Αποσπάσματα από το βιβλίο του Γ. Καραμπελιά, “Εκκλησία και Γένος εν αιχμαλωσία”
Ο Σχολάριος, ίσως ο πλέον συκοφαντημένος Οικουμενικός πατριάρχης σε παμπολλα κεί-μενά και αναφορές διακηρύσσει την ελληνική του ταυτότητα. Η περιβόητη αναφορά στον Γεννάδιο προέρχεται από πολεμικό κείμενο του Σχολάριου, Ἔλεγχος τῆς ἰουδαϊκῆς νῦν πλάνης όπου αναφέρει: «Έλλην ων τη φωνή, ουκ αν ποτέ φαίην Έλλην είναι, δια το μη φρο-νείν ως εφρόνουν ποτέ οι Έλληνες, αλλ’ από της ιδίας μάλιστα θέλω ονομάζεσθαι δόξης. Και ει τις έροιτό με τις ειμί, αποκρινούμαι χριστιανός είναι». Σε αυτή την αναφορά που έχει θεολογικό χαρακτήρα, στηριζεται μια ολόκληρη μυθολογία και κατασυκοφάντηση όχι μό-νο του ιδίου αλλά του Βυζαντίου και της ορθοδοξίας.
Ο Γιάννης Ταχόπουλος που έχει κανει την αποδελτίωση των σχετικών αναφορών του Γενναδίου στο θεμα της θέσης του γενναδί-ου ἐναντι του ελληνισμού γράφει : «Διαλεγόμενος με έναν Ιουδαίο θα μιλούσε με όρους θρησκευτικού αυτοπροσδιορισμού. Αυτοπροσδιορίζεται ως Βυζάντιος εκ γενετής, ως Θετταλός λόγω καταγωγής, απορρίπτει το Έλλην λόγω παγανισμού και αυτοπροσδιορίζε-ται ως χριστιανός. [ ] δεν λέει ότι δεν είναι εθνικά Έλληνας αλλά ότι δεν είναι παγανιστής.». Διαβάζουμε πάλι στον Ταχόπουλο σχετικά με τις αναφορές του Γενναδίου:
1) Στον διάλο-γο του, Νεόφρων ἢ ἀερομυθία (1445), ο Νεόφρων, οπαδός της Ένωσης των Εκκλησιών, συ-ζητά με τον ανθενωτικό Παλαίτιμο (Γεννάδιο). Ο Παλαίτιμος ( Σχολάριος) λέει προς τον Νεόφρονα: «Ἑλλήνων γάρ ἐσμεν παῖδες»·
2) Σε επιστολή του προς τον Λουκά Νοταρά (τῷ μεγάλω δουκί, 1451) αναφερόμενος στο θέμα της Ένωσης των Εκκλησιών κατά την εποχή των Κομνηνών, των Λασκαρίδων και του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, ο Σχολάριος γρά-φει ὀτι «τα ζητήματα των Ελλήνων πήγαιναν καλά» (..ὁπότε τὰ Ἑλλήνων…ἤνθει), αποκαλεί δηλ. Έλληνες τους Βυζαντινούς του 12ου και 13ου αι. ἑνώ στην ίδια επιστολή, αποκαλεί τον Λουκά Νοταρά «βέλτιστε τῶν νῦν Ἑλλήνων ἁπάντων».
3) Σε άλλη επιστολή , τῷ βασιλεῖ Τραπεζοῦντος, 1449/50, τον χαρακτηρίζει «κόσμημα των Ελλήνων»: «κοσμεῖς δὲ ἄρα τοιοῦτος ὢν τὸ γένος ἅπαν Ἑλλήνων.
4) Στὸ Κατὰ τῶν Πλήθωνος ἀποριῶν ἐπ’ Ἀριστοτέλει (1443/4) γράφει: «δι’ αἰδοῦς γάρ ἐστιν ἡμῖν ὁ ἀνὴρ τάγε ἄλλα ἐν τοῖς νῦν Ἕλλησιν».
5) Στο Κατὰ τῆς σιμωνιακῆς αἱρέσεως ἢ ἀπιστίας (1451), το οποίο απευθύνει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ανφέρεται στους Έλληνες που έχουν απομείνει: «πᾶσιν Ἕλλησι τοῖς ὑπολελειμμένοις».
6) Στον Παραμυθητικὸν τῷ βασιλεῖ Κωνσταντίνω ἐπὶ τῇ μεταστάσει τῆς δεσποίνης τῆς μητρὸς αὐτοῦ, Ελένης, γράφει: «ὅσοι τῶν Ἑλλήνων ἢ Ρωμαίων τοῦ πράγματος ὕστερον συναισθήσονται. Εδώ βλέπουμε ότι ο Σχολάριος θεωρεί τους Βυζαντινούς (“Ρωμαίους”) ως Έλληνες.
7) Σε λόγο που έγραψει με αφορμή την παραίτησή του από το πατριαρχικό αξίωμα (1454/5 ἐπὶ τῇ ἁλώσει τῆς πόλεως καὶ τῇ παραιτήσει τῆς ἀρχιερωσύνης) ο Σχολάριος μεταξύ άλλων γράφει αναφερόμενος στην Κωνσταντινούπολη και τους κατοίκους της: …πατρίδος τῷ νῦν ἑλληνικῷ γένει μιᾶς τε καὶ κοινῆς (…πατρίδας του ελληνικού έθνους μιας και κοινής) και …τῶν ἐν τῷ κλίματι τῷδε Ἑλλήνων πάντων (…όλων των εκεί Ελλήνων) αναφερόμενος στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης.
8) Σε ένα διάλογό του, 6-7 χρόνια μετά την Απολογία, ο Σχολάριος γράφει « Ἑλλάς, ἡ πρὸς ἡμῖν αὕτη καὶ ἀρχαία πατρὶς ἡμῶν»
9) Θρήνος επί τη αλώσει της Πόλεως (1460): «εἶδον…τὴν ἐλπίδαν τοῦ δυστήνου τῶν Ἑλλήνων λειψάνου πᾶσαν ἀνηρημένην (…) ἔζων ταύτη (sc. τῇ ἐλπίδι) τρεφόμενος καὶ ὡς ἀνθησό-ντων ποτὲ τῶν ἑλληνικῶν πλεονεκτημάτων [ ] τίς οὐχ ὁμολογεῖ βελτίστως Ἕλληνας ἀνθρώπων πάντων γενέσθαι; [ ]καὶ νῦν οὐκέτι τὰ τῶν Ἑλλήνων ὁ ἀνθρώπινος βίος ἕξει σεμνά, οὐδὲ τὰ μνημεῖα τῆς προγονικῆς ἡμῶν ἀρετῆς ἢ ἐστήξει, ἢ μένοντά που καλῶς γνω-σθήσεταί τε καὶ θαυμασθήσεται»
Όλα τα παραθέματα στα Oeuvres complètes de Georges Schola-rios / publiées pour la première fois par Mgr. Louis Petit … X.A. Sideridès … Martin Jugie. Paris: Maison de la bonne presse, τόμοι 8, 1928-1936.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου