιπόν τί μας λέει η επιστήμη για αυτό το θέμα.
Πόσο πιθανό είναι ο βελονισμός να δουλεύει;
Ας το δούμε με ένα παράδειγμα, την ασπιρίνη.
Πολύ πριν φτιαχτεί η ασπιρίνη, οι άνθρωποι γνωρίζαμε πως αν μασούσαμε ένα συγκεκριμένο φλοιό δέντρου ο πονοκέφαλος ή άλλοι μικροί σωματικοί πόνοι εξαφανίζονταν. Στην πορεία οι επιστήμονες απομόνωσαν το συστατικό που λειτουργεί ως αναλγητικό και το έβαλαν σε ένα χαπάκι που το ονόμασαν ασπιρίνη. Το να θεωρήσουμε πως η ασπιρίνη μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον πόνο είναι ένα λογικό συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και ιστορικά αλλά και ερευνητικά.
Στην
αντίπερα όχθη έχουμε τον βελονισμό που είναι βασισμένος σε
αμφισβητήσιμες ιστορίες και μύθους. Ακόμα και αν είναι 4.000 χρόνων η
ίδια η αρχαιότητά του αποτελεί πρόβλημα καθώς παρόμοιες αρχαίες ιδέες
είναι τόσο ξεπερασμένες όσο και η ιδέα της ομοιοπαθητικής που λέει πως
πρέπει να “ισορροπήσουμε τα υγρά σου σώματος”. Η ιδέα των μεσημβρινών
του σώματος είδαμε πως είναι μια μορφή αστρολογίας στο σώμα και συνεπώς
έχει την ίδια αξία. Από την άλλη κανείς δεν συμφωνεί στον συνολικό
αριθμό των μεσημβρινών στο ανθρώπινο σώμα. Παλαιότερα οι βελονιστές
έλεγαν πως υπάρχουν 365 μεσημβρινοί, όσοι και οι ημέρες του έτους, καμία
σχέση με την ανατομία. Σήμερα μας λένε πως υπάρχουν περίπου 2.000
μεσημβρινοί, κάτι που εγγυάται πως ακόμα και με κλειστά μάτια αν
πετάξεις μια βελόνα σε έναν άνθρωπο, θα χτυπήσεις ένα μεσημβρινό. Πόσοι
είναι οι μεσημβρινοί κανείς δεν ξέρει, αλλά μάλλον δεν έχει σημασία
διότι δεν έχει προσφερθεί κάποια απόδειξη πως υπάρχουν.
Τελικά δουλεύει ο βελονισμός;
Ακόμα και αν δεχθούμε πως το να δουλεύει ο βελονισμός είναι απίθανο για τους λόγους που είδαμε παραπάνω, αυτό δεν σημαίνει πως σίγουρα δεν δουλεύει. Υπάρχει η πιθανότητα να έγινε το απίθανο και να έχουμε στα χέρια μας ένα εξαιρετικό εργαλείο ίασης των πάντων, κάτι σαν μια δεύτερη ομοιοπαθητική.
Αν μη τί άλλο έχουμε τουλάχιστον ένα Ελληνικό νοσοκομείο όπου ο βελονισμός χαίρει σεβασμού και χρησιμοποιείται στους ασθενείς. Αυτό πρέπει να λέει κάτι, έτσι;
Όχι απαραίτητα. Στην Αγγλία τα ομοιοπαθητικά “φάρμακα” δίνονται από το NHS (το δικό τους ΕΣΥ), αλλά η αποτελεσματικότητά τους ακόμα δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, οπότε γιατί όχι και ο βελονισμός στα νοσοκομεία της Ελλάδας;
Κακά τα ψέματα, οι προσωπικές απόψεις δεν αποτελούν χειροπιαστά στοιχεία που να μπορούν να επηρεάσουν, ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε. Με την ίδια λογική που κάποιος μου λέει ότι πιστεύει πως ο βελονισμός δουλεύει γιατί τον βοήθησε να ξεπεράσει τους πόνους στο γόνατο, θα μπορούσα να του πω πως δεν δουλεύει διότι όταν έκανα εγώ δεν ένιωσα καμία διαφορά. Γιατί η δική μου άποψη έχει μικρότερη βαρύτητα από τη δική του; Μήπως επειδή μας αρέσουν τα θετικά αποτελέσματα και ξεχνάμε τα αρνητικά; Μήπως φταίει ακριβώς το ίδιο σφάλμα του μυαλού μας που εκμεταλλεύονται τα κάθε λογής ψευδο-μέντιουμ που εμφανίζονται ξαφνικά, ως δια μαγείας, να γνωρίζουν πληροφορίες που δεν θα έπρεπε να γνωρίζουν και ενώ έχουν κάνει 15 δηλώσεις για εμάς που είναι λανθασμένες εμείς θυμόμαστε μόνο τις 5 που είναι σωστές;
Τέλος πάντων. Σε μια συλλογή ερευνών που έγιναν πάνω στο βελονισμό φάνηκε πως όχι μόνο δεν είχε σημασία που έβαζαν τη βελόνα αλλά ακόμα και αν χρησιμοποιούσαν βελόνα (δεν υπήρχε τρύπημα, αλλά τσίμπημα). Τα αποτελέσματα; Ότι θα περιμέναμε από ένα πλασέμπο. Με δεδομένο πως πολλές αρρώστιες και τραύματα κάνουν “κύκλους” όπου ο οργανισμός μας αντιστέκεται και ο τραυματισμός ή η αρρώστια υποχωρούν, δεν είναι περίεργο που εμφανίζεται το φαινόμενο του πλασέμπο.
Τελικά ο βελονισμός έχει αποτύχει να με πείσει. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν δουλεύει, αλλά πως τα στοιχεία υπέρ και κατά που έχω δει μέχρι σήμερα δεν μου επιτρέπουν να τον δεχθώ σαν μέθοδο ίασης. Δεν έχω αμφιβολία πως μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα από την ιατρική η οποία περιλαμβάνει ψυχρά και αποστειρωμένα ιατρεία, φάρμακα με άσχημη γεύση ή παρενέργειες, ενώ ο βελονισμός γίνεται σε αρωματισμένο χώρο, ξαπλωμένος άνετα σε μεγάλο κρεβάτι και γιατί όχι με λίγη χαλαρωτική μουσική. Λογικό είναι αρκετοί να βγαίνουν από το βελονιστή τους και να νιώθουν ανανεωμένοι. Το πρόβλημα όμως παραμένει πως τα ψυχρά στοιχεία δεν στηρίζουν τον βελονισμό αλλά αντιθέτως δείχνουν πως μάλλον δεν έχει κάτι να προσφέρει.
Greek Skeptic
Πηγές
Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
Ο μύθος λέει πως ο βελονισμός είναι μια ιαματική πρακτική που χρησιμοποιείται πάνω από 4.000 έτη και ξεκίνησε από την Κίνα. (δείτε μια πηγή εδώ, αλλά θα βρείτε δεκάδες με παρόμοιες χρονολογίες). Μιας και ο βελονισμός είναι η πρακτική να βάζεις λεπτές μεταλλικές βελόνες σε διάφορα “σημαντικά” σημεία του σώματος, αμέσως προκύπτει και το πρώτο πρόβλημα της “ηλικίας” του. Η τεχνολογία για να φτιαχτούν τέτοιες βελόνες δεν υπήρχε πριν από 4.000 χρόνια. Ούτε πριν από 2.000 χρόνια, ούτε πριν από 1.000 χρόνια. Τέτοια τεχνολογία αποκτήσαμε περίπου πριν 400 χρόνια. ΟΚ, ίσως βάζανε στο δέρμα των ασθενών μικρά ξυλάκια, ή κοκαλάκια ή κάτι άλλο όπως αγκάθια ή κόκαλα ψαριού που είναι μικρά και λεπτά. Χμμμ.. ίσως.
Ένα από αυτά που επικαλούνται με πάθος οι υποστηρικτές του βελονισμού είναι πως οι πληροφορίες που έχουν μας έρχονται από Κινέζικα αρχεία και αρχαιολογικές πηγές, μιας και οι Κινέζοι κατέγραφαν τα πάντα, ή σχεδόν τα πάντα. Η αλήθεια είναι πως οι Κινέζοι άφησαν πολλές καταγραφές για πολλά ζητήματα, αλλά μέσα σε αυτά δεν υπάρχει ο βελονισμός! Για να είμαι σωστός θα πρέπει να πω πως δεν υπάρχει ο βελονισμός πριν το 90πχ διότι τότε εμφανίζεται η πρακτική που στα αγγλικά λέγεται “needling” και στα Ελληνικά μπορεί άνετα να μεταφραστεί σαν βελονισμός. Η πρακτική αυτή χρησιμοποιούσε μεγάλες βελόνες και χρησιμοποιούνταν κυρίως για την αφαίμαξη ή στο καθαρισμό αποστημάτων. Καμία σχέση με τον βελονισμό όπως γίνεται σήμερα. Στα αρχαία Κινέζικα ιατρικά έγγραφα δεν έχει βρεθεί αναφορά αυτού του βελονισμού ακόμα και σε αυτά που μας έρχονται από τον 3ο αιώνα πΧ.
ΟΚ, αλλά ο βελονισμός είναι Κινέζικη πρακτική. Ίσως και να μην είναι. Ο ειδικός στην Κινέζικη ιστορία Paul Unschuld μας λέει πως η πρακτική του βελονισμού ίσως άρχισε από τους αρχαίους Έλληνες, τον Ιπποκράτη, και αργότερα έφτασε στην Κίνα. Η ιδέα των “μεσημβρινών” στον ανθρώπινο σώμα, η βασική ιδέα πίσω από το βελονισμό, είναι πιθανόν να ξεκίνησε τον μεσαίωνα, από Ισλαμικές πηγές που μιλούν για “αστρολογία στο ανθρώπινο σώμα” και πως ταιριάζουν οι αστερισμοί πάνω του. Ο ερευνητής Ben Kavoussi μας λέει στο άρθρο του “Αστρολογία με βελόνες” πως ο βελονισμός στην Κίνα γίνονταν κυρίως από γυρολόγους οι οποίοι δεν έχαιραν την εκτίμηση των επίσημων γιατρών. Μάλιστα ο ο ίδιος ο Αυτοκράτορας Dao Guang τον απαγόρευσε το1822.
Αν και ενδιαφέρουσα η ιστορία του βελονισμού, δεν έχει καμία σχέση με την αποτελεσματικότητα της πρακτικής το οποίο είναι και το ζητούμενο αυτού του άρθρου. Ας δούμε λοιπόν τί μας λέει η επιστήμη για αυτό το θέμα.
Πόσο πιθανό είναι ο βελονισμός να δουλεύει;
Ας το δούμε με ένα παράδειγμα, την ασπιρίνη.
Πολύ πριν φτιαχτεί η ασπιρίνη, οι άνθρωποι γνωρίζαμε πως αν μασούσαμε ένα συγκεκριμένο φλοιό δέντρου ο πονοκέφαλος ή άλλοι μικροί σωματικοί πόνοι εξαφανίζονταν. Στην πορεία οι επιστήμονες απομόνωσαν το συστατικό που λειτουργεί ως αναλγητικό και το έβαλαν σε ένα χαπάκι που το ονόμασαν ασπιρίνη. Το να θεωρήσουμε πως η ασπιρίνη μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον πόνο είναι ένα λογικό συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και ιστορικά αλλά και ερευνητικά.
Στην
αντίπερα όχθη έχουμε τον βελονισμό που είναι βασισμένος σε
αμφισβητήσιμες ιστορίες και μύθους. Ακόμα και αν είναι 4.000 χρόνων η
ίδια η αρχαιότητά του αποτελεί πρόβλημα καθώς παρόμοιες αρχαίες ιδέες
είναι τόσο ξεπερασμένες όσο και η ιδέα της ομοιοπαθητικής που λέει πως
πρέπει να “ισορροπήσουμε τα υγρά σου σώματος”. Η ιδέα των μεσημβρινών
του σώματος είδαμε πως είναι μια μορφή αστρολογίας στο σώμα και συνεπώς
έχει την ίδια αξία. Από την άλλη κανείς δεν συμφωνεί στον συνολικό
αριθμό των μεσημβρινών στο ανθρώπινο σώμα. Παλαιότερα οι βελονιστές
έλεγαν πως υπάρχουν 365 μεσημβρινοί, όσοι και οι ημέρες του έτους, καμία
σχέση με την ανατομία. Σήμερα μας λένε πως υπάρχουν περίπου 2.000
μεσημβρινοί, κάτι που εγγυάται πως ακόμα και με κλειστά μάτια αν
πετάξεις μια βελόνα σε έναν άνθρωπο, θα χτυπήσεις ένα μεσημβρινό. Πόσοι
είναι οι μεσημβρινοί κανείς δεν ξέρει, αλλά μάλλον δεν έχει σημασία
διότι δεν έχει προσφερθεί κάποια απόδειξη πως υπάρχουν.Τελικά δουλεύει ο βελονισμός;
Ακόμα και αν δεχθούμε πως το να δουλεύει ο βελονισμός είναι απίθανο για τους λόγους που είδαμε παραπάνω, αυτό δεν σημαίνει πως σίγουρα δεν δουλεύει. Υπάρχει η πιθανότητα να έγινε το απίθανο και να έχουμε στα χέρια μας ένα εξαιρετικό εργαλείο ίασης των πάντων, κάτι σαν μια δεύτερη ομοιοπαθητική.
Αν μη τί άλλο έχουμε τουλάχιστον ένα Ελληνικό νοσοκομείο όπου ο βελονισμός χαίρει σεβασμού και χρησιμοποιείται στους ασθενείς. Αυτό πρέπει να λέει κάτι, έτσι;
Όχι απαραίτητα. Στην Αγγλία τα ομοιοπαθητικά “φάρμακα” δίνονται από το NHS (το δικό τους ΕΣΥ), αλλά η αποτελεσματικότητά τους ακόμα δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, οπότε γιατί όχι και ο βελονισμός στα νοσοκομεία της Ελλάδας;
Κακά τα ψέματα, οι προσωπικές απόψεις δεν αποτελούν χειροπιαστά στοιχεία που να μπορούν να επηρεάσουν, ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε. Με την ίδια λογική που κάποιος μου λέει ότι πιστεύει πως ο βελονισμός δουλεύει γιατί τον βοήθησε να ξεπεράσει τους πόνους στο γόνατο, θα μπορούσα να του πω πως δεν δουλεύει διότι όταν έκανα εγώ δεν ένιωσα καμία διαφορά. Γιατί η δική μου άποψη έχει μικρότερη βαρύτητα από τη δική του; Μήπως επειδή μας αρέσουν τα θετικά αποτελέσματα και ξεχνάμε τα αρνητικά; Μήπως φταίει ακριβώς το ίδιο σφάλμα του μυαλού μας που εκμεταλλεύονται τα κάθε λογής ψευδο-μέντιουμ που εμφανίζονται ξαφνικά, ως δια μαγείας, να γνωρίζουν πληροφορίες που δεν θα έπρεπε να γνωρίζουν και ενώ έχουν κάνει 15 δηλώσεις για εμάς που είναι λανθασμένες εμείς θυμόμαστε μόνο τις 5 που είναι σωστές;
Τέλος πάντων. Σε μια συλλογή ερευνών που έγιναν πάνω στο βελονισμό φάνηκε πως όχι μόνο δεν είχε σημασία που έβαζαν τη βελόνα αλλά ακόμα και αν χρησιμοποιούσαν βελόνα (δεν υπήρχε τρύπημα, αλλά τσίμπημα). Τα αποτελέσματα; Ότι θα περιμέναμε από ένα πλασέμπο. Με δεδομένο πως πολλές αρρώστιες και τραύματα κάνουν “κύκλους” όπου ο οργανισμός μας αντιστέκεται και ο τραυματισμός ή η αρρώστια υποχωρούν, δεν είναι περίεργο που εμφανίζεται το φαινόμενο του πλασέμπο.
Τελικά ο βελονισμός έχει αποτύχει να με πείσει. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν δουλεύει, αλλά πως τα στοιχεία υπέρ και κατά που έχω δει μέχρι σήμερα δεν μου επιτρέπουν να τον δεχθώ σαν μέθοδο ίασης. Δεν έχω αμφιβολία πως μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα από την ιατρική η οποία περιλαμβάνει ψυχρά και αποστειρωμένα ιατρεία, φάρμακα με άσχημη γεύση ή παρενέργειες, ενώ ο βελονισμός γίνεται σε αρωματισμένο χώρο, ξαπλωμένος άνετα σε μεγάλο κρεβάτι και γιατί όχι με λίγη χαλαρωτική μουσική. Λογικό είναι αρκετοί να βγαίνουν από το βελονιστή τους και να νιώθουν ανανεωμένοι. Το πρόβλημα όμως παραμένει πως τα ψυχρά στοιχεία δεν στηρίζουν τον βελονισμό αλλά αντιθέτως δείχνουν πως μάλλον δεν έχει κάτι να προσφέρει.
Greek Skeptic
Πηγές
- Bausell, RB. Snake Oil Science: The Truth about Complementary and Alternative Medicine. Oxford: Oxford University Press, 2007.
- Beyerstein B. “Psychology and “Alternative Medicine”: Social and Judgmental Biases That Make Inert Treatments Seem to Work.” The Scientific Review of Alternative Medicine. 1 Jan. 1999, Volume 3.
- Morant, G. Chinese Acupuncture. Brookline: Paradigm Publications, 1994.
- Taylor, K. Chinese Medicine in Early Communist China, 1945-63: a Medicine of Revolution. New York: Routledge, 2005. 35.
- Unschuld P. Medicine in China: A History of Ideas (Comparative Studies of Health Systems and Medical Care). Oakland: University of California Press, 1988.
- Vickers A, Goyal N, Harland R, Rees R. “Do certain countries produce only positive results? A systematic review of controlled trials.” Controlled Clinical Trials. 1 Jan. 1998, 19: 159–166.
- Good, C. “Acupuncture.” Skeptoid Podcast. Skeptoid Media, Inc., 9 Sep 2014. Web. 9 Sep 2014. http://skeptoid.com/episodes/4431
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου