on 10/10/2024
Ο πολυνόμος 5142/2024
για τη (μη) περάτωση της κτηματογραφήσεως
Δημήτριος Η. Παπαστερίου,
Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
| Ι. Εισαγωγικά | |
| 1 | Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ (Α΄ 158/2024) ο πολυνόμος 5124/2024, υπό τον τίτλο «Ολοκλήρωση της κτηματογράφησης, απλοποίηση διαδικασιών, χρήση τεχνητής νοημοσύνης και διατάξεις για τη λειτουργία του Ν.Π.Δ.Δ. «Ελληνικό Κτηματολόγιο», λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης». Αναπτύσσεται σε πέντε ΜΕΡΗ και τριάντα τέσσερα (34) άρθρα. |
| 2 | Κατά το άρθρο 34 η έναρξη ισχύος ρυθμίζεται ως εξής: «1. Με την επιφύλαξη της παρ. 2, η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 2. Η ισχύς του Κεφαλαίου Β’ του Μέρους Β’ αρχίζει από τη δημοσίευση της απόφασης της περ. ε) της παρ. 2 του άρθρου 31»[1]. |
| ΙΙ. Χαρακτηριστικά | |
| 3 | Κύρια χαρακτηριστικά του πολυνόμου 5142/2024 είναι τα ακόλουθα: Στους σκοπούς του πολυνόμου – κατά το άρθρο 1, υπό α – εντάσσονται: (Α) «Η επιτάχυνση της διαδικασίας κτηματογράφησης, για την επίτευξη του στόχου για μετάβαση του συνόλου της χώρας σε καθεστώς λειτουργούντος Κτηματολογίου εντός του 2025». (Β) «Η ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου». (Γ) «Η μείωση των μακροχρόνιων δικαστικών διαμαχών». (Δ) «Η διευκόλυνση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην υποβολή των δηλώσεων κτηματογράφησης». |
| Ως προς το Α (επιτάχυνση) | |
| 4 | Στον τίτλο του πολυνόμου επιλέγονται οι όροι «Ολοκλήρωση της κτηματογράφησης». Στους σκοπούς του πολυνόμου επιλέγεται η διατύπωση «επιτάχυνση της διαδικασίας κτηματογράφησης». Στο άρθρο 2, υπό α, του πολυνόμου ορίζεται ότι αντικείμενό του είναι, μεταξύ άλλων. «α) η ολοκλήρωση των μελετών κτηματογράφησης στις περιγραφόμενες στο άρθρο 3 του παρόντος περιοχές της επικράτειας της χώρας». Μεταξύ των παραπάνω τριών αποσπασμάτων η απόσταση είναι εμφανέστατη. |
| Ως προς το (Β) (ασφάλεια δικαίου) | |
| 5 | Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η ασφάλεια δικαίου έντονα δοκιμάζεται. Σημειωτέον ότι δεν επιχειρείται καμία αναφορά στην ασφάλεια των συναλλαγών. |
| Ως προς το (Γ) (δικαστικές διαμάχες) | |
| 6 | Η μείωση των μακροχρόνιων δικαστικών διαμαχών μπορεί να είναι ζητούμενο, αλλά αφενός η εμπειρία τόσων ετών, αφετέρου η προσφυγή στον κτηματολογικό δικαστή[2] προβάλλουν κατά έντονο τρόπο ότι οι δικαστικές διαμάχες θα έχουν ευρύτατο πεδίο δράσης. |
| Ως προς το (Δ) (διευκόλυνση ΟΤΑ) | |
| 7 | Οι Ο.Τ.Α. έχουν πολύ οριακά συμβάλλει στην υποβολή των δηλώσεων κτηματογραφήσεως. Το όλο ζήτημα επικεντρώνεται στα εγγενή προβλήματα που χρόνια τώρα ταλανίζουν τους Ο.Τ.Α. στην εκπλήρωση των συγκεκριμένων υποχρεώσεών τους. Η εισαγόμενη παράταση της προθεσμίας ατελούς υποβολής δηλώσεων κυριότητας (άρθρο 5 πολυνόμου) συνιστά θετικό μέτρο. Ωστόσο, οι Ο.Τ.Α. οφείλουν να υπερβούν πολλά και σύνθετα προβλήματα, ώστε να επωφεληθούν αποτελεσματικά από την προσφερόμενη παράταση. |
| ΙΙΙ. Αδύνατα σημεία | |
| 8 | Α. Το Μητρώο Πιστοποιημένων Μηχανικών Κτηματολογίου Β. Η αίτηση διορθώσεως γεωμετρικών στοιχείων Γ. Το δευτεροβάθμιο όργανο κρίσης (άρθρο 10, παρ. 2) Δ. Η αρχή της τυχαιότητας Ε. Η διαδικασία διορθώσεως πρόδηλων σφαλμάτων Στ. Παράδοση αρχείων στους δήμους Ζ. Αναφορά στους δασικούς χάρτες (άρθρο 15) Η. Μονομερής διόρθωση στοιχείων συμβολαίων (άρθρο 16) Θ. Σύνταξη με αυτοσύμβαση οριστικών συμβολαίων για ακίνητα (άρθρο 18) Ι. Δικηγόροι με σχέση έμμεσης εντολής υπηρετούντες στο Ελληνικό Κτηματολόγιο (άρθρο 20) |
| ΙV. Θετικές διατάξεις | |
| 9 | Α. Ο θεσμός του Κτηματολογικού δικαστή και οι συγκεκριμένες αρμοδιότητές του. Β. Το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης Γ. Ψηφιακή υποβολή πράξεων Δ. Παράταση προθεσμίας επικύρωσης ανώμαλων δικαιοπραξιών (άρθρο 19) Ε. Πρόσληψη προσωπικού στο Ελληνικό Κτηματολόγιο (άρθρο 21) Στ. Ανακύκλωση αρχείων μετά από την περαίωση της διαδικασίας κτηματογράφησης του ν. 2308/1995 (άρθρο 25) Ζ. Σύστημα Αυθεντικοποίσης (άρθρο 28) |
| V. Νομοθετική περαίωση = μη περάτωση κτηματογραφήσεως | |
| 10 | Στον πολυνόμο 5142/2024 χρησιμοποιούνται ποικίλοι τεχνικοί νομικό όροι με τους οποίους δηλώνεται το τέλος της κτηματογραφήσεως: Α. Ολοκλήρωση της κτηματογράφησης (στον τίτλο του νόμου) Β. Περαίωση (διαδικασίας) κτηματογράφησης (άρθρα 3, 4, 25) |
| 11 | Ωστόσο, παράλληλα με τους όρους αυτούς υπάρχει σειρά διατάξεων από τις οποίες συνάγεται η συνέχιση της κτηματογραφήσεως παρά την κατά το νόμο ολοκλήρωση ή περαίωσή της. Γ. Επιτάχυνση της διαδικασίας κτηματογράφησης (άρθρο 1, υπό α) Δ. Ολοκλήρωση των μελετών κτηματογράφησης (άρθρο 2 , υπό α) Ε. Διατήρηση των αναδόχων (κατά το νέο άρθρο 11Α που προστίθεται στο ν. 2308/1995 βάσει του άρθρου 3 του πολυνόμου)∙ επίσης άρθρο 4 πολυνόμου∙ και άρθρο 6 [εργασίες αναδόχων εντός λειτουργούντος Κτηματολογίου (!)]. Στ. Υπό κτηματογράφηση περιοχές της χώρας (άρθρο 11Α ν. 2308/1995). Ζ. Εγγραπτέες πράξεις, που αφορούν σε σύσταση, μετάθεση, αλλοίωση ή κατάργηση εγγραπτέου δικαιώματος, καταχωριζόμενες μετά την έναρξη ισχύος του Κτηματολογίου (άρθρο 11Α, παρ. 4 ν. 2308/1995). Η. Διεκπεραίωση κτηματογραφήσεως[3] εντός λειτουργούντος Κτηματολογίου (!) κατά το άρθρο 12Α, το οποίο προστίθεται στο ν. 2308/1995 βάσει του άρθρου 4 του πολυνόμου. Θ. Πρώτες εγγραφές μετά από την έκδοση της διαπιστωτικής πράξης περαίωσης της κτηματογράφησης (άρθρο 12Α, παρ. 1). |
| VI. Επίλογος | |
| 12 | Απευθυνόμενος ο γράφων στον αναγνώστη νοιώθει την ανάγκη να προσφύγει στο ακόλουθο κείμενο της ήδη Αρειοπαγίτου Κ. Εμμανουηλίδου, που φέρει ημερομηνία 16 Ιουλίου 2021. «Τα τρία βασικά νομοθετήματα που διέπουν το Εθνικό Κτηματολόγιο (δηλ. ν. 2308/1995 την κτηματογράφηση, ν. 2664/1998 το λειτουργούν κτηματολόγιο και ν. 4512/2018 που αφορά την σύσταση του Φορέα «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ») έχουν υποστεί αλλεπάλληλες τροποποιήσεις -άλλες επιτυχείς και άλλες όχι- (συνολικά μέχρι σήμερα –κυριολεκτικά – με 40 νομοθετήματα, ήτοι με τους οι ν. 2508/1997, 3127/2003, 3212/2003, 3481/2006, 3559/2007, 3659/2008, 3728/2008 , 3882/2010, 3899/2010-ενσωμάτωση της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ Οδηγία περί γεωχωρικών δεδομένων, 3983/2011, 4030/2011 4164/2013, 4198/2013, 4277/2014 ,4280/2014, 4315/2014, 4361/2016, , 4389/2016, 4409/2016, 4514/2018, 4531/2018 , 4551/2018 , 4585/2018, 4602/2019, 4613/2019, 4617/2019, 4623/2019 (από 9-8-2019) , 4647/2019 4650/2019, 4664/2020, 4685/2020, 4710/2020, 4759/2020, ΠΔ3/6-1-2021, ΥΑ 11206/15-4-2021 και 4799/18-5-2021), και επίκειται η 41η με το προς διαβούλευση νομοσχέδιο, προφανώς γιατί ο σκοπός της επιτάχυνσης και ολοκλήρωσης δεν έχει ικανοποιηθεί μέχρι σήμερα. Και τούτο γιατί παραβλέπεται από το νομοθέτη , ιδίως της τελευταίας δεκαετίας , ότι το Εθνικό Κτηματολόγιο είναι σύστημα τυπικής και ουσιαστικής δημοσιότητας των εμπράγματων –κυρίως- σχέσεων που αφορούν το ακίνητο και υπηρετεί την διασφάλιση της δημόσιας πίστης. Δεν πρέπει, επομένως να παραβλέπεται ότι κυρίαρχη σε αυτό είναι η νομική διάσταση, η δε τεχνική διάσταση εξαντλείται στην κατά το δυνατόν ακριβή αποτύπωση των ακινήτων , ιδίως στο στάδιο της κτηματογράφησης και μετέπειτα στις μεταβολές που επέρχονται ιδίως με διοικητικές πράξεις και πολύ σπανιότερα με δικαιοπραξίες ή δικαστικές αποφάσεις. Η δε ψηφιακή διάσταση του Εθνικού Κτηματολογίου πρέπει να περιορίζεται στην εξυπηρέτηση και μόνο των δύο άλλων διαστάσεων. Αυτό σημαίνει ότι όσα προβλήματα εμφανίσθηκαν την τελευταία εικοσαετία περίπου από τη λειτουργία του Εθν.Κτηματολογίου (τέλη του 2003 άρχισε να λειτουργεί το ΕΚ σε κάποιες περιοχές) οφείλονται όχι σε αυτό καθ’ εαυτό το Εθν.Κτημ., αλλά στο ότι με την καθιέρωσή του αναδύθηκαν στην επιφάνεια παθογένειες του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στην Ελλάδα των τελευταίων 200 ετών, κυρίως με την προβολή δικαιωμάτων κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου, των ΟΤΑ και της Εκκλησίας, τα οποία εδράζονται στο νόμο. Αυτές τις παθογένειες ο νομοθέτης συστηματικά τις παραβλέπει και αποφεύγει να δώσει ρεαλιστικές και γενναίες λύσεις σε χρονίζοντα προβλήματα (πχ. διάσπαρτες διατάξεις σε διάφορα νομοθετήματα-που συχνά παραπέμπουν στο προϊσχύον οθωμανικό και βυζαντινορωμαικό δίκαιο, ενίοτε και εθιμικό δίκαιο-που όμως, αναγκαστικά εκεί πρέπει να ανατρέξει ο εφαρμοστής του δικαίου για να αποφανθεί για τη θεμελίωση της κυριότητας , απαγόρευση σύστασης οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας με χρησικτησία και έτσι δικαιολογείται ο μεγάλος αριθμός οριζοντίων ιδιοκτησιών με την ένδειξη «άγνωστος» ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα, μη ξεκάθαρη θέση περί της κυριότητας στα «νομιμοποιηθέντα» αυθαίρετα, αδιάθετα κληροτεμάχια από διανομές ή «νέα» οικόπεδα προερχόμενα από πράξεις εφαρμογής, καθυστέρηση στην κύρωση δασικών χαρτών, μη καταβολή αποζημιώσεων από απαλλοτριώσεις, περιορισμοί διάθεσης ακινήτων, παράταση του καθεστώτος επικύρωσης ανωμάλων δικαιοπραξιών, κ.λπ.). Εξαίρεση το άρθρο 4 του ν. 3127/2003 για την κτήση με χρησικτησία σε αστικά ακίνητα σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου και το άρθρο 22 του ν. 4061/2012 για τα αγροτικά ακίνητα. Λυπάμαι, αλλά η συστηματική ενασχόλησή μου με υποθέσεις κτηματολογίου ως δικαστή από το 2003 και μέχρι σήμερα, δεν μου αφήνουν περιθώρια να αισιοδοξήσω ότι το παρόν νομοθέτημα θα βοηθήσει, απεναντίας μου δημιουργεί τη βεβαιότητα ότι θα περιπλέξει τα πράγματα, διασαλεύοντας την ασφάλεια δικαίου που έχει μόλις θεμελιωθεί με την αποκρυστάλλωση ορισμένων ερμηνευτικών θέσεων από τη νομολογία και ιδίως του Αρείου Πάγου αναφορικά με προβλήματα που ανέκυψαν στη λειτουργία του Εθν.Κτημ. στις περιοχές της «πρώτης γενιάς» κτηματογραφήσεων και στις οποίες θέσεις όφειλαν οι «νέες» κτηματογραφήσεις να στηριχθούν, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η εμπλοκή των πολιτών σε δικαστικές περιπέτειες και όχι μόνο». |
| 13 | Η συσχέτιση του κειμένου αυτού με τα τεκταινόμενα στον πολυνόμο 5142/2024 είναι προφανής και διδακτική. |
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] «2. Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ν.Π.Δ.Δ. «Ελληνικό Κτηματολόγιο» καθορίζονται: …. ε) η ημερομηνία έναρξης ισχύος του Κεφαλαίου Β’ του Μέρους Β’». Βλ. άρθρα 7 έως 10 του πολυνόμου, υπό τον τίτλο «Διαδικασία διόρθωσης γεωμετρικών στοιχείων ακινήτων». Ερώτηση: Αποτελεί περίπτωση, με την οποία ενισχύεται η ασφάλεια δικαίου;
[2] Βλ. σχετικά τα άρθρα 8, παρ. 14 και 15∙ 10, παρ. 5 και 6∙ 20.
[3] «Διεκπεραίωση»: Δείγμα πόσο θαυμάσιος είναι ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου