Η Εορτή των Αγίων Φώτων.

Posted on 4 Ιανουαρίου, 2025

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

Εις το τροπάριον της Εορτής των Θεοφανείων «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε», ψάλλουμε «ο επιφανείς Χριστέ ο Θεός, και τον κόσμον φωτίσας δόξα σοι». Σε στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της Εορτής ψάλλουμε, «τον φωτισμόν ημών, τον φωτίσαντα πάντα άνθρωπον». Στο «και νυν» πριν την Είσοδον κατά την Εσπερινή Ακολουθία ψάλλομε, «του δοξάζειν σε Σωτήρ, τον φωτισμόν των ψυχών ημών».

Τα Άγια Θεοφάνεια καλούνται και Άγια Φώτα. ‘’Η Αγία των Φώτων ημέρα’’, όπως εκάλεσε την Εορτή των Θεοφανείων ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, αποτελεί ‘’μυστήριον υψηλόν τε και θείον, και της άνω λαμπρότητος πρόξενον’’, όπως αναφέρει ο μεγάλος αυτός Πατέρας της Εκκλησίας μας, εις τον λόγον του ‘’Εις τα Άγια Φώτα’’. Ο λόγος ο οποίος καλούμε τα Άγια Θεοφάνεια και Άγια Φώτα, είναι γιατί κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια οι Χριστιανοί εβαπτίζοντο την παραμονή της Εορτής Αγίων Θεοφανείων.

Εις την Λιτή σε ιδιόμελον του Κοσμά Μοναχού αναφέρονται τα εξής : «Ω του θαύματος, δίχα πυρός αναχωνεύει, και αναπλάττει άνευ συντρίψεως, και σώζει τους εις αυτόν φωτιζομένους, Χριστός ο Θεός και Σωτήρ των ψυχών ημών».

Το παρατηρούμε και στο τροπάριο που ακολουθεί των Παλαιοδιαθηκικών αναγνωσμάτων, «Επεφάνης εν τω κόσμω, ο τον κόσμον ποιήσας, ίνα φωτίσεις τους εν σκότει καθημένους· Φιλάνθρωπε δόξα σοι». Στους στίχους που ακολουθούν του τροπαρίου αυτού ψάλλουμε στην κατακλείδα του τροπαρίου αυτού, «ίνα φωτίσεις τους εν σκότει καθημένους· Φιλάνθρωπε δόξα σοι». Ο στίχος του Προκειμένου πριν το Αποστολικό ανάγνωσμα λέγει, «Κύριος φωτισμός μου και Σωτήρ μου».

Σε στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της Εορτής ψάλλουμε, «τον φωτισμόν ημών, τον φωτίσαντα πάντα άνθρωπον». Στο «και νυν» πριν την Είσοδον κατά την Εσπερινή Ακολουθία ψάλλομε, «του δοξάζειν σε Σωτήρ, τον φωτισμόν των ψυχών ημών».

Μετά τα υπόλοιπα Παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα ψάλλουμε, το τροπάριον, «Αμαρτωλοίς και τελώναις, δια πλήθους ελέους σου επεφάνης Σωτήρ ημών, που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι».

Κατά τη Θεία Λειτουργία, ο υμνογράφος θέτει τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο να ερωτά, «πως φωτίσει ο λύχνος το Φως;» Μετά το Ευαγγέλιο και τα ‘’Ειρηνικά’’ εις την ευχή που διαβάζει ο ιερέας μυστικώς, αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το φως το εκ φωτός, ο ελθών εις τον κόσμον του φωτίσαι αυτόν». Σε άλλη ευχή που διαβάζει ο ιερέας μεγαλοφώνως, αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το Φως το απρόσιτον, το φωτίζον πάντα άνθρωπον εις τον κόσμον λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου, φώτισον μου της διανοίας τα όμματα».

Εις τον όρθρον ψάλλομε «Πνεύμα δε το Άγιον, επί σε κατεγίνετο εν ω και φωτισθέντες βοώμεν∙ Δόξα τω εν Τριάδι Θεώ». Το κοντάκιον της εορτής «Επεφάνης σήμερον», καταλήγει με το «ήλθες εφάνης το Φως το απρόσιτον».

Το ίδιο παρατηρούμε και στο τροπάριο, «Αμαρτωλοίς και τελώναις, δια πλήθους ελέους σου επεφάνης Σωτήρ ημών, που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι». Στους στίχους που ακολουθούν του τροπαρίου αυτού στην κατακλείδα ψάλλομε, «Που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι».

Σε ιερατική ευχή, εις την Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού των Αγίων Θεοφανείων, ποίημα του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου, αναφέρει ότι, «Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν, και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα».

Εις την Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού των Αγίων Θεοφανείων, το Ιδιόμελο του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου αναφέρει ότι, «ο Πρόδρομος εβόησε λέγων∙ πως φωτίσει ο λύχνος το Φως;».

Μετά το Ευαγγέλιο και τα ‘’Ειρηνικά’’ εις την ευχή που διαβάζει ο ιερέας μυστικώς, αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το φως το εκ φωτός, ο ελθών εις τον κόσμον του φωτίσαι αυτόν».

Σε ευχή που διαβάζει ο ιερέας μεγαλοφώνως, αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το Φως το απρόσιτον, το φωτίζον πάντα άνθρωπον εις τον κόσμον λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου, φώτισον μου της διανοίας τα όμματα». Τα Άγια Θεοφάνεια, ορθώς καλούνται και Άγια Φώτα.