Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2025

Θεσμικό πλαίσιο, δασική πολιτική και επίκαιρα ζητήματα που αφορούν την άσκηση και το μέλλον της Μελισσοκομίας

2025

«Εάν πεθάνουν οι μέλισσες, ο άνθρωπος
θα έχει μόνον τέσσερα χρόνια ζωής…»
Albert Einstein

Σοφία Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος, M.Sc. Δασική
& Περιβαλλοντική Πολιτική, υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου

Εισήγηση στο πλαίσιο του Μελισσοκομικού Συνεδρίου με θέμα: «Η Μελισσοκομία μπροστά στις προκλήσεις του Μέλλοντος» που συνδιοργάνωσαν ο «Σύλλογος Μελισσοκόμων Αττικής» και η «Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας», στις 22-23 Φεβρουαρίου 2025, στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων – Αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» (Ακαδημίας 50), υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων και χορηγό επικοινωνίας τον Ραδιοφωνικό Σταθμό «Αθήνα 9.84 FM». Το συνέδριο συνοδευόταν από έκθεση μελισσοκομικής φωτογραφίας του βραβευμένου φωτογράφου και μελισσοκόμου Νικόλαου Κοκολάκη.

Σκοπός της παρούσας εισήγησης είναι να παρουσιάσει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τις μελισσοκομικές μονάδες στη χώρα, εστιάζοντας σε κρίσιμα ζητήματα που αναφύονται από τις ακολουθούμενες πολιτικές που αφορούν την άσκηση της μελισσοκομίας στα δάση και τις δασικές εκτάσεις.

1. Ενίσχυση της Μελισσοκομίας

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πολύ δύσκολα θα βρει κανείς μια μορφή απασχόλησης που να συνέδεσε την ίδια την επιβίωσή της τόσο πολύ με το δάσος, τη φύση και τον άνθρωπο όσο η Μελισσοκομία.

Από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ο ν. 4856/1930 (ΦΕΚ Α’ 316/16.9.1930) εισήγαγε στην έννομη τάξη διατάξεις με σκοπό την ενίσχυση της μελισσοκομίας. Με την καθιέρωση υποχρέωσης εγγραφής όλων των μελισσοκόμων σε ειδικούς καταλόγους που τηρούνταν από τις αρμόδιες τότε αρχές και της εκπαίδευσής τους ακόμα και με υποχρεωτική δαπάνη των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων για την παρακολούθηση μελισσοκομικών μαθημάτων, την εκμάθηση μελισσοκομικών μεθόδων και την απόκτηση μελισσοκομικών βιβλίων, η πολιτεία έκανε πρόδηλο το ενδιαφέρον της για την ουσιαστική ανάπτυξη του κλάδου. Παράλληλα, προβλέπονταν διατάξεις για την αποζημίωση των μελισσοκόμων των οποίων τα

μελίσσια προσβάλλονταν από σιψιγονία και για την τακτική επιθεώρηση των μελισσίων από ειδικούς επόπτες για τη διασφάλιση της υγιεινής τους κατάστασης.

Ο ν. 6238/1934 (ΦΕΚ Α’ 265/14.8.1934) «Περί βελτιώσεως της Μελισσοκομίας» απαγόρευσε την κοπή ορισμένων μελισσοτροφικών φυτών, προκειμένου να επαυξηθεί η μελισσοτροφική χλωρίδα της χώρας και προέβλεψε φοροαπαλλαγές για μελίσσια μεταφερόμενα σε ακαλλιέργητες ή δασικές εκτάσεις που ανήκαν στο Δημόσιο, σε Δήμους, σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και σε ιερές Μονές, εφόσον η τοποθέτησή τους στις εκτάσεις αυτές διαρκούσε μέχρι τρεις μήνες.

Οι παλαιές αυτές διατάξεις της βασικής νομοθεσίας για τη Μελισσοκομία των ν. 4856/1930 και ν. 6238/1934, είναι ίσως μαζί με τις διατάξεις του Δασικού Κώδικα από τα ελάχιστα πια στις μέρες μας δείγματα νομοθεσίας που απηχούν την άλλοτε ευλαβική προσήλωση της ελληνικής πολιτείας στο αγαθό του δάσους και καλό θα ήταν σε μία τυχόν επιχειρούμενη θέσπιση ενός «σύγχρονου» νομοθετικού πλαισίου για τη μελισσοκομία να διατηρηθεί το πνεύμα και οι στοχεύσεις που τις διακρίνουν.

Αλλά ακόμα και πρόσφατα με την υπ’ αριθ. πρωτ. οικ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/89014/6275/14.8.2024 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δασών καθορίστηκε η συγκρότηση ομάδας εργασίας με σκοπό την επίλυση ζητημάτων που απασχολούν τον κλάδο των μελισσοτρόφων στο πλαίσιο άσκησης της μελισσοκομικής δραστηριότητας σε εκτάσεις υπαγόμενες στις προστατευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και για την κατάθεση προτάσεων νομοθετικής βελτίωσης του ισχύοντος πλαισίου με γνώμονα την ανάδειξη του μελισσοκομικού κλάδου, τη συνύπαρξη μελισσοκομικής και δασοπονικής δραστηριότητας, την απρόσκοπτη διεξαγωγή υλοτομιών και τη δασική αναψυχή.

2. Νόμιμες αποστάσεις μελισσίων

Το άρθρο 7 του ν. 6238/1934 επέτρεψε την τοποθέτηση μελισσοκομικών εγκαταστάσεων σε κατοικημένες περιοχές, εφόσον είναι περιφραγμένες με ξύλινο τοίχο ή φράχτη ύψους τουλάχιστον δύο (2) μέτρων ή χωρίς περιορισμούς εφόσον τοποθετούνται σε απόσταση μεγαλύτερη των τριάντα (30) μέτρων από κατοικίες ή των είκοσι πέντε (25) μέτρων από δημόσιες οδούς και για μέχρι τρεις (3) κυψέλες που τοποθετούνταν με σκοπό τη βιολογική ή επιστημονική μελέτη.

Ο ν. 3208/2003 παρείχε εξουσιοδότηση για την καθιέρωση νέων ορίων τοποθέτησης κυψελών με την έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης και όριζε ότι από την έκδοσή της το άρθρο 7 του ν. 6238/1934 θα καταργείτο, ωστόσο η υπουργική αυτή απόφαση ουδέποτε δημοσιεύτηκε, επομένως η διάταξη του άρθρου 7 του ν. 6238/1934 με τα νόμιμα όρια που έθεσε ως άνω, εξακολουθεί να ισχύει.

Σήμερα, το άρθρο 5 της Αγρονομικής Διάταξης 1/2008 (ΦΕΚ Β’ 1691/22.8.2008, όπως αντικαταστάθηκε με την απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αγροφυλακής 1011/4/3στ/22.4.2009, ΦΕΚ Β΄ 933/19.5.2009) απαγορεύει την τοποθέτηση κυψελών σε καλλιεργημένες ή ακαλλιέργητες εκτάσεις χωρίς γραπτή συγκατάθεση των ιδιοκτητών.

3. Τοποθεσίες υποδοχής μελισσίων

Μολονότι αρχικά το άρθρο 22 του ν. 4856/1930 επέτρεπε την εγκατάσταση μελισσοκομικών μονάδων σε δάση, σήμερα το άρθρο 47Α του ν. 998/1979 (ΦΕΚ Α’ 289/29.12.1979) προβλέπει ότι η εγκατάσταση μελισσοκομείων επιτρέπεται κατ’ αρχήν μόνο σε δασικές, δημόσιες χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις, δηλαδή σε εκτάσεις των παρ. 2 και 5 περ. α’ και β’ του άρθρου 3 του ν. 998/1979. Εγκατάσταση μελισσοκομείων σε δάση της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 998/1979 επιτρέπει μόνο κατ’ εξαίρεση σε περίπτωση που σε ορισμένη περιοχή ενδιαφέροντος δεν απαντώνται καθόλου εκτάσεις της παραπάνω μορφής, δηλαδή δασικές, χορτολιβαδικές ή βραχώδεις.

Ρητά απαγορεύεται από τον ν. 998/1979 η εγκατάσταση μελισσοκομικών μονάδων σε προστατευτικά δάση και δασικές εκτάσεις, σε δάση και δασικές εκτάσεις αναψυχής καθώς και σε πάρκα και άλση εντός πόλεων και οικιστικών περιοχών (άρθρο 47Α συνδ. άρθρο 4 ν. 998/1979).

Το άρθρο 4 του ν. 998/1979 εισάγει ακόμα μία εξαίρεση επιτρέποντας την εγκατάσταση μελισσοκομικών μονάδων σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura, υπό την προϋπόθεση της προηγούμενης τήρησης της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης του άρθρου 10 του ν. 4014/2011 που διενεργείται με βάση τα προεδρικά διατάγματα και τις υπουργικές αποφάσεις που έχουν τυχόν εκδοθεί για την προστασία των περιοχών αυτών ή σε περίπτωση που δεν έχουν εκδοθεί τέτοια διατάγματα ή υπουργικές αποφάσεις, για μεν τα έργα της Α’ Κατηγορίας με την υποβολή στην αρμόδια αρχή Μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (Μ.Ε.Ο.Α.) μαζί με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) του έργου, για δε τα έργα της Β’ Κατηγορίας επίσης με την υποβολή Μ.Ε.Ο.Α. στην υπηρεσία Περιβάλλοντος της Περιφέρειας.

Με το πδ/γμα 190/1981 (ΦΕΚ Α’ 54) ρυθμίστηκαν τα σχετικά με τη χορήγηση αδειών μελισσοκομείων εντός δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων σε Γεωργικούς Συνεταιρισμούς ή ομάδες παραγωγών ή μόνιμους κατοίκους που εδρεύουν στον πλησιέστερο δήμο ή κοινότητα και ασκούν μελισσοκομική επιχείρηση, κατά προτίμηση σε χήρες και ορφανούς ανηλίκους που ασκούν το επάγγελμα του μελισσοκόμου.

Οι σχετικές άδειες χορηγούνται από το οικείο Δασαρχείο, αφού προσκομισθούν αφενός Βεβαίωση του οικείου δήμου ότι ο αιτών ασκεί το επάγγελμα του μελλισσοκόμου, στην οποία αναφέρονται η οικογενειακή του κατάσταση και ο αριθμός των κυψελών και αφετέρου Σχεδιάγραμμα της έκτασης όπου θα γίνει η εγκατάσταση στην οποία σημειώνονται τα όρια, οι τοπωνύμια της περιοχής, τυχόν σταθερά σημεία (βράχοι κ.λπ.), το εμβαδόν κ.ά. Μετά την εγκατάσταση των κυψελών στην έκταση συντάσσεται προσωρινό Πρωτόκολλο εγκαταστάσεως και ο μελισσοκόμος λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του δασικού περιβάλλοντος από κινδύνους πυρκαγιάς, αλλοίωση ή καταστροφή. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσής του η άδεια ανακαλείται.

4. Επιτρεπόμενες υπό όρους ενέργειες

Κατά το άρθρο 5 της Αγρονομικής Διάταξης 1/2008 οι μελισσοκόμοι υποχρεούνται να αναγράφουν σε ικανό αριθμό κυψελών το ονοματεπώνυμο, τη διεύθυνση και το τηλέφωνό τους. Επίσης υποχρεούνται να ενημερώνουν τον αρμόδιο αγροφύλακα της περιοχής για την τοποθέτηση κυψελών τους στην ύπαιθρο.

Σύμφωνα με το άρθρο 11 της Πυροσβεστικής Διάταξης 9/2024, όπως εγκρίθηκε και ισχύει με την απόφαση 21545 οικ. Φ.700.9/19.4.2024 του Υφυπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (ΦΕΚ Β’ 2387/22.4.2024), απαγορεύεται το κάπνισμα μελισσών κατά τη χρονική περίοδο (μετά από παράταση) από 1η Μαΐου έως 15η Νοεμβρίου σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας είναι 4 (πολύ υψηλή) ή 5 (κατάσταση συναγερμού), σύμφωνα με τον Ημερήσιο Χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς που εκδίδεται από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

Το κάπνισμα επιτρέπεται σε νομίμως εγκατεστημένες κυψέλες μελισσών (μελισσοκομεία) σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας είναι 1 (χαμηλή), 2 (μέση) ή 3 (υψηλή), λαμβανομένων υπόψη και των ακόλουθων όρων:

1. Οι ιδιοκτήτες των μελισσοκομείων θα πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στο μελισσοκομικό μητρώο.

2. Η διενέργεια του καπνίσματος σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας είναι 1 (χαμηλή) ή 2 (μέση) πραγματοποιείται ανεξαρτήτως ωραρίου, ενώ σε ημέρες που είναι 3 (υψηλή) πραγματοποιείται κατά τις πρωινές ώρες μέχρι την 11η πρωινή.

3. Η διενέργεια καπνίσματος μελισσών με χρήση ηλεκτρονικού ατμοποιητή πραγματοποιείται σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας είναι 1 (χαμηλή), 2 (μέση) ή 3 (υψηλή) ανεξαρτήτως ωραρίου.

Επιπλέον αυτών απαιτείται:

1. Αποψίλωση της βλάστησης του χώρου εγκατάστασης των κυψελών σε απόσταση τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων γύρω από τις κυψέλες.

2. Ελάχιστη απόσταση τουλάχιστον δέκα (10) μέτρων του χώρου εγκατάστασης των κυψελών από δένδρα και θάμνους -προϋπόθεση που, όπως προέκυψε από τις συζητήσεις στο Συνέδριο, είναι ανεδαφική και ανέφικτη.

3. Απαγόρευση εγκατάστασης κυψελών επάνω σε ελαστικά αυτοκινήτων.

4. Αποφυγή επαφής της συσκευής καπνίσματος (καπνιστήρι) με παρεδάφια βλάστηση. Συνιστάται η επένδυση της βάσης του καπνιστηρίου με θερμομονωτικό υλικό.

5. Σε εμφανές σημείο των κυψελών να υφίσταται πινακίδα στην οποία αναγράφεται ο αριθμός του μελισσοκομικού μητρώου και το τηλέφωνο του ιδιοκτήτη.

6. Διατήρηση ικανής ποσότητας νερού ανάλογα με τον αριθμό των κυψελών, καθώς και εξοπλισμός της μελισσοκομικής μονάδας με δοχείο μεταφοράς νερού, ποτίστρες νερού ή γεωργικό ψεκαστήρα, πυροσβεστήρα νερού ή βάσης αφρού, εργαλεία όπως πτυοσκάπανα και εδαφικό υλικό για χωματοκάλυψη ή επιχωμάτωση εστιών καύσης. Το γεγονός ότι οι μελισσοκομικές μονάδες διαθέτουν εκ του νόμου επαρκείς ποσότητες νερού ως αναγκαίο όρο ασφάλειας της λειτουργίας τους θεωρούμε ότι τους προσδίδει αυξημένο βαθμό πυρασφάλειας και σε κάθε περίπτωση συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι ελάχιστες πυρκαγιές προκαλούνται από αυτές έναντι άλλων εγκαταστάσεων που η ελληνική νομοθεσία έχει επιτρέψει αθρόα μέσα σε δάση ακόμα και σε αναδασωτέες εκτάσεις, σε αντίθεση με τη μελισσοκομία που επιτρέπεται κατ’ αρχήν μόνο σε δασικές εκτάσεις. Επίσης η διάθεση νερού από τις μελισσοκομικές μονάδες θα πρέπει να θεωρείται ότι δυνητικά συνδράμει και στο έργο της κατάσβεσης τυχόν πυρκαγιών που εκδηλώνονται στην περιοχή της μελισσοκομικής μονάδας.

Το άρθρο 23 της Πυροσβεστικής Διάταξης 9/2024 επιβάλλει στους παραβάτες των διατάξεών της διοικητικά πρόστιμα της Πυροσβεστικής Διάταξης 19/2024 η οποία εγκρίθηκε με την απόφαση 22888 οικ. Φ.700.19/2024 (ΦΕΚ Β’ 2550/30.4.2024).

Το άρθρο 265 παρ. 3 ΠΚ περί εμπρησμού δασών, ορίζει ότι όποιος ανάβει ή διατηρεί φωτιά για οποιονδήποτε σκοπό ή εκτελεί θερμές εργασίες ή κάνει χρήση συσκευών που προκαλούν σπινθήρα (όπως εν προκειμένω το «καπνιστήρι») σε δάση, δασικές εκτάσεις, κηρυγμένες δασωτέες ή αναδασωτέες εκτάσεις, ιδιωτικά δάση, περιοχές Natura, εκτάσεις περιαστικού πρασίνου εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών, όπως πάρκα και άλση, χορτολιβαδικές και αγροτικές εκτάσεις ή σε οποιονδήποτε χώρο σε ακτίνα έως 300 μέτρων από αυτές, σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας είναι 4 (πολύ υψηλή) ή 5 (κατάσταση συναγερμού), τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή, αν η πράξη του δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη. Αν η ανωτέρω πράξη είχε ως επακόλουθο την πρόκληση πυρκαγιάς, η οποία επέφερε σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή και αν επήλθε θάνατος με κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών και χρηματική ποινή. Στις περιπτώσεις αυτές η ποινή δεν αναστέλλεται ούτε μετατρέπεται με κανέναν τρόπο και η έφεση δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.

Η Πυροσβεστική Διάταξη 9/2024 ορίζει ακόμα ότι δεν υφίσταται αρμοδιότητα του Πυροσβεστικού Σώματος για την εξέταση καταγγελιών σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η εκπομπή καπνού από τις καταγγελλόμενες εργασίες προκαλεί όχληση ή ρυπαίνει τον ζωτικό χώρο κυρίων ή νομέων γειτονικών ιδιοκτησιών καθώς και ότι οι περιπτώσεις αυτές γεννούν διαφορές ιδιωτικής φύσεως υπαγόμενες στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του Αστικού Κώδικα, τα δε φαινόμενα ρύπανσης του περιβάλλοντος από τη δραστηριότητα αυτή διέπονται από τις σχετικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

5. Παράνομη κατάληψη δημόσιου χώρου

Σε εκείνον που καταλαμβάνει παράνομα δημόσιο κτήμα για την τοποθέτηση, μεταξύ άλλων, μελισσοκομικών μονάδων, επιβάλλονται οι ποινές των παρ. 1 και 2 του άρθρου 23 του αν.ν. 1539/1938 (ΦΕΚ Α’ 488/29.12.1938) «Περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων» (όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 1 του αν.ν. 263/1968, ΦΕΚ Α’ 12), ήτοι φυλάκιση και χρηματική ποινή. Η αυθαίρετη χρήση κοινοχρήστου χώρου διαπιστώνεται από τις αρμόδιες αρχές μετά από διενέργεια αυτοψίας σύμφωνα με το άρθρο 13 του βδ/τος της 24.9-20.10/1958.

Επιπλέον το άρθρο 280 του Δασικού Κώδικα (νδ/γμα 86/1969) ορίζει πως όποιοι επιχειρούν καταπάτηση δημόσιας δασικής έκτασης ή τη δημιουργία ανύπαρκτων δικαιωμάτων σε αυτήν καθώς και όσοι αποδέχονται τη μεταβίβαση δικαιωμάτων σε αυτήn, ενώ γνωρίζουν ότι αυτά είναι εικονικά ή ανύπαρκτα, αποβάλλονται διοικητικώς από αυτήν και τους επιβάλλεται ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή τουλάχιστον, εκτός αν η πράξη τιμωρείται αυστηρότερα από άλλες διατάξεις.

Συναφώς, το άρθρο 61 παρ. 1 του Δασικού Κώδικα προβλέπει ότι σε βάρος εκείνου που επιχειρεί εκχέρσωση, υλοτομία ή άλλη διακατοχική πράξη σε δημόσια, δημοτικά, κοινοτικά και μοναστηριακά δάση, σε δάση ανήκοντα σε ιδρύματα καθώς και σε αναδασωτέες εκτάσεις, ασχέτως του χρόνου κατά τον οποίο έλαβαν χώρα οι πράξεις αυτές, συντάσσεται και κοινοποιείται, από τον αρμόδιο Διευθυντή Δασών ή τον Δασάρχη πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής με το οποίο, προκειμένου περί δημοσίων δασών, βεβαιούται η σε βάρος του δημοσίου τυχόν επελθούσα ζημία, το ποσό για την αποκατάστασή της και την οφειλόμενη αποζημίωση χρήσης, ενώ επίσης διενεργείται και δήμευση των προϊόντων του εγκλήματος, δηλαδή εν προκειμένω των κυψελών, των εργαλείων, του εξοπλισμού του μελισσοκόμου.

Τέλος, το άρθρο 70 του ν. 998/1979 ορίζει ότι όποιος εκχερσώνει ή υλοτομεί αποψιλωτικά δημόσια ή ιδιωτική έκταση που κηρύχθηκε αναδασωτέα με σκοπό, μεταξύ άλλων, την τοποθέτηση σε αυτήν μελισσιών, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον και χρηματική ποινή για κάθε εκατό (100) τετραγωνικά μέτρα που καταστρέφονται, ενώ επίσης επιβάλλεται και διοικητικό πρόστιμο και με μέριμνα της αρμόδιας Εισαγγελικής Αρχής γνωστοποιούνται οι σχετικές αποφάσεις στον οικείο δασάρχη μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από τη δημοσίευσή τους. Τα σχετικά πρόστιμα αποδίδονται στο Πράσινο Ταμείο, ως δαπάνη αποκατάστασης της δασικής βλάστησης που καταστράφηκε.

6. Σχετικά με την απαγόρευση επέμβασης σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις

Όπως προαναφέρθηκε, μελισσοκομικές μονάδες επιτρέπονται καταρχήν σε δασικές, χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις (άρθρο 47Α ν. 998/79), όχι όμως σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις. Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται τοποθέτηση μελισσιών σε δάση, εφόσον στη συγκεκριμένη περιοχή δεν υπάρχουν διαθέσιμες οι ανωτέρω εκτάσεις.

Ειδικά για τις αναδασωτέες εκτάσεις, το άρθρο 117 παρ. 3 του Συντάγματος και η δασική νομοθεσία (άρθρα 38 επ. ν. 998/1979) προβλέπουν ότι δάση και δασικές εκτάσεις που καταστρέφονται από πυρκαγιά ή άλλη αιτία κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και απαγορεύεται να διατεθούν για άλλον προορισμό πλην του έργου της αναδάσωσης, επομένως απαγορεύεται οποιαδήποτε άλλη εγκατάσταση ή επέμβαση σε αυτές. Κατά κανόνα με την κήρυξη ορισμένης περιοχής ως αναδασωτέας εκδίδεται σχετική Δασική Απαγορευτική Διάταξη (Δ.Α.Δ.) που απαγορεύει ειδικά ορισμένες δράσεις στο οικείο δασικό οικοσύστημα που καταστράφηκε, όπως κυρίως τη θήρα, αλλά και την τοποθέτηση μελισσοκομείων και μελισσοσμηνών για ορισμένο χρονικό διάστημα που κρίνεται απαραίτητο για την αναγέννηση της δασικής βλάστησης.

Και ναι μεν ορθώς διώκεται οποιαδήποτε άσκηση δραστηριότητας σε αναδασωτέες εκτάσεις σύμφωνα με όσα υπαγορεύει το Σύνταγμα, πλην όμως καταλήγει υποκριτικό και άστοχο να απαγορεύουμε σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις μια δραστηριότητα τόσο πολύ συνυφασμένη με την ίδια τη φύση, όπως η μελισσοκομία και από την άλλη να επιτρέπεται -και μάλιστα από διατάξεις της ίδιας νομοθεσίας (άρθρα 45 επ. ν. 998/1979) η αθρόα εγκατάσταση σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις αιολικών μεγαθηρίων και άλλων επαχθέστατων μονάδων και επεμβάσεων και μάλιστα ακόμα και πριν την ανάκτηση της δασικής βλάστησης (ΣτΕ Ολ 2499/2012 κ.ά.) με ολέθρια, μη αναστρέψιμα αποτελέσματα για το ήδη κατεστραμμένο από πυρκαγιά ή άλλη αιτία δασικό περιβάλλον. Πολλώ δε μάλλον οι επιλογές αυτές της νομοθεσίας και της διοικητικής τακτικής καθίστανται παντελώς άτοπες στον βαθμό που η τοποθέτηση μελισσίων στα δάση συνίσταται σε μη μόνιμη εγκατάσταση των κυψελών αφού οι μελισσοκόμοι είναι διαρκώς μετακινούμενοι. Και όμως τα τοπικά δασαρχεία πολύ εύκολα εξαντλούν την διωκτική αρμοδιότητά τους στις κυψέλες που τοποθετούνται παροδικά σε ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα δάσους, την ίδια ώρα που γνωμοδοτούν θετικά για την εγκατάσταση αιολικών γιγάντων με το συνακόλουθο πάκτωμα ολόκληρων βουνοκορφών μας με μπετόν και οπλισμένο σκυρόδεμα που θα παραμείνει μέσα τους για πάντα. Το παράδειγμα αυτό από τον χώρο της μελισσοκομίας είναι ενδεικτικό του ακραίου παραλογισμού που επικρατεί στις μέρες μας στις σχετικές πολιτικές που υιοθετούνται από τη δασική διοίκηση και για τον τρόπο που οι αρμόδιες αρχές νομοθετούν αποσπασματικά και χωρίς ίχνος αληθινής μέριμνας και ευαισθησίας για το φυσικό περιβάλλον και τα δάση.

7. Περιβαλλοντική υποβάθμιση και καταστροφή

Σε όλα αυτά θα πρέπει να συνυπολογισθεί η συστηματική υποβάθμιση και η καταστροφή του δασικού πλούτου της χώρας, η δραματική απώλεια της βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η ρύπανση, η εκτεταμένη χρήση χημικών και φυτοφαρμάκων με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις που επιφέρουν, μεταξύ άλλων, στη μελισσοκομία επηρεάζοντας το παρόν και το μέλλον της. Η αθρόα καθιέρωση ολοένα και περισσοτέρων επιτρεπτών επεμβάσεων σε δάση και δασικές εκτάσεις ή ακόμα και σε αναδασωτεές εκτάσεις και προστατευόμενους οικοτόπους, οδήγησαν σε ένα τρομακτικό καθεστώς που ισχύει σήμερα, όπου μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στα δάση και στους οικοτόπους επιτρέπονται τα πάντα: οικισμοί, καλλιέργειες, ενεργειακές εγκαταστάσεις, δομές, γήπεδα, βιομηχανίες, λατομεία, ορυχεία, στρατόπεδα, πεδία βολής, κτηνοτροφικές μονάδες, ξενοδοχεία, γκολφ, ΧΥΤΑ, δρόμοι και ό,τι άλλο βάζει ο νους του ανθρώπου.

Στο πλαίσιο της ομιλίας μου στο Μελισσοκομικό Συνέδριο, μου ζητήθηκε να αναφερθώ, μεταξύ άλλων, και στο πρόγραμμα Antinero εξηγώντας τις συστηματικές παραβιάσεις της εθνικής και ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας που συντελούνται κατά την εκπόνηση και την υλοποίησή του καθώς και τις δραματικές επιπτώσεις του στο φυσικό περιβάλλον από την εφαρμογή του σε δάση, άλση και οικοτόπους της πατρίδας μας, αφού η βάναυση αφαίρεση του δασικού υπορόφου μαζί με όλο τον πλούτο της βιοποικιλότητας και των δασικών πόρων που περικλείει και μάλιστα χωρίς καθόλου να τηρείται η δέουσα διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης που επιβάλλουν οι οδηγίες 2001/42/ΕΕ και 92/43/ΕΚ και η νομοθεσία που έχει εκπονηθεί για την ενσωμάτωσή τους στην εθνική έννομη τάξη, επιφέρει δυσμενέστατες και καταστροφικές συνέπειες και στους πληθυσμούς της μέλισσας επηρεάζοντας καταλυτικά την επιβίωσή τους.

8. Συμπεράσματα

Κοινή διαπίστωση είναι η καταστροφή ακόμα και σπάνιων οικοσυστημάτων, με όλη τους τη βιοποικιλότητα και τα τοπία, στο βωμό της αχαλίνωτης κερδοφορίας και των ολοένα πιο σύνθετων και διογκούμενων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων που επιτάσσουν την αέναη δημιουργία πηγών πλουτισμού και τη συστηματική ιδιοποίηση της δημόσιας κτήσης και των φυσικών πόρων. Πολιτικές και αποφάσεις της άποψης αυτής προωθούνται σήμερα δυναμικά πλήττοντας μαζί με το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα και όλες εκείνες τις μορφές ήπιας απασχόλησης και ανάπτυξης που γνώρισε ο τόπος μας επί αιώνες, όπως η μελισσοκομία, και των οποίων η εξέλιξη ανέκαθεν συμπορεύτηκε αρμονικά με τη φύση και τους κανόνες της χωρίς να τη βιάζει για να επικρατήσει και να αναπτυχθεί, όπως συμβαίνει με το πλήθος των φαραωνικών επιτρεπτών επεμβάσεων που συντελούνται σήμερα παντού στη φύση.

Αρκεί να αναλογιστούμε τον καταλυτικό ρόλο των μελισσών ως των σημαντικότερων επικονιαστών στον πλανήτη, την ανεκτίμητη συμβολή τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, της οικολογικής ισορροπίας, της φυσικής αναγέννησης των δασών, της υγείας στη διατροφή μας, της αγροτικής οικονομίας, αλλά και την πολλαπλώς ευεργετική εφαρμογή του μελιού και των προϊόντων της μελισσοκομίας σε φάρμακα, σκευάσματα, ποτά, καλλυντικά, στη γαστρονομία και στη ζαχαροπλαστική και σε ποικίλες άλλες εφαρμογές παγκοσμίως, για να κατανοήσουμε τη σημασία της υιοθέτησης πολιτικών που θα εξασφαλίσουν ένα ισορροπημένο, αρμονικό και ασφαλές περιβάλλον στις μέλισσες και μέσω αυτών στον ίδιο τον άνθρωπο.

Σας ευχαριστώ πολύ!

____________________________

* φωτ. Theo Angelopoulos, The beekeeper (1986).