Τοῦ κ. Ἡρακλῆ Ρεράκη,
Καθηγητοῦ Παιδαγωγικῆς – Χριστιανικῆς Παιδαγωγικῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
1. Ἡ μετατροπὴ τοῦ ὀρθόδοξου Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν
σὲ μάθημα διδασκαλίας τῶν θρησκειῶν
Το 2011 ἐγκρίθηκε ἕνα νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν (ΠΣ) γιὰ τὰ Θρησκευτικὰ ἀπὸ τὴν πρώην Ὑπουργὸ Παιδείας κ. Διαμαντοπούλου, συγγραφεῖς τοῦ ὁποίου φέρονται νὰ εἶναι τὰ μέλη μίας 15μελοῦς ὁμάδας Θεολόγων. Τὸ νέο Πρόγραμμα, τὸ ὁποῖο ἐφαρμόζεται ἀπὸ τότε πιλοτικὰ σὲ 120 περίπου Δημοτικὰ καὶ Γυμνάσια τῆς χώρας, μετατρέπει τὸν ὀρθόδοξο χαρακτήρα καὶ περιεχόμενο τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν (ΜτΘ) σὲ πολυθρησκειακό.
Ὁ χαρακτηρισμὸς τῆς κατεύθυνσης τοῦ νέου ΠΣ ὡς πολυθρησκειακῆς θεωρεῖται ἀπὸ κάποιους ἐσφαλμένος ἢ ἀκόμη καὶ συκοφαντικός. Σκοπὸς τῆς παρούσας εἰσήγησης εἶναι νὰ ἐπαληθεύσει αὐτὸν τὸν χαρακτηρισμό, μέσῳ τῆς χρήσης ἐλάχιστων μόνον ἀπὸ τὰ πολυπληθῆ τεκμήρια, ποὺ ὑπάρχουν στὸ νέο ΠΣ, τὰ ὁποῖα στοιχειοθετοῦν ἐπίσης τὸν τίτλο, ποὺ ἐπιλέξαμε νὰ δώσουμε σ ̓αὐτὴ τὴν εἰσήγηση.
Ἀρχικά, γίνεται φανερό, μέσα ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τῶν σελίδων του ὅτι τὸ νέο ΠΣ γιὰ τὸ ΜτΘ ἀποκλείει τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία στὰ σχολεῖα ὡς μονοθρησκευτικότητα καὶ εἰσαγάγει τὴν πολυθρησκευτικότητα:
«Μὲ τὸ νέο ΠΣ γιὰ πρώτη φορὰ ἐπιχειρεῖται ἡ διδασκαλία τῶν θρησκειῶν στὴν ὑποχρεωτικὴ ἐκπαίδευση. Οἱ ὅποιες ἀντιστάσεις καὶ ἀρνητικὲς ἐπιφυλάξεις ὑπονοοῦν τὴ διατήρηση τῆς ἀντίληψης ἑνὸς στενὰ ὁμολογιακοῦ ΜτΘ, τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ ἀσχολεῖται ἀποκλειστικὰ μὲ τὸ Χριστιανισμό. Στὸ νέο ΠΣ, ἐπιχειρεῖται ἡ ὑπέρβαση αὐτῶν τῶν ἐπιφυλάξεων καὶ πραγματοποιεῖται ἕνα προσεκτικὸ πρῶτο βῆμα στὴν κατεύθυνση τῆς διδασκαλίας τῶν θρησκειῶν καὶ στοὺς τρεῖς κύκλους τῆς ὑποχρεωτικῆς ἐκπαίδευσης. Τὸ κύριο σῶμα στὸ νέο ΠΣ παραμένει ὁ Χριστιανισμός, ἐνῶ σταδιακὰ ἐπιχειρεῖται ἡ προσ έγγιση ἄλλων ἕξι θρησκειῶν: τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ, τοῦ Ἰσλάμ, τοῦ Ἰνδουϊσμοῦ, τοῦ Βουδισμοῦ, τοῦ Ταοϊσμοῦ καὶ τοῦ Κομφουκιανισμοῦ».
«Ἕνα ΜτΘ, ποὺ στοχεύει ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο στὴν ἐξοικείωση τῶν μαθητῶν σὲ μία μόνο ἰδιαίτερη θρησκευτικὴ παράδοση, ἔχει πλέον φτάσει στὰ ὅριά του».
Ὅπως μπορεῖ νὰ διαπιστώσει κανείς, ἕνας νέος σχεδιασμὸς τῆς πολυθρησκειακῆς ἀγωγῆς ἐπιβάλλεται αὐταρχικὰ καὶ μάλιστα μὲ ἀόριστους ἀφορισμούς, ἀφοῦ δὲν βασίζεται σὲ ἔγκυρα ἐπιστημονικά, παιδαγωγικὰ καὶ θεολογικὰ τεκμήρια (ἐμπειρικὲς ἔρευνες, χριστιανοπαιδαγωγικὲς μελέτες κ.ἄ). Συγχρόνως, ἡ διαφορὰ καὶ ἡ ἑτερότητα τῆς ἐξ Ἀποκαλύψεως ὀρθόδοξης χριστιανικῆς πίστεως ἔναντι τῶν μὴ ἀποκαλυπτικῶν θρησκειῶν ἀποκρύπτεται, καθὼς ἡ πίστη αὐτὴ ὑποτιμᾶται καὶ παρουσιάζεται στὸ νέο ΠΣ ὡς μία ἐκ τῶν ἀνθρωποκατασκευασμένων θρησκειῶν.
Ἡ μετατροπὴ τοῦ ὀρθόδοξου ΜτΘ σὲ πολυθρησκειακό μάθημα δὲν ἔχει ὡς βασικὸ στόχο, κατὰ τὴ γνώμη μας, τὴν ἀλλαγὴ τῆς διδακτικῆς μεθοδολογίας τοῦ μαθήματος, ἀλλὰ τὴ μετατροπὴ τῆς οὐσίας καὶ τοῦ χαρακτήρα του, ποὺ μέχρι τώρα σχετίζεται μὲ τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ παράδοση.
Μὲ αὐτὸ τὸ Πρόγραμμα, τὸ ΜτΘ δὲν ἔχει ὡς δομική του ἀφετηρία τὰ στοιχεῖα, ποὺ συνδέουν τοὺς μαθητὲς μὲ τὴν πίστη τους στὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ, ἀλλὰ μετατρέπεται καταρχὰς σὲ ἕνα μάθημα ἐντελῶς γνωσιολογικό, ποὺ «θεμελιώνεται στὴ σχέση του μὲ τὸ λόγο» καὶ «στοχεύει νὰ οἰκοδομήσει λογικὰ τὴ θρησκευτικὴ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν καὶ τῶν ἐφήβων».
Πάνω σ’ αὐτὸ τὸ ὀρθολογικὸ μοτίβο ἔχει οἰκοδομηθεῖ ὁλόκληρη ἡ μετα-θεολογικὴ καὶ μετα-πατερικὴ φιλοσοφία τοῦ νέου ΠΣ. Αὐτὸ φαίνεται ὁλοκάθαρα σὲ εἰδικὸ κεφάλαιό του μὲ τίτλο:
«Ἡ ὑπογράμμιση τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς διάστασης», στὸ ὁποῖο σαφῶς καθορίζεται, ὡς διάσταση τῆς σχολικῆς θρησκευτικῆς ἀγω - γῆς, ὄχι ἡ θεανθρωποκεντρικότητα ἑνὸς χριστιανικοῦ μαθήματος, ἀλλὰ ἡ ἀνθρωποκεντρικότητα, δηλαδὴ μία θρησκευτικὴ ἀγωγὴ καὶ διδασκαλία χωρὶς πίστη, σχέση καὶ ἀναφορὰ πρὸς τὸν Θεό: «Μία σύγχρονη ἀντίληψη γιὰ τὸ ΜτΘ καλεῖται νὰ ἑστιάσει τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ μαθητῆ στὴν ἀνθρώπινη διάσταση τῶν θρησκειῶν καὶ τῆς θρησκευτικῆς πίστεως».
Ὡστόσο, ἡ προσπάθεια νὰ περιορισθεῖ τὸ ΜτΘ ἀποκλειστικὰ σὲ ἕνα ὀρθολογικό, γνωσιολογικὸ καὶ καθαρὰ ἀνθρωποκεντρικό πλαίσιο, δὲν συνάδει μὲ τὴν ἀλήθεια καὶ τὴ ζωὴ τῆς ὀρθόδοξης πίστης, τῆς πίστης τῆς πλειονότητας τῶν μαθητῶν, ἀλλὰ οὔτε καὶ μὲ τὴ θρησκευτικότητα τῶν ἀλλόδοξων καὶ ἑτερόδοξων μαθητῶν.
Τὸ νέο ΠΣ βασίζεται στὴ συναφειακὴ διδασκαλία ὅλων τῶν θρησκειῶν. Ὁ σχεδιασμός, ὡστόσο στερεῖται θεολογικοῦ καὶ παιδαγωγικοῦ ὑπόβαθρου, διότι δὲν λαμβάνεται ὑπόψη ὅτι ἡ πολτοποιημένη διδασκαλία τόσων διαφορετικῶν θρησκευτικῶν ἐκδοχῶν θὰ ἔχει ὡς συνέπεια τὴ σύγχυση στὴ συνείδηση τῶν παιδιῶν τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου τῶν 8-14 ἐτῶν. Ὅπως μαρτυρεῖται, ἄλλωστε, στὸ ἴδιο τὸ νέο ΠΣ, σκοπὸς αὐτῆς τῆς συναφειακῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς, δὲν εἶναι ἡ καλλιέργεια τῆς πίστης στὸν Θε- άνθρωπο Χριστό, ἀλλὰ ἡ συμβολὴ τοῦ ΜτΘ στὴ δημιουργία μίας σύγχρονης πολυπολιτισμικῆς κοινωνίας.
Τὸ ΜτΘ, ὡστόσο, μέσα ἀπὸ τέτοιες πολιτικοϊδεολογικὲς καὶ πρόσκαιρες σκοποθεσίες, παύει νὰ ἔχει θρησκευτικὸ χαρακτήρα καὶ νὰ ἀναφέρεται στὴν ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης τῶν μαθητῶν. Στοχεύει μᾶλλον νὰ καταστεῖ ἕνα μάθημα ἁπλῆς κοινωνικῆς ἢ πολιτικῆς ἀγωγῆς, ποὺ ὑπηρετεῖ καθαρὰ πολιτικοκοινωνικοὺς στόχους:
«Ἡ θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση καλεῖται νὰ ὑπηρετήσει ἕνα θρησκευτικὸ γραμματισμό, ὁ ὁποῖος θὰ πρέπει νὰ ὑπηρετεῖ κοινωνικὰ προστάγματα καθολικοῦ χαρακτήρα, ὅπως εἶναι πρῶτα καὶ κύρια ὁ πολιτισμικὸς ἐγκλιματισμὸς τοῦ μαθητῆ στὴν εὐρύτερη κοινωνικὴ πραγματικότητα, ποὺ ζεῖ καὶ ὄχι ὁ ἰδεολογικὸς ἐγκιβωτισμός του σὲ ἀπολυτοποιημένες ἑρμηνεῖες καὶ στάσεις ζωῆς».
«Οἱ Θρησκεῖες μποροῦν νὰ βοηθήσουν στὴν ἀντιμετώπιση τῶν συγκρούσεων καὶ στὴ δημιουργία μίας σύγχρονης πολυπολιτισμικῆς κοινωνίας». «Ὁ θεραπευτικὸς καὶ συμφιλιωτικὸς ρόλος τῶν θρησκειῶν παραμένει βασικός, καθὼς στὶς περισσότερες Θρησκεῖες ὑπάρχουν “πηγές” θεραπείας καὶ συμφιλίωσης»
Στὸ πλαίσιο μίας πολιτικῆς γιὰ τὴν πολυπολιτισμικότητα, τὸ νέο ΠΣ γιὰ τὸ Μτθ καὶ ὁ πολυθρησκειακός του χαρακτήρας φέρονται ὡς ἡ ἀναγκαία λύση γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση θρησκευτικῶν συγκρούσεων ἐντὸς ἢ ἐκτὸς σχολείου.
Μία λύση ὅμως εἶναι ἀναγκαία, ὅταν ὑπάρχει πρόβλημα. Ἔτσι ἡ θέαση τῆς πραγματικότητας ἀποδεικνύει ὅτι δὲν ὑπάρχουν θέματα θρησκευτικῶν συγκρούσεων στὸ μαθητικὸ πληθυσμό, σὲ μία Χώρα στὴν ὁποία τo 95% τῶν μαθητῶν εἶναι ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ τὸ ὑπόλοιπo 5% τῶν ἀλλόθρησκων ἢ ἑτερόδοξων μαθητῶν ἔχει τὸ δικαίωμα ἀπαλλαγῆς ἀπὸ τὸ Μτθ. Ἀξιοσημείωτο εἶναι βέβαια τὸ γεγονός, ὅτι οἱ ἀλλόθρησκοι καὶ ἑτερόδοξοι μαθητὲς δὲν κάνουν χρήση αὐτοῦ τοῦ δικαιώματος, ἀλλὰ ἐπιλέγουν νὰ συμμετέχουν ἐνεργὰ στὸ ΜτΘ, πετυχαίνοντας μάλιστα καὶ ὑψηλὲς ἐπιδόσεις σ’ αὐτό.
2. Τὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν: Προβλήματα κατεύθυνσης καὶ σχεδιασμοῦ
Συστηματικὰ ὑποστηρίζεται στὶς σελίδες τοῦ νέου ΠΣ ἡ ἄποψη ὅτι τὸ ὑπάρχον ΜτΘ δὲν ἀνταποκρίνεται στὶς ἀνάγκες τῆς σύγχρονης ἐποχῆς, καθὼς καὶ στὰ νέα κοινωνικὰ καὶ πολιτισμικὰ δεδομένα. Γι᾽ αὐτὸν τὸ λόγο, θεωρήθηκε ἀναγκαία, ὅπως ἀναφέρεται στὸ ΠΣ, ἡ ἐκ βάθρων ἀλλαγὴ τῶν μέχρι τώρα ἰσχυόντων Ἀναλυτικῶν Προγραμμάτων καὶ τῶν ...
ἀντίστοιχών τους σχολικῶν ἐγχειριδίων. Τονίζεται, ἐπιπλέον, ἡ ἀνάγκη ἀντικατάστασης τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς διδασκαλίας ἀπὸ μία πολυθρησκευτικὴ διδασκαλία. Αὐτὲς οἱ δύο κινήσεις συντελοῦν ἀποφασιστικὰ στὴν περιθωριοποίηση τῆς ὀρθόδοξης πίστης καὶ παράδοσης ἀπὸ τὸ νέο ΠΣ γιὰ τὸ Μτθ.
Τὸ νέο ΠΣ ὑποστηρίζει ὅτι ἡ ὀρθόδοξη Χριστοκεντρικὴ διδασκαλία ἀποτελεῖ μία ἀπαράδεκτη μονοφωνικὴ διδακτικὴ πρακτική, ποὺ εἶναι ἀνάγκη νὰ παραμερισθεῖ καὶ νὰ υἱοθετηθεῖ μία πολυθρησκειακὴ ἀγωγή, ἱκανὴ νὰ συμβάλει στὴν ἀνάπτυξη κοινωνικῶν ἀρετῶν καὶ ἰδιαίτερα τοῦ πλουραλισμοῦ καὶ τῆς καλλιέργειας τοῦ σεβασμοῦ στοὺς ξένους.
Στὴ γραμμὴ αὐτή, ἕνα ἀκόμη μέσο ποὺ χρησιμοποιεῖται μέσα στὶς σελίδες τοῦ νέου ΠΣ εἶναι καὶ ἡ μείωση καὶ ἡ ὑποτίμηση τῶν ἰσχυόντων ὀρθοδόξων Ἀναλυτικῶν Προγραμμάτων τοῦ ΜτΘ. Ἡ ὑποτίμηση αὐτὴ σκοπεύει στὸ νὰ καλλιεργηθεῖ τὸ ἔδαφος καὶ νὰ ἀναδειχθεῖ ἡ ἀνάγκη ἀναθεώρησής τους καὶ ἡ συγγραφὴ νέων.
Σ᾽ αὐτὸ τὸ σημεῖο πρέπει νὰ γίνει μία διάκριση μεταξὺ παιδαγωγικῆς – διδακτικῆς μεθοδολογίας καὶ χαρακτήρα – περιεχομένου τοῦ ΜτΘ. Τὸ ἔλλειμμα τῶν προηγούμενων Προγραμμάτων σὲ παιδαγωγικὲς καὶ διδακτικὲς μεθόδους, σὲ καμιὰ περίπτωση δὲν μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ ἄλλοθι γιὰ τὴ μετατροπὴ τοῦ χαρακτήρα καὶ τοῦ περιεχομένου τοῦ ΜτΘ σὲ πολυθρησκευτικό.
Ἀκόμη, μία κατεύθυνση τοῦ νέου ΠΣ, ποὺ δημιουργεῖ προβληματισμὸ εἶναι ὅτι χρησιμοποιήθηκαν ἄκριτα στὴ συγγραφή του ἐρευνητικὰ τεκμήρια ἀλλὰ καὶ μέθοδοι, σκοποθεσίες καὶ κατευθύνσεις, ποὺ ἀφοροῦν στὸ μάθημα, ἔτσι ὅπως αὐτὸ διδάσκεται σὲ ἄλλες χῶρες. Ὅμως, αὐτὴ ἡ πρακτικὴ χρήζει ἰδιαίτερης προσοχῆς, καθὼς εἶναι ἐντελῶς ἀντιπαιδαγωγικὴ ἡ ἀντιγραφὴ στοιχείων ἀπὸ ἄλλες χῶρες καὶ διαφορετικὲς θρησκευτικὲς παραδόσεις, ποὺ ἀφοροῦν τὴ θρησκευτικὴ καὶ πνευματικὴ ἀνάπτυξη τῶν μαθητῶν τῆς Ἑλλάδας: «Ἡ ἐργασία ἐκπόνησης ΑΠ εἶναι φανερὸ ὅτι δὲν ἔλαβε ὑπόψη τὰ ἀποτελέσματα τῶν διεθνῶν ἐρευνῶν γύρω ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ καὶ πνευματικὴ ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν τὸ ΜτΘ νὰ διατηρεῖ ἄθικτο τὸν κατηχητικό του χαρακτήρα, θεωρώντας ὡς δεδομένο, ὅτι ὅλοι οἱ μαθητὲς τοῦ σχολείου εἶναι πιστοὶ Χριστιανοί. Ὁ κατηχητικὸς προσανατολισμὸς τοῦ ΜτΘ προβάλλεται περισσότερο στοὺς κατὰ τάξεις στόχους, οἱ ὁποῖοι καταλήγουν στὴ διαμόρφωση ὅρων ἰδεολογικῆς μονομέρειας.
Βέβαια, ὁ χαρακτήρας τοῦ μαθήματος δὲν εἶναι κατηχητικὸς οὔτε ὁμολογιακός, ὅπως ἐσκεμμένως συκοφαντεῖται, διότι, ὡς γνωστό, διδάσκονται καὶ οἱ ἄλλες θρησκεῖες κυρίως στὴ Β΄ Λυκείου. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ἡ λόγῳ τῶν διαφορετικῶν μαθητῶν ἀλλαγὴ τοῦ ΠΣ τοῦ ΜτΘ θὰ ἔπρεπε μὲ αὐτὴν τὴ λογικὴ νὰ ἀφορᾶ καὶ στὸ Πρόγραμμα ἄλλων μαθημάτων καὶ ὄχι μό- νον στὸ ΜτΘ.
Στὸν ΟΕ, μάλιστα, ἀναφέρεται ὅτι τὸ ἐγχείρημα τῆς μετατροπῆς τοῦ ΜτΘ σὲ πολυθρησκευτικὸ δὲν ἀντιφάσκει πρὸς τὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ ὅτι συνδέεται μὲ τὴ «στροφή», ποὺ παρατηρεῖται στὴ σύγχρονη ὀρθόδοξη θεολογία.
«Στὸ τέλος τῆς πρώτης δεκαετίας τοῦ 21ου αἰώνα τὸ μάθημα βρίσκεται μπροστὰ σὲ μία νέα πρόκληση: νὰ ἰσχυροποιήσει τὰ ἐκπαιδευτικά του θεμέλια, νὰ ὑπερβεῖ τὴ μονοφωνία καὶ τὴν ὅποια ὁμολογιακὴ φυσιογνωμία του, συμπεριλαμβάνοντας ὅλους τοὺς μαθητὲς τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ ἢ μὴ δέσμευσή τους. Οἱ διδάσκοντες τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν ἐκπαιδευτικοί, δάσκαλοι στὴν πρωτοβάθμια καὶ θεολόγοι στὴ δευτεροβάθμια, ἔχουν τὴν ἑτοιμότητα νὰ ἀναγνωρίσουν πὼς αὐτὸ τὸ αἴτημα κατὰ κανένα τρόπο δὲν ἀντιφάσκει πρὸς τὴ χριστιανικὴ ἄποψη γιὰ τὴν πίστη καὶ τὴν ἐκπαίδευση. Ἄλλωστε καὶ στὴ σύγχρονη ὀρθόδοξη θεολογία ἀναγνωρίζεται μία στροφὴ καὶ μία ἐπέκταση τῆς κεντρικῆς της ἑστίασης ἀπὸ τὴν Ἐκκλησιολογία στὴ θεολογία τοῦ προσώπου καὶ γενικότερα στὴ χριστιανικὴ Ἀνθρωπολογία. Οἱ λόγοι αὐτῆς τῆς θεολογικῆς «στροφῆς» σχετίζονται ἰδιαίτερα μὲ τοὺς μεγάλους στόχους τῆς σχολικῆς θρησκ. ἐκπ/σης».
«Τὸ μάθημα βρίσκεται μπροστὰ σὲ μία νέα πρόκληση: νὰ ὑπερβεῖ τὴ μονοφωνία καὶ τὴν ὅποια ὁμολογιακὴ φυσιογνωμία του». Στὸν ΟΕ ἀναφέρεται ἀκόμη ὅτι «ἡ θρησκευτικὴ μάθηση ἐπιχειρεῖ τὴν ὑπέρβαση τῆς θρησκευτικῆς ἀπολυτότητας καὶ ὅτι «θεωρεῖται σπουδαῖο νὰ ἐλαχιστοποιηθεῖ τὸ ἐνδεχόμενο ἐπιβολῆς ἑνὸς μονοδιάστατου πολιτισμικοῦ μοντέλου».
Εἶναι σαφὲς ὅτι ἡ υἱοθέτηση μίας πολυθρησκειακῆς κατεύθυνσης τῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς τῶν νέων μας ὑπολείπεται ἐπιστημονικῶν καθὼς καὶ πνευματικῶν καὶ ἐκκλησιαστικῶν ἐρεισμάτων. Μάλιστα, ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος ἔχει ἤδη τοποθετηθεῖ κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια σὲ ὁμιλία του ἔναντι αὐτοῦ τοῦ πολυσυζητημένου διλήμματος: Ὀρθόδοξη σχολικὴ χριστιανικὴ ἀγωγὴ ἢ θρησκειολογικὴ ἀγωγή. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο τοποθετήθηκε καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν κ. Ἱερώνυμος καθώς καὶ πολλοὶ Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας μας
Ἐπίσης, σύμφωνα μὲ τὰ Πορίσματα τῆς ΚΔ´ πανορθόδοξης συνδιάσκεψης γιὰ θέματα αἱρέσεων (Νοέμβριος 2012) —γιὰ πρώτη φορὰ σὲ ἐπίσημο κείμενο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος– γίνεται ρητὴ καὶ καταδικαστικὴ ἀναφορὰ στὴ «ριζικὴ ἀλλαγὴ τοῦ προσανατολισμοῦ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, ἀπὸ τὸν Συνταγματικὰ κατοχυρωμένο στὴν Ἑλλάδα ὁμολογιακό του χαρακτήρα σὲ μία προοπτικὴ ἀποδόμησης, ποὺ καταλήγει στὸν θρησκευτικὸ συγκρητισμό».
Ἐξάλλου, οἱ Ἁγιορεῖτες Πατέρες μὲ ἐπιστολές τους πρὸς τὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πῆραν σαφέστατη θέση γιὰ τὴν ἐπιχειρούμενη μετατροπὴ τοῦ μαθήματος σὲ διδασκαλία τῶν θρησκειῶν.
3. Ἡ δημιουργία μίας νέας θρησκευτικότητας
Ἐκτιμώντας τὰ μέχρι τώρα ἀναφερθέντα στοιχεῖα, διαπιστώνουμε ὅτι μὲ τὸ νέο Πρόγραμμα καὶ τὴν ἐπιχειρηματολογία ποὺ χρησιμοποιεῖται, συντελεῖται μία προσ πάθεια νὰ καλλιεργηθεῖ ἡ πεποίθηση στὰ μικρὰ παιδιὰ ὅτι ἡ πίστη τους σὲ μία μόνο θρησκευτικὴ ἀλήθεια, ὅπως εἶναι ἡ πίστη στὸ Χριστό, δὲν εἶναι συμβατὴ μὲ τὴ σύγχρονη πολυπολιτισμικὴ πραγματικότητα καὶ ἰσοδυναμεῖ μὲ μία πεισματικὴ ἐμμονὴ σὲ κάτι τὸ μονολιθικὸ καὶ ἀναχρονιστικό. Τὸ νέο ΠΣ εἰσάγει τοὺς μαθητὲς στὴ νοοτροπία μίας συναφειακῆς θρησκευτικότητας μὲ στοιχεῖα ἀπὸ ὅλες τὶς θρησκεῖες, σὲ συνδυασμὸ μάλιστα καὶ μὲ φιλοσοφικὲς κοσμοθεωρίες. Αὐτὴ ἡ ἐπιλογὴ θεωρεῖται, σύμφωνα μὲ τὸ Πρόγραμμα, τὸ σύγχρονο καὶ ὀρθὸ σχῆμα θρησκευτικότητας, ποὺ λόγῳ καὶ τῆς πολλαπλότητας καὶ τῆς ποικιλίας τοῦ πολυθρησκευτικοῦ περιεχομένου του, μπορεῖ νὰ προσδώσει νόημα στὴ ζωή τους καὶ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ἐντα χθοῦν γόνιμα στὸ νέο πολυπολιτισμικὸ περιβάλλον. Ἔτσι, ὁ ὀρθόδοξος, ἑτερόδοξος ἢ ἀλλόδοξος μαθητὴς καθοδηγεῖται πλέον νὰ βρεῖ τὸ ὑπαρξιακό του νόημα, ὄχι στὸ Θεὸ τῆς πίστεώς του, ἀλλὰ σὲ ἕνα νέο Θεό, ποὺ θὰ κατασκευάσει ὁ ἴδιος μὲ τὴ βοήθεια τῶν δασκάλων του καὶ τῶν κατευθύνσεων τοῦ νέου ΠΣ, μὲ κοσμικὰ κριτήρια καὶ μὲ βάση μία νέα κοσμοπολίτικη θεολογία, τὴ θεολογία τῆς πολυπολιτισμικότητας, ποὺ ἀναφέρθηκε παραπάνω:
«Ἐντὸς ἑνὸς τέτοιου πλαισίου πλουραλιστικῶν ἐξελίξεων στὴν Εὐρώπη γινόταν πλέον ἀποδεκτὸ πὼς τὸ ΜτΘ δὲν μποροῦσε νὰ ἀνταποκριθεῖ στὶς ἐκπαιδευτικὲς ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς, διατηρώντας τὸν «εἰδικὸ» (=χριστιανικὸ) χαρακτήρα του καὶ ἀγνοώντας ἢ θεωρώντας ἐκ προοιμίου λανθασμένα τὰ ἄλλα τμήματα τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ βέβαια τὶς ὑπόλοιπες θρησκεῖες».
«Ἡ θρησκευτικὴ ἀγωγὴ χρειάζεται νὰ ὑπερβεῖ πρακτικὲς μονοφωνίας καὶ ἀντιλήψεις ἀποκλειστικότητας. Βασικὴ προϋπόθεση αὐτῆς τῆς ὑπέρβασης εἶναι ἡ διευρυμένη γνώση “γύρω ἀπὸ τὶς Θρησκεῖες” καὶ τὶς ὅποιες κοσμοθεωρήσεις, ποὺ νοηματοδοτοῦν τὸν ἀνθρώπινο βίο».
«Μία μὴ ὁμολογιακή, ἐμπειρικὴ προσέγγιση τῆς θρησκευτικῆς γνώσης εἶναι αὐτή, ποὺ μπορεῖ πράγματι νὰ βοηθήσει τοὺς μαθητὲς ὄχι μόνο νὰ κατανοοῦν τὶς θρησκευτικὲς ἰδέες καὶ πεποιθήσεις —δικές τους καὶ τῶν ἄλλων—ἀλλὰ καὶ νὰ συνεισφέρει στὴν προσωπική τους ἀνάπτυξη».
Ἡ ὑπέρβαση τῆς πίστεως τῶν μαθητῶν σημαίνει ταυτόχρονα καὶ τὴν ὑπέρβαση τῆς συμμόρφωσης τῶν μαθητῶν σὲ χριστιανικὲς ἀξίες καὶ ἐντολές:
«Ἡ θρησκευτικὴ μάθηση ἐπιχειρεῖ τὴν ὑπέρβαση τῆς θρησκευτικῆς ἀπολυτότητας (δηλαδὴ τὴ συμμόρφωση σὲ χριστιανικὲς ἀξίες). Ὁ ὁδηγὸς Ἐκπαιδευτικοῦ (ΟΕ), ἐπίσης, ἀναφέρει ὅτι οἱ μαθητὲς εἶναι ἀνάγκη νὰ διεκδικοῦν τὴν ἀλήθεια χωρὶς «νὰ διαποτίζονται σὲ μία θρησκευτικὴ ἄποψη» καὶ ὅτι ὁ θρησκευτικὸς ἐγγραμματισμός, ποὺ ἐπι- διώκεται μὲ τὸ νέο ΠΣ, τοὺς βοηθᾶ νὰ διαχειριστοῦν τὸν πλουραλισμό, ὁ ὁποῖος «τοὺς προσφέρει εὐκαιρίες νὰ μελετήσουν καὶ νὰ στοχαστοῦν διαφορετικὲς θρησκευτικὲς καὶ φιλοσοφικὲς θεωρήσεις».
Ταυτόχρονα ὅμως μὲ βάση τὴν πολυθρησκευτικὴ ἀγωγή, ποὺ καθιερώνεται μὲ τὸ παρὸν ΠΣ, σχεδιάζεται ὄχι ἁπλῶς μία πληροφοριακὴ διδασκαλία γιὰ τὶς θρησκεῖες, ἀλλὰ ὁ ἐπηρεασμὸς τῶν πνευματικῶν καὶ συνειδησιακῶν ἑστιῶν τῶν μαθητῶν μὲ τὶς ἀρχές, τὸ πνεῦμα καὶ τὶς ἀξίες τῶν θρησκειῶν, ἀφοῦ, ὅπως ἀναφέρεται ρητά, ἀπαιτεῖται ἡ ὁλιστικὴ ἐσωτερικὴ ἐμπλοκὴ τοῦ μαθητῆ στὴ μαθησιακὴ διεργασία:
«Τὰ περιεχόμενα ὀργανώνονται γύρω ἀπὸ θέματα καὶ ζητήματα τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὰ ἐνδιαφέροντα καὶ τὶς ἀνάγκες τῶν μαθητῶν. Μιλώντας γιὰ ἐνδιαφέροντα καὶ ἀνάγκες, δὲν ἐννοοῦμε μόνον τὶς ἰδέες τῶν μαθητῶν ἀλλὰ καὶ τὸν ἐσώτερο ἑαυτό τους: τὶς ἀντιλήψεις τους γιὰ τὴ ζωή, τὴ σχέση τους μὲ τοὺς ἄλλους, τὴν εἰκόνα ποὺ ἔχουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, τοὺς φόβους, τὶς ἐπιφυλάξεις, τὶς ἀνασφάλειες καὶ τὶς προσδοκίες. Τὰ περιεχόμενα, δηλαδή, τίθενται μὲ τρόπο ποὺ ἀπαιτεῖ τὴν ὁλιστικὴ ἐμπλοκὴ τοῦ ἑαυτοῦ τοῦ μαθητῆ στὴ μαθησιακὴ διεργασία».
Εἶναι σαφέστατο ὅτι ἡ πολυθρησκειακὴ διδασκαλία, ποὺ μεθοδεύεται μὲ τὸ νέο ΠΣ, στοχεύει νὰ ἐπηρεάσει συνειδησιακὰ τὰ ἐσωτερικὰ κέντρα τῶν μαθητῶν, ἔτσι ὥστε νὰ παραχθεῖ ἀπ’ αὐτοὺς προσωπικὴ νοηματοδότηση, νὰ συνδεθοῦν βαθύτατα μὲ τὰ πολυθρησκειακὰ γνωστικὰ ἀντικείμενα, ποὺ διδάσκονται, μὲ σκοπό, μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν θρησκευτικὴ ποικιλία, νὰ καταστοῦν ἄτομα ἱκανὰ νὰ ἀμφισβητοῦν καὶ νὰ μετασχηματίζουν τὸ θρησκευτικό τους πιστεύω, δημιουργώντας ἔτσι τὴ δική τους ἀτομικὴ θρησκευτικότητα: «Δημιουργοῦνται ὅροι γιὰ ἐμπειρίες μάθησης, ποὺ ἔχουν προσωπικὸ νόημα. Ἐμπειρίες ποὺ ὁδηγοῦν τοὺς μαθητὲς νὰ συνδέουν συνειδητὰ τὶς ἐνέργειές τους μὲ τὶς ὅποιες συνέπειες καὶ νὰ ἐνισχύουν τὴ βαθύτερη σύνδεση τοῦ ἑαυτοῦ μὲ τὸ θρησκευτικὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο. Μ᾽ αὐτὸν τὸν τρόπο, οἱ μαθητὲς δὲν μαθαίνουν ἐπιφανειακά, ρηχὰ καὶ «ἀνα- παραγωγικά», ἀλλὰ ἔχουν εὐκαιρίες γιὰ προσωπικὴ νοηματοδότηση τῶν ὅσων μαθαίνουν. Μὲ τὶς συνεργατικὲς δράσεις ἡ μάθηση γίνεται ἀντιληπτὴ ὡς μία διαδικασία κοινῆς ἀναζήτησης, κοινοῦ πειραματισμοῦ καὶ κοινῆς οἰκοδόμησης τῆς πραγματικότητας. Ἡ κριτικὴ σκέψη ἑνοποιεῖται μὲ τὴν πράξη (κριτικὴ πράξη) καὶ οἱ μαθητὲς γίνονται «κριτικὰ σκεπτόμενα ἄτομα καὶ φορεῖς μετασχηματισμοῦ».
Ἔτσι, γιὰ παράδειγμα, μὲ τὸ νέο ΠΣ στὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο, προβάλλεται ἡ μαθησιακὴ διαδικασία, κατὰ τὴν ὁποία οἱ μαθητές, μετὰ ἀπὸ τὴ ἐσωτερικὴ σύνδεσή τους μὲ τὰ πολυθρησκειακὰ μαθησιακὰ ἀγαθὰ (ἀνακάλυψη, διαπίστωση καὶ ἑρμηνεία τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς ἀπὸ τὴ θρησκεία στὸν πολιτισμὸ) γίνεται προσπάθεια νὰ οἰκοδομήσουν τὸ δικό τους προσωπικὸ - νοηματικὸ καὶ ἀξιακὸ - κόσμο:
«Αὐτὸ ποὺ ἐπιχειροῦμε, εἶναι νὰ διευρύνουμε καὶ νὰ ἐμβαθύνουμε τὴν κατανόηση τοῦ κόσμου τῆς θρησκείας καὶ νὰ ἀναδείξουμε τὶς συνδέσεις του μὲ τὸν προκείμενο καὶ τὸν ἐπικείμενο, τὸν ἐσωτερικὸ καὶ τὸν ἐξωτερικὸ κόσμο τοῦ μαθητῆ. Οἱ μαθητὲς ἔχουν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀνακαλύψουν, νὰ διαπιστώσουν καὶ νὰ ἑρμηνεύσουν τὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ θρησκεία στὸν πολιτισμὸ καὶ τὸ ἀντίστροφο, οἰκοδομώντας παράλληλα τὸν δικό τους προσωπικὸ - νοηματικὸ καὶ ἀξιακὸ - κόσμο μέσα ἀπὸ τὴν ἀναμέτρηση καὶ τὴ σύνθεση τῶν ἐρωτημάτων ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦν μὲ τὶς προτάσεις καὶ τὶς ἀπαντήσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ τῶν ἄλλων θρησκειῶν».
Ὅσον ἀφορᾶ τὸ ὑπαρξιακὸ θέμα τῆς προσωπικῆς τους ζωῆς καὶ λύτρωσης, οἱ μαθητές, σύμφωνα μὲ τὸ ΠΣ, διδάσκονται ὅτι δὲν εἶναι Ἕνας, ὁ Σωτήρας καὶ Λυτρωτής τους, σύμφωνα καὶ μὲ τὴν πίστη τους, ἀλλὰ πολλοὶ καὶ ὅτι μποροῦν νὰ σωθοῦν καὶ σὲ ἄλλες θρησκεῖες. Μαθαίνουν δηλαδὴ ἐπίσημα καὶ ἔγκυρα στὸ ΜτΘ τους γιὰ «σωτηρία τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου στὸν Χριστιανισμὸ καὶ στὶς ἀπωανατολικὲς παραδόσεις τοῦ Ἰνδουϊσμοῦ καὶ τοῦ Βουδισμοῦ», καὶ αὐτὸ φυσικὰ ἰσχύει καὶ γιὰ τοὺς μὴ χριστιανοὺς μαθητές!
Τὸ νέο ΠΣ, δὲν προτείνει τυχαῖα καὶ ἄσκοπα τὴν ταυτόχρονη διδασκαλία ὅλων τῶν θρησκειῶν σὲ κάθε διδακτικὴ ἑνότητα, διότι φαίνεται πὼς στοχεύει σὲ μία ὑπαρξιακὴ καὶ βιωματικὴ προσέγγισή τους.
Γι᾽ αὐτὸ γίνεται λόγος γιὰ «τὴν πνευματικὴ καὶ ὑπαρξιακὴ ἀλήθεια ποὺ κομίζουν οἱ θρησκεῖες μὲ τὸ ἀντίκρισμά τους στὸ κοινωνικὸ γίγνεσθαι», καθὼς ἐπίσης καὶ γιὰ «μία κριτικὴ ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς τους συνείδησης μὲ γνώσεις, ἀξίες καὶ στάσεις (ποὺ τὸ ΜτΘ) παρέχει γιὰ τὶς θρησκεῖες».
Ἀναφέρεται, ἐπίσης, ὅτι «τὸ ΠΣ ἐπιτρέπει στὸ ΜτΘ νὰ ὑπηρετήσει τὴ μετάβαση τοῦ μαθητῆ ἀπὸ τὸ γράμμα στὸ πνεῦμα τῶν θρησκειῶν, δηλαδὴ στὸ ὑπαρξιακό, λατρευτικό, κοινωνικὸ καὶ πολιτισμικό». θεολογικὸς σκοπὸς τοῦ ΜτΘ στὸ σχολεῖο ἀνατρέπεται, ἀφοῦ ἀναιρεῖται τόσο ἡ συνταγματικὴ ἐπιταγὴ γιὰ «ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως τῶν μαθητῶν» ὅσο καὶ ὁ ἰσχύ ων ἐκπαιδευτικὸς νόμος 1566 τοῦ 1985, ἄρθρ. 1, ποὺ ἀναφέρεται σὲ ἕνα ἀπὸ τοὺς σκοποὺς τῆς παιδείας, ποὺ εἶναι ἡ ὑποβοήθηση τῶν μαθητῶν, προκειμένου «νὰ διακατέχονται ἀπὸ πίστη στὰ γνήσια στοιχεῖα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς παραδόσεως». Τίθεται δηλαδὴ ἕνας νέος στόχος στὸ ΜτΘ, σαφὴς καὶ συγκεκριμένος, ποὺ κατὰ μίμηση τῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς κυρίως τῆς Σουηδίας καὶ τῆς Μ. Βρετανίας, διατυπώνεται μὲ ἔμμεσο τρόπο καὶ στὸν ἑλληνικὸ ΟΕ. Ὁ στόχος αὐτὸς ἀπομακρύνει τὸ μαθητὴ ἀπὸ τὶς πνευματικὲς ἀρχὲς τοῦ Χριστιανισμοῦ, κατηχώντας τον σὲ μία κοσμικὴ καὶ ἀνθρωπιστικὴ ἠθικὴ καὶ πνευματικότητα:
«Ἐντός τοῦ συνθετικοῦ πλαισίου διαμόρφωσης τῆς μὴ ὁμολογιακῆς θρησκ. ἐκπ/σης ἀπὸ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽80 ξεκίνησαν προσπάθειες γιὰ εἰσαγωγὴ περισσότερων στοιχείων, ποὺ νὰ εὐνοοῦν τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν, ἐννοώντας βέβαια, τὴν «πνευματικότητα» σὲ μία εὐρύτερα ἀνθρωπιστικὴ διάσταση καὶ μὲ κανένα τρόπο ταυτίζοντάς την ἀποκλειστικὰ μὲ τὴν χριστιανικὴ πνευματικότητα».
Οἱ προθέσεις καὶ οἱ σχεδιασμοὶ τοῦ νέου ΠΣ, στὴ νέα πολυθρησκειακή του διάσταση ἀποκαλύπτονται ἀπὸ τὶς ἀποστάσεις ποὺ παίρνει τὸ νέο ΜτΘ ἔναντι τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνειδήσεως τῶν ἤδη βαπτισμένων καὶ ἐνταγμένων σ᾽ αὐτὴν ὀρθοδόξων μαθητῶν ἀλλὰ καὶ ἔναντι τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως τῶν ἀλλοθρήσκων ἢ ἑτεροθρήσκων συμαθητῶν τους, ἀφοῦ καὶ αὐτοὶ μαζὶ μὲ τοὺς ὀρθόδοξους μαθητὲς πρόκειται νὰ μυηθοῦν στὴ διαβρωτικὴ πολυθρησκειακὴ ἀγωγὴ ποὺ ἐπιχειρεῖ νὰ εἰσαγάγει τὸ νέο Πρόγραμμα.
Ἰδού ὁ στόχος του: «Ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἡ “ἀνάπτυξη θρησκευτικῆς συνείδησης” ὡς παιδαγωγικὸς σκοπὸς τῆς Ἐκπαίδευσης καὶ ἄλλο μὲ βάση θρησκευτικὰ ἢ ἐκκλησιαστικὰ κριτήρια».
Εἶναι σαφὲς ἀπὸ τὸ προηγούμενο κείμενο ὅτι στὴ διδασκαλία τοῦ ΜτΘ σχεδιάζεται μεθοδευμένα μὲ τὸ νέο ΠΣ μία νέας μορφῆς πνευματικότητα, ἡ εὐρύτερη ἀνθρωπιστικὴ καὶ ἐκκοσμικευμένη πνευματικότητα μέσα ἀπὸ μία κατηχητική, ὑπαρξιακὴ καὶ βιωματικὴ συμμετοχὴ τῶν μαθητῶν στὶς ἀλήθειες, στὸ πνεῦμα καὶ στὶς ἀρχὲς τῶν διδασκομένων θρησκειῶν. Ἡ νέα αὐτὴ πνευματικότητα, ὅπως εἴδαμε, δὲν ταυτίζεται μὲ τὴ χριστιανικὴ Παιδεία, καλλιεργεῖ μία πολύχρωμη θρησκευτικὴ συνείδηση στὰ παιδιά, ποὺ στὴν πραγματικότητα ὁδηγεῖ στὸ θρησκευτικὸ σχετικισμὸ καὶ μηδενισμό. Σχετικὰ μὲ τὸ θέμα αὐτό, ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης σὲ πρόσφατο μήνυμά του σὲ συνέδριο ποὺ ἀφοροῦσε στὸ ΜτΘ ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων: «Ὁ Χριστιανὸς ἔχων ἐπίγνωσιν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή μίαν μόνον γνῶσιν ἐπιδιώκει: τὴν γνῶσιν τοῦ Θεοῦ, ἥτις διαφέρει οὐσιαστικῶς ἀπὸ τὴν παρεχομένην εἰς τὰ σημερινὰ σχολεῖα γνῶσιν, καθ᾽ ὅτι τυγχάνει καρπὸς κοινωνίας δύο προσώπων, τοῦ ἀνθρώπου μετὰ τοῦ προσωπικοῦ Θεοῦ καὶ οὐχὶ καρπὸς παρατηρήσεως ἑνὸς ἀντικειμένου. Διὸ καὶ τὸ πρόγραμμα τῆς ἐκπαιδεύσεως πρέπει νὰ εἶναι χριστοκεντρικὸν καὶ νὰ ἔχη ὡς βαθύτερον στό- χον τὴν πνευματικὴν καλλιέργειαν τῶν μαθητῶν… Ὅθεν, ἐπιθυμία καὶ προσπάθεια τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν εἶναι ἡ παιδεία νὰ προσφέρη εἰς τὸν σύγχρονον παῖδα αὐτὴν τὴν ἐμπειρίαν τῆς γνώσεως τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καὶ μόνον ὑπὸ μίαν τοιαύ- την προοπτικὴν νοηματοδοτεῖται ἡ ἐκπαίδευσις καὶ παροχὴ γνώσεως».
4. Ἡ κατάργηση τῆς θρησκευτικῆς ἑτερότητας τῶν μαθητῶν
Δομικὴ παραβίαση τῆς ἐλευθερίας τῶν μαθητῶν ἀποτελοῦν τὰ σχέδια ποὺ ἀπεργάζεται τὸ νέο ΜτΘ μὲ βάση τὸ νέο ΠΣ. Μέσα ἀπὸ κραυγαλέες ἀντιφάσεις, ἐκφράζεται ἕνας ἐπιφανειακὸς καὶ φαρισαϊκὸς σεβασμὸς στὴν ἑτερότητα, στὸν πλουραλισμό, στὴν πολυπολιτισμικότητα, ὅταν στὴν οὐσία σὲ ὅλο τὸ Πρόγραμμα διακρίνεται ἡ παντελὴς ἔλλειψη σεβασμοῦ στὴ διαφορὰ καὶ τὴν ἑτερότητα τῆς ὀρθόδοξης πίστεως τῶν ὀρθόδοξων, ἀλλὰ καὶ μὴ ὀρθόδοξων μαθητῶν. Ἡ ὅλη φιλοσοφία τοῦ νέου ΠΣ θεμελιώνεται σὲ ἕνα φαινομενικὸ σεβασμὸ στὴ θρησκευτικὴ ἢ φυλετικὴ διαφορά, ὅταν εἶναι πασιφανὲς ὅτι στὸ Πρόγραμμα ἀφανίζεται ὁ σεβασμὸς στὴν ὀντολογία τοῦ προσώπου τῶν μαθητῶν διά τῆς ἰσοπεδώσεως τῆς πίστεώς τους μὲ τὴ διδασκαλία τῶν θρησκειῶν καὶ τῶν κοσμοθεωριῶν καὶ τὴν μεθοδικὴ κατήχηση σὲ αὐτές.
Αὐτὸ ποὺ συμβαίνει στὸ νέο Πρόγραμμα θὰ μποροῦσε νὰ ὀνομασθεῖ θρησκευτικὴ ἀλλοτρίωση ἢ θρησκευτικὸς ὁλοκληρωτισμὸς ἄλλων ἐποχῶν. Ἐντελῶς ἀνορθόδοξα, ἀντιπαιδαγωγικά, παράνομα καὶ αὐταρχικά, στὸ ὄνομα μίας δῆθεν καλλιέργειας τοῦ πλουραλισμοῦ, παρεμβαίνει τὸ νέο ΠΣ στὴν πίστη τῶν μικρῶν παιδιῶν 8-14 ἐτῶν, διδάσκοντάς τους, ἕνα συνονθύλευμα (6) θρησκειῶν καὶ τριῶν ἐκδοχῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ, καταργώντας στὴν οὐσία αὐτὸ ποὺ ἰσχυρίζεται ὅτι ἐπιδιώκει νὰ πετύχει, δηλαδὴ τὸν ἴδιο τὸν πλουραλισμὸ καὶ τὸ σεβασμὸ τῆς θρησκευτικῆς ἑτερότητας τοῦ ἄλλου.
Διευκρινίζεται ὅτι τὸ ΜτΘ, μὲ τὸ νέο Πρόγραμμα καὶ τὴν ἀπολυταρχικὴ ἀρχὴ «θρησκευτικὰ γιὰ ὅλους τοὺς μαθητὲς τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ ἢ μὴ δέσμευσή τους»,καθίσταται ὑποχρεωτικὸ καὶ ἰσοπεδωτικὸ ὡς πρὸς τὶς διαφορὲς καὶ γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ γιὰ τοὺς ἑτερόδοξους καὶ γιὰ τοὺς ἀλλόθρησκους καὶ γιὰ τοὺς ἄθεους μαθητές. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι καταργοῦνται οἱ ἀπαλλαγὲς καὶ ὅλοι πλέον οἱ μαθητὲς θὰ διδάσκονται θρησκευτικά, δηλαδὴ ὅλες τὶς θρησκεῖες μαζί, μὲ τὸν παραπάνω ὁμογενοποιητικὸ τρόπο, μὲ στόχο τὴ θρησκευτική τους ἀπαξίωση καὶ τὴν πολτοποίηση τῆς θρησκευτικῆς τους συνειδήσεως καί, φυσικά, μὲ ἀπόλυτα βέβαιη τὴν ἐνδεχόμενη ὁλιστικὴ θρησκευτική τους ἀλλοτρίωση καὶ σύγχυση.
Τεράστιο παιδαγωγικὸ λάθος καὶ ἀσέβεια πρὸς τὴν ἑτερότητα τῶν μαθητῶν θεωρεῖται, ἐπίσης, τόσο ἡ ἐσκεμμένη παραβίαση τῆς θρησκευτικῆς ταυτότητας καὶ ἑτερότητάς τους, μὲ τὴν ὑποχρεωτικὴ διδα- σκαλία καὶ ἐμφύτευση τόσων θεῶν καὶ φιλοσοφιῶν στὶς ψυχές τους, ὅταν, λόγῳ τοῦ μὴ ὥριμου πνευματικοῦ τους ἐπιπέδου, ἐγκυμονεῖ ἄμεσα ὁ κίνδυνος τοῦ θρησκευτικοῦ σχετικισμοῦ καὶ ἀποχρωματισμοῦ τους.
Ὑπάρχει, ἐπίσης, ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, παραβίαση τῆς ἑτερότητας τῶν μαθητῶν, ἐπειδή, κατὰ τὸ σχεδιασμὸ τοῦ νέου ΠΣ, δὲν λαμβάνεται ὑπόψη ἡ ἤδη προσδιορισμένη ἀπὸ τοὺς γονεῖς πίστη τους, ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἀναφορὰ τὸν Ἕνα καὶ Μοναδικὸ Θεό, ἀλλὰ ἀντίθετα εὐνοεῖται μία πολυθρησκεία μὲ πολλοὺς θεοὺς ποὺ ὁδηγεῖ, ὡστόσο, σὲ ἕνα ὑπὸ κατασκευὴν πανθρησκειακὸ θεό.
Εἰδικὰ γιὰ τοὺς ὀρθόδοξους μαθητές, ποὺ ἀποτελοῦν καὶ τὴν συντριπτικὴ πλειονοψηφία τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ τῆς χώρας, δὲν εἶναι δυνατόν, μὲ ἕνα ΠΣ ποὺ συνεχῶς ἐπικαλεῖται τὸ σεβασμὸ στὴ ἑτερότητα καὶ τὴ διαφορὰ τῆς πίστεώς τους, τὴν ὁποία, μάλιστα, νὰ μὴ λαμβάνεται ὑπόψη, ἐπισημαίνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ποὺ ἔφερε τὸ Χριστιανισμὸ στὴν Ἑλλάδα, ὁ ὁποῖος σαφέστατα διδάσκει ὅτι «οὐδὲν εἴδωλον ἐν κόσμῳ καὶ ὅτι οὐδείς Θεὸς ἕτερος εἰ μὴ Εἷς».Τὸ ἴδιο συμβολικὸ μήνυμα πρὸς ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ἀπευθύνει καὶ ὁ συγγραφέας τῆς Ἀποκαλύψεως στὴν Ἱερὰ Νῆσο Πάτμο, ὁ Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ποὺ ἀναφέρει ἐπίσης ὅτι: «εἴδαμεν ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἥκει καὶ δέδωκεν ἡμῖν διάνοιαν ἵνα γινώσκωμεν τὸν ἀληθινόν. Καὶ ἐσμὲν ἐν τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. Οὗτος ἐστιν ὁ ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ζωή αἰώνιος. Τεκνία φυλάξατε ἑαυτοὺς ἀπὸ τῶν εἰδώλων».
Ὁ Ἀπ. Παῦλος, ἀκόμη, σὲ ἄλλο σημεῖο, ἀπευθυνόμενος πρὸς τοὺς χριστιανοὺς γονεῖς, ἀναδόχους καὶ δασκάλους συμβουλεύει: «οἱ πατέρες ἐκτρέφετε τὰ τέκνα ὑμῶν ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Σημειώνεται ὅτι ποτὲ καὶ γιὰ κανένα λόγο δὲν προτάθηκε οὔτε υἱοθετήθηκε στὴν ἁγιογραφικὴ ἢ τὴν πατερικὴ ἐκκλησιαστικὴ Παράδοση καὶ Ἱστορία τέτοιο ἐγχείρημα, νὰ διδάσκονται καὶ νὰ ἀναπτύσσονται θεολογικὰ τὰ παιδιὰ τῶν Ὀρθοδόξων μέσα ἀπὸ τὸ πνεῦμα, τὶς ἀλήθειες καὶ τὶς ἀξίες ὅλων τῶν θρησκειῶν καὶ τῶν κοσμοθεωριῶν μαζί!
Σημειώνουμε, ἐπίσης, ὅτι στὸ σχολικὸ ΜτΘ διδάσκονται οἱ μαθητὲς μέχρι καὶ σήμερα τὶς θρησκεῖες -λιγότερο ποσοτικὰ στὶς τάξεις τοῦ Δημοτικοῦ καὶ τοῦ Γυμνασίου καὶ περισσότερο στὶς Λυκειακὲς- ἀλλὰ κάθε μία σὲ ξεχωριστὰ κεφάλαια καὶ μόνον ὡς πληροφορίες καὶ ὡς οὐδέτερες γνώσεις καὶ ὄχι ὡς διδασκαλίες πρὸς βίωση καὶ κατήχηση. Ποτὲ καὶ σὲ κα- νένα Ἀναλυτικὸ Πρόγραμμα ἀπὸ τὸ 1836 ἕως σήμερα δὲν διδάχτηκαν στὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο οἱ ἄλλες θρησκεῖες μὲ ἐνσυναίσθηση καὶ βίωμα, καὶ μάλιστα μὲ μία πολτοποιημένη καὶ συναφειακὴ μορφή, μέσα ἀπὸ ἕνα συγκρητιστικὸ τρόπο, ὅπως συμβαίνει στὸ νέο ΠΣ.
Ὑπογραμμίζεται ἀκόμη ὅτι μὲ τὸ νέο ΠΣ ἡ ὀρθόδοξη παράδοση δὲν διδάσκεται ἀρκούντως, μὲ βάση τὰ περιεχόμενα καὶ τὶς ἀλήθειές της, ἀφοῦ ἀφενὸς καταργεῖται τὸ Πρόγραμμα στόχων καὶ περιεχομένων καὶ ἀφετέρου ὅλα σχεδὸν ὅσα γράφονται στὸ νέο ΠΣ εἶναι διασκευασμένα μὲ διαθρησκειακὴ δομὴ καί, ἀπὸ πλευρᾶς παιδαγωγικῆς, δὲν ἀποτελοῦν διδακτικὸ ὑλικὸ γιὰ παιδιὰ αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου, ὅπως διαπιστώθηκε καὶ στὸ Διήμερο Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο γιὰ τὸ ΜτΘ, ποὺ ὀργανώθηκε τὸν περασμένο Μάρτιο στὴ Θεσσαλονίκη ἀπὸ τὸ Ἐργαστήριο Παιδαγωγικῆς – Χριστιανικῆς Παιδαγωγικῆς. Οἱ ὀρθόδοξοι γονεῖς καὶ ἀνάδοχοι τῶν μαθητῶν δὲν γνωρίζουν ἀκόμη τὸ ἐφαρμοζόμενο σὲ πιλοτικὴ φάση ΠΣ καὶ ὅτι αὐτὸ περιέχει αὐτὰ τὰ στοιχεῖα σὲ βάρος τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης τῶν παιδιῶν τους.
Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας, μὲ εὐθύνη ὅσων ὁρίζουν τὴ θεματολογία της, δὲν ἔχει συζητήσει μέχρι σήμερα τὸ τεράστιας σημασίας γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὰ νέα μέλη τοῦ ποιμνίου της αὐτὸ θέμα οὔτε πῆρε κάποια θέση ἢ ἀπόφαση ἐπ᾽ αὐτοῦ, παρὰ τὶς ἐπίσημες γραπτὲς καὶ προφορικὲς διαμαρτυρίες, παραστάσεις καὶ προτάσεις ποὺ ἀπευθύνονταν πρὸς αὐτήν. Ὁ ἰσχυρισμὸς μίας μερίδας θεολόγων ποὺ σχεδίασαν ἢ στηρίζουν τὸ νέο ΠΣ, ὅτι δῆθεν ἔχουν γίνει θετικὲς γιὰ τὸ νέο Πρόγραμμα εἰσηγήσεις στὴ διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο ἀπὸ Ἀρχιερεῖς καὶ ὅτι ἀπὸ αὐτὲς ἐξάγεται ἢ ὑπονοεῖται ἡ θετικὴ συγκατάθεση τῆς Συνόδου, δὲν εὐσταθεῖ, διότι ὑπάρχουν καὶ ἀρνητικὲς εἰσηγήσεις καὶ θέσεις πολλῶν Ἀρχιερέων ἀπὸ τὸ 2012 ἕως σήμερα. Ὅμως ἡ Ἱεραρχία λειτουργεῖ ἐν Συνόδῳ καὶ συνοδικὴ ἀπόφαση γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ δὲν ὑπάρχει.
Οἱ ἀλλόδοξοι καὶ ἑτερόδοξοι γονεῖς, ποὺ μὲ τὴ θέλησή τους καὶ χωρὶς κανένα πρόβλημα δέχονται νὰ συμμετέχουν καὶ νὰ βαθμολογοῦνται τὰ παιδιά τους στὸ ὀρθόδοξο ΜτΘ τῆς χώρας ὑποδοχῆς τους ὡς μετανάστες, εἶναι κατὰ τὴ γνώμη μας βέβαιο ὅτι δὲ θὰ δεχτοῦν νὰ παρακολουθοῦν ἕνα ὑποχρεωτικὸ πολυθρησκειακὸ μάθημα, ποὺ ἔχει μάλιστα ὡς στόχο τὴν ἀλλοτρίωση τῆς πίστεώς τους καὶ τὸν ἐμποτισμὸ τῶν παιδιῶν τους μὲ μία νέα πανθρησκειακοῦ καὶ κοσμικοῦ χαρακτήρα θρησκευτικότητα.
Οἱ ὀρθόδοξοι γονεῖς, ἐπίσης, εἶναι βέβαιο ὅτι δὲν πρόκειται νὰ δεχτοῦν γιὰ τὰ παιδιά τους ἕνα τέτοιο ΠΣ τοῦ ΜτΘ, ποὺ ἔχει μὲν κοινωνικοὺς καὶ πολιτικοὺς στόχους, ἀλλὰ δὲν ἔχει στόχους θεολογικούς, ἀφοῦ δὲν ἀσχολεῖται μὲ θέματα πίστης, λατρείας, ζωῆς καὶ πνευματικῆς ἀνάπτυξης, ποὺ ἐνδιαφέρουν αὐτοὺς καὶ τὰ παιδιά τους ὡς πρὸς τὸ πνευματικό τους μέλλον, προκειμένου αὐτὰ νὰ ὁλοκληρωθοῦν ψυχοπνευματικὰ ἀλλὰ καὶ πολιτισμικά.
5. Ἀναθεώρηση τῆς οἰκείας μονοθρησκευτικῆς πίστεως
καὶ δόμηση μίας νέας πολυθρησκευτικῆς
Σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐνθάρρυνση γιὰ ἀναθεώρηση τῆς οἰκείας θρησκευτικῆς παραδόσεως, παρατηρεῖται στὸ νέο ΠΣ ἡ ἀσύμβατη μὲ τὶς ἀρχὲς τῆς παιδείας μας προσπάθεια διαμόρφωσης μίας ἀκραίας αὐτονομίας τῶν μαθητῶν, ποὺ μεθοδευμένα, μάλιστα, προβάλλεται ὡς δικαίωμά τους καὶ ὡς ἀπότοκο τῆς ἐλευθερίας τους, μέσῳ τῆς ὁποίας καλοῦνται νὰ τολμήσουν ἀφενὸς νὰ ἀμφισβητήσουν καὶ νὰ ἀναθεωρήσουν τὴν πίστη τους καὶ ἀφετέρου νὰ δημιουργήσουν μία ἄλλη νέα ἀτομικὴ ἐκκοσμικευμένη καὶ ἀνθρωπιστικὴ θρησκευτικότητα ἢ πνευματικότητα, μὲ περιεχόμενό της μία ποικιλία διαθρησκειακῶν ἢ πολυθρησκειακῶν γνώσεων, πραγματοποιώντας μάλιστα «ἐνσυνείδητες τροποποιήσεις ὡς πρὸς τὴ φύση καὶ τὴ λειτουργία τῆς θρησκείας».
Εἶναι σαφὲς ὅτι ὑπάρχει στὸ νέο ΜτΘ μεθόδευση καταρχὰς ἀμφισβήτησης καὶ κατόπιν ἀπόσχισης τοῦ μαθητῆ ἀπὸ τὴ θρησκευτική του παράδοση.
Τὰ πάντα, λέει τὸ νέο ΠΣ, μπαίνουν σὲ μία διαδικασία κριτικῆς γιὰ «νὰ διαμορφώσει ὁ μαθητὴς τὴ δική του ἄποψη, ἀλλὰ καὶ ἀντι-ἄποψη». Καμιὰ ἀπόδειξη δὲν γίνεται ἀποδεκτὴ “ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ”. Τίποτε δὲν θεωρεῖται δεδομένο, καμιὰ ἐξουσία δὲν εἶναι ὑπεράνω κριτικῆς. Ὁ μαθητὴς ἐπιβεβαιώνει ὅτι ἡ ἐπιστήμη τολμᾶ, ἐπινοεῖ καὶ ἐλευθερώνει. Πάνω καὶ πέρα ἀπὸ τὴν κατανόηση ὑπάρχει ἕνα ἐνδιαφέρον τοῦ κάθε μαθητῆ γιὰ μία ἀνα- ζήτηση αὐτοῦ ποὺ ὁρίζεται ὡς “χειραφέτηση”. Οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ εἶναι ἐλεύθεροι, νὰ διαμορφώνουν τὶς δικές τους γνῶμες. Ἡ γνώση εἶναι ἀληθινή, ὅταν μᾶς ἐλευθερώνει ἀπὸ ὅ,τι ὀνομάζεται “πρόσδεση στὸ παρελθόν”. Χωρὶς αὐτὸ τὸ χειραφετικὸ ἐνδιαφέρον οἱ “ἀλήθειες” ὁποιασδήποτε γνώσης λειτουργοῦν στατικὰ καὶ ἐνδεχομένως χρησιμοποιοῦνται γιὰ ποικιλότροπη χειραγώγηση».
Ἀπὸ τὴν πλευρά του, ὁ ἐκπαιδευτικός, ἀκολουθώντας τὸ νέο ΠΣ «θὰ πρέπει νὰ σχεδιάσει καὶ νὰ ὀργανώσει δημιουργικὲς δραστηριότητες καὶ στρατηγικὲς διαλόγου, ποὺ δίνουν τὴν εὐκαιρία στοὺς μαθητὲς νὰ ἐκφραστοῦν προσωπικά, νὰ τολμήσουν καὶ νὰ ἐξετάσουν διαφορετικὲς ἰδέες καὶ ἐκδοχὲς γιὰ τὴν ἀλήθεια. Οἱ μαθητὲς ἐκπαιδεύονται στὸ νὰ ἐπεξεργάζονται τὶς θρησκευτικὲς ἰδέες τους καὶ νὰ πραγματοποιοῦν ἐνσυνείδητες τροποποιήσεις ὡς πρὸς τὴ φύση καὶ τὴ λειτουργία τῆς θρησκείας».
Ὡς τὸ πιὸ κατάλληλο μεθοδικὸ μέσο γιὰ τὴ ἐπίτευξη τῆς ἀμφισβήτησης καὶ ἀπόσχισης ἀπὸ τὴν οἰκεία θρησκευτικὴ παράδοση, ἐπιλέγονται καὶ υἱοθετοῦνται ξένα μοντέλα καὶ μέθοδοι παιδαγωγικῆς καὶ διδακτικῆς μὲ ἀποδομητικὸ περιεχόμενο, ὅπως εἶναι ἡ κριτικὴ καὶ ἡ κονστρουκτιβιστικὴ προσέγγιση τοῦ ΜτΘ:
α. Ἡ κριτικὴ προσέγγιση: Μὲ αὐτὴ τὴν προσέγγιση, ὅπως τονίζεται στὸ νέο ΟΕ, ξεκινάει οὐσιαστικὰ μία κριτική ἀμφισβήτησης καὶ ἀνατροπῆς ἀπέναντι στὰ «θρησκευτικὰ πιστεύω» ποὺ ἔχουν ὀντολογικὰ καὶ ἐμπειρικὰ οἱ μαθητὲς ἀπὸ τὴν οἰκογένεια ἢ τὸ περιβάλλον τους καὶ καταλήγει σὲ μία κριτικὴ τοποθέτηση γιὰ τὸ ἐὰν εἶναι κἄν συμβατὸ νὰ συζητοῦνται θέματα διαφορετικῶν θρησκευτικῶν ἀληθειῶν σὲ μία εἰλικρινῆ συμβίωση ἐντὸς πολυπολιτισμικοῦ περιβάλλοντος. Πιθανὸν νὰ ἐννοεῖται ἐδῶ ὅτι συμβατὸ γι᾽ αὐτὸ τὸ παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον τῆς πολυπολιτισμικότητας εἶναι μόνο μία θρησκευτικὴ ὁμογενοποίηση! Καὶ αὐτὸ φαίνεται ὅτι ἀνέλαβε νὰ ἐπιβάλει στὴν Ἑλλάδα τὸ νέο ΠΣ στὰ θρησκευτικά.
Ἔτσι, ἡ κριτικὴ προσέγγιση ἔχει μετασχηματιστεῖ σὲ μία διαδικασία, «μέσῳ τῆς ὁποίας μαθαίνουν τὰ παιδιὰ γιὰ τὶς διαφορετικὲς θρησκεῖες. Ἡ ἔνσταση σ’ αὐτὴν τὴν προσέγγιση βρίσκεται στὸ γεγονὸς ὅτι “τὰ πιστεύω” ποὺ βρίσκονται στὸν πυρήνα τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων ἀγνοοῦνται, καθὼς ἡ ὅλη ἑστίαση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης ἀναφέρεται στὸ πῶς θὰ καλλιεργηθοῦν οἱ ἀξίες τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀνεκτικότητας.
Σὲ αὐτὴν τὴ διάσταση, ἡ κριτικὴ προσέγγιση γιὰ τὴ θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση διερευνᾶ τὸ ἐνδεχόμενο τῆς ἑστίασης σὲ ζητήματα θρησκευτικῶν ἀληθειῶν καὶ τὸ κατὰ πόσο αὐτὰ εἶναι συμβατὰ γιὰ μία εἰλικρινῆ συμβίωση σὲ πολυπολιτισμικὰ περιβάλλοντα».
β. Ἡ κονστρουκτιβιστικὴ προσέγγιση, συμπληρωματικά, καλεῖται νὰ καλλιεργήσει στοὺς μαθητὲς τὸ θρησκευτικὸ σχετικισμό, ὅταν ξεκινᾶ ἀπὸ τὴ θέση ὅτι ἡ θρησκευτικὴ μάθηση καὶ γνώση ἔχει ὡς βάση τὸ γεγονὸς ὅτι πρέπει νὰ προσλαμβάνεται ὡς μία ἀνθρώπινη κατασκευὴ καὶ ὄχι ὡς ἀντικειμενικὴ ὀντολογικὴ ἀλήθεια: «Ἡ βασική της ἀρχὴ βρίσκεται στὴν ἐκτίμηση ὅτι οἱ κονστρουκτιβιστικὲς θεωρίες τῆς μάθησης, ὅπου ἡ γνώση ἐκλαμβάνεται ὡς ἀνθρώπινη κατασκευὴ παρὰ ὡς ἀντανάκλαση μίας ἀντικειμενικῆς ὀντολογικῆς πραγματικότητας, μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν βάση γιὰ τὴν θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση».
Ἡ κριτικὴ καὶ ἡ κονστρουκτιβιστικὴ προσέγγιση ἀπὸ κοινοῦ ὡς ἐπιλογὲς - στηρίγματα τοῦ νέου ΠΣ γιὰ τὸ ΜτΘ, συμβάλλουν στὴν παρακίνηση καὶ ἐνθάρρυνση τοῦ μαθητῆ νὰ ἀμφισβητήσει τὶς θεόπνευστες θρησκευτικές του ἀλήθειες, ὡς προκατασκευασμένες ἔννοιες καὶ νὰ τὶς θεωρήσει ὡς ἕνα ἁπλὸ ἀνθρώπινο δημιούργημα. Οἱ μαθητὲς καλοῦνται νὰ δομοῦν, δηλαδὴ νὰ δημιουργοῦν παρὰ νὰ ἀναπαράγουν τὴ θρησκευτικὴ γνώση.
Οἱ προκατασκευασμένες ἔννοιες, δηλαδὴ οἱ διδασκαλίες τῆς χριστιανικῆς παραδόσεως, πρέπει νὰ ἀμφισβητηθοῦν, ἀφοῦ δὲ δημιουργήθηκαν, κατὰ τὸ νέο ΠΣ, ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ μαθητή, ἀλλὰ ἀπὸ κάποιους ἄλλους, καὶ ὁπωσδήποτε ὑπονοοῦνται ὁ Χριστός, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Πατέρες, οἱ Ἅγιοι, οἱ Μάρτυρες καὶ ὅλοι ὅσοι θεμελίωσαν μὲ τὴν Ἁγιογραφική, Πατερικὴ καὶ Συνοδική τους διδασκαλία καὶ μαρτυρία τὴν ὀρθόδοξη πίστη.
(7ον - Τελευταῖον)
Τὸ κέντρο βάρους δὲν εἶναι πλέον ὁ Θεός, ἀλλὰ ὁ ἑαυτός, τὸ ἄτομο τοῦ μαθητῆ. Δὲν γίνεται λόγος, ἑπομένως, γιὰ θεοκεντρικότητα, ἀλλὰ γιὰ ἀτομοκεντρικότητα: «Στὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν γιὰ τὸ ΜτΘ ἡ κριτικὴ καὶ ἡ κονστρουκτιβιστικὴ παιδαγωγικὴ προσέγγιση εἶναι αὐτὲς ποὺ ἐξυπηρετοῦν καλύτερα τόσο τοὺς παιδαγωγικοὺς σκοποὺς ὅσο καὶ τοὺς διδακτικοὺς στόχους του. Η κονστρουκτιβιστικὴ μάθηση ἀπαιτεῖ οἱ μαθητὲς νὰ ἀναστοχάζονται στὶς δικές τους ἐμπειρίες, ἐνῶ ὁ ρόλος τοῦ δασκάλου εἶναι νὰ βοηθᾶ τοὺς μαθητὲς νὰ δομοῦν τὴν γνώση παρὰ νὰ τὴν ἀναπαράγουν. Ἡ ἐξερεύνηση τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν ζητημάτων ἀπὸ τοὺς ἴδιους, τοὺς ὁδηγεῖ σὲ δικά τους συμπεράσματα, στοιχεῖο ποὺ τοὺς δίνει τὴν δυνατότητα νὰ προσεγγίζουν τὶς θρησκευτικὲς ἰδέες μέσα ἀπὸ διαφορετικὲς διαδρομές. Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ παροχὴ στοὺς μαθητὲς προκατασκευασμένων ἐννοιῶν καὶ νοηματοδοτήσεων δὲν τοὺς παρακινεῖ στὸ νὰ ἐμπλακοῦν στὴν μαθησιακὴ διαδικασία.
Στὸν ἀντίποδα ὅμως αὐτοῦ, ἐπεξεργαζόμενοι τὶς δικές τους ἰδέες ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ διαμεσολάβηση τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ θέτουν τὴ θρησκευτικὴ γνώση καὶ κατανόηση ὑπὸ διερεύνηση καὶ ἀναδομοῦν τόσο τὴν γλώσσα ὅσο καὶ τὰ νοήματα ποὺ σχετίζονται μὲ αὐτήν».
Ἡ Ἁγιογραφικὴ καὶ Πατερικὴ θεολογία δὲν βρίσκεται στὸ κέντρο τῆς νέας θρησκευτικῆς ἀγωγῆς ποὺ προσφέρει τὸ νέο ΠΣ. Τὴ θέση της παίρνουν διάφορες θεωρίες, ὅπως ἡ ἑρμηνευτική, ἡ συναφειακὴ θεολογία, ἡ πολιτική, ἡ κοινωνιολογία, ὁ διαθρησκειακὸς διάλογος καὶ ὅσες ἄλλες εἶναι ἱκανὲς νὰ διδάξουν καὶ νὰ ἐμφυσήσουν στοὺς μαθητὲς νοοτροπία ἀτομικισμοῦ, σχετικισμοῦ, πολυθρησκευτισμοῦ, πλουραλισμοῦ, πολυπολιτισμικότητας:
«Στὶς μεταμοντέρνες προσεγγίσεις ποὺ ἀναπτύσσονται, ἡ διδασκαλία ἐπικεντρώνεται στὶς προσωπικὲς ἀφηγήσεις τῶν μαθητῶν, ἐνῶ ἐλαχιστοποιεῖται ἡ σημασία τῶν περιεχομένων τοῦ ΜτΘ. Οἱ μαθητὲς δὲν ἀποτελοῦν πλέον ἕνα μέρος τῆς διδασκαλίας, ἀλλὰ μέρος τοῦ ἴδιου τοῦ θέματος τοῦ ΜτΘ. Γι᾽ αὐτὸ τὸν λόγο, τὰ ἑρμηνευτικὰ καὶ διαλογικὰ μοντέλα ΜτΘ, στηριγμένα σὲ ποικιλία θεωριῶν (ἑρμηνευτική, συναφειακὴ θεολογία, πολιτική, κοινωνιολογία τῆς παιδικῆς ἡλικίας, διαθρησκειακὸ διάλογο, θεωρία τῆς λογοτεχνίας κ.ἄ.), προσανατολίζονται στὴν ἀνάδειξη τῶν θρησκευτικοπολιτιστικῶν ἐμπειριῶν, στοχασμῶν καὶ ἀλληλεπιδράσεων τῶν μαθητῶν. Στόχος αὐτῶν τῶν προσεγγίσεων εἶναι νὰ βοηθήσουν τοὺς μαθητές, ὥστε νὰ διαμορφώσουν οἱ ἴδιοι τὶς προσωπικές τους θέσεις, ἀναγνωρίζοντας τὴν ἐσωτερικὴ ποικιλία, τὰ διαπερατὰ ὅρια καὶ τὴν ἀντιθετικὴ φύση τῶν θρησκευτικῶν παραδόσεων, καθὼς καὶ τὴν πολυπλοκότητα τῆς πολιτιστικῆς ἔκφρασης».
Ἐπιπλέον, μὲ τὴ συμβολὴ τοῦ ἑνὸς υἱοθετούμενου ξένου θρησκευτικοῦ ἐγγραμματισμοῦ, ἐκείνου ποὺ εἰσήγαγε στὴ Μ. Βρετανία ὁ Andrew Wright ἐπιχειρεῖται ἡ σταδιακὴ ἀπαγκίστρωση τῶν μαθητῶν ἀπὸ τὴν παραδοσιακή τους πίστη καὶ ἡ μετακίνησή τους σὲ μία πολυθρησκεία, βασισμένη σὲ ἕνα συμπίλημα ἀπὸ θρησκεῖες, στὶς ὁποῖες τὰ παιδιὰ μεθοδευμένα κατηχοῦνται καὶ κατ᾽ οὐσίαν καθοδηγοῦνται μὲ τὴ βοήθεια τοῦ διδάσκοντα καὶ τῶν ὑποστηρικτικῶν θεωριῶν τῆς κριτικῆς καὶ κονστρουκτιβιστικῆς προσέγγισης, καθὼς καὶ ἑνὸς συνεχοῦς ἀνατρεπτικοῦ ὡς πρὸς τὴν παράδοση ἀναστοχασμοῦ. Ἔτσι, ἡ νέα προσέγγιση τοῦ ΜτΘ ἐπιδιώκει:
• νὰ ἀφυπνίσει τὴν ἀντίληψη τοῦ μαθητῆ, ὥστε νὰ συνειδητοποιήσει τὶς θρησκευτικὲς προκατανοήσεις του, δηλαδὴ τὴ λανθάνουσα ἢ μερικῶς ἀρθρωμένη θρησκευτική του παράδοση.
• νὰ τὸν βοηθήσει νὰ μετακινηθεῖ ἀπὸ τὶς προκατανοήσεις του καὶ νὰ διαλεχθεῖ μὲ τὶς ἀφηγήσεις καὶ τὸν λόγο βασικῶν θρησκευτικῶν, ἀλλὰ καὶ κοσμικῶν παραδόσεων ποὺ ἀρνοῦνται τὴ θρησκευτικὴ ἀλήθεια.
Ἀποτελεῖ ἔκπληξη, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπιχειρεῖται σὲ μία δημοκρατικὴ καὶ ἐλεύθερη χώρα μία τέτοιου εἴδους ἀνατρεπτικὴ καὶ ἀποδομητικὴ διδακτικὴ μεθοδολογία σὲ παιδιὰ 8-14 ἐτῶν, γιὰ τὰ ὁποῖα εἶναι ἀπαραίτητο, μὲ βάση τὴν παιδαγωγικὴ ψυχολογία, νὰ γίνονται τὰ πάντα, προκειμένου νὰ βοηθηθοῦν στὴν ἔμπνευση καὶ ἀνάπτυξη αἰσθημάτων ἀγάπης γιὰ τὸν τόπο, τὶς ἀρχές, τὶς ἀξίες καὶ τὶς παραδόσεις του. Στὴν περίπτωση τοῦ ΜτΘ, ἀντὶ νὰ καλλιεργεῖται ἡ ἐμπιστοσύνη στὶς διαχρονικὲς ἀλήθειες τῆς πίστεώς τους πρὸς τὸν Θεό, ποὺ θὰ συμβάλουν στὴ διαλεκτικὴ θρησκευτικὴ κοινωνικοποίησή τους, καλλιεργοῦνται τάσεις ἀμφισημίας, ἀμφισβήτησης καὶ ἀπόρριψης τῆς θρησκευτικῆς τους παραδόσεως καὶ προτείνεται διάλογος μὲ παραδόσεις ποὺ ἀρνοῦνται τὴ θρησκευτική τους ἀλήθεια, μὲ στόχο τὴ μετακίνησή τους ἀπὸ αὐτὴν καὶ τὴ διεκδίκηση μιᾶς νέας ἀτομικῆς θρησκευτικῆς ἀλήθειας στὸ πλαί- σιο τῆς πολυθρησκευτικῆς τους ἀγωγῆς.
Σύμφωνα μὲ τὸ νέο ΠΣ, τὸ ΜτΘ, «ἐνθαρρύνει τοὺς μαθητὲς νὰ συνειδητοποιήσουν τὴν ἔνταση, ἡ ὁποία ἀναπτύσσεται μεταξὺ τῆς προσωπικῆς τους ἄποψης καὶ τῶν προκλήσεων ποὺ αὐτὴ δέχεται, ἐκθέτοντάς τους ἀπευθείας στὴ θρησκευτικὴ ἀμφισημία καὶ βοηθώντας τους νὰ ἀναπτύξουν ἑρμηνευτικὲς ἱκανότητες. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, οἱ μαθητὲς οὔτε διαποτίζονται σὲ μία θρησκευτικὴ ἄποψη οὔτε καὶ ἐκτίθενται σὲ μία ἀποκλειστικὰ περιγραφική, μὴ ἀξιολογικὴ «μοντέρνα» μελέτη τῶν θρησκειῶν. Ἀντὶ γιὰ ὅλα αὐτὰ οἱ μαθητὲς ἐνθαρρύνονται καὶ ἐνισχύονται στὴ διαμόρφωση θέσεων μὲ ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματα πάνω στὶς διεκδικήσεις θρησκευτικῆς ἀλήθειας».
«Στὸ νέο ΠΣ ἐπιχειρεῖται ἡ ἀνάδειξη τοῦ δυναμικοῦ καὶ ἐξελικτικοῦ χαρακτήρα τῶν θρησκειῶν, ἀφοῦ οἱ μαθητὲς καλοῦνται νὰ τὶς κατανοήσουν (ὅπως ἄλλωστε καὶ τὸν Χριστιανισμὸ) ὡς:
α) διαχρονικὴ ἀναζήτηση νοήματος καὶ ἀξίας τῆς ζωῆς καὶ ἀπαντήσεων σὲ θεμελιώδη ἐρωτήματα τῶν ἀνθρώπων,
β) καθημερινὴ ζωή ἀνθρώπων καὶ κοινοτήτων,
γ) ἐξέχοντα παράγοντα τοῦ πολιτισμοῦ,
δ) ζωντανὴ παρουσία στὸν σύγχρονο κόσμο».
Μὲ βάση ὅλα τὰ παραπάνω στοιχεῖα τοῦ νέου ΠΣ, ἀλλὰ καὶ μὲ βαθύτατη γνώση καὶ συνείδηση τῶν ἀρνητικῶν παιδαγωγικῶν ἀλλοιώσεων καὶ ἐπιδράσεων ποὺ μποροῦν νὰ προκύψουν ἀπὸ αὐτὸ γιὰ τὸ ΜτΘ, εἰσηγούμαστε ἐδῶ καὶ πολὺ καιρό, νὰ ἀποσυρθεῖ ἄμεσα, ἀκόμη καὶ ὡς Πιλοτικὸ Πρόγραμμα, ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ ἐκπαίδευση, διότι πρόκειται νὰ δημιουργήσει προβλήματα ἀφενὸς ὀντολογικά, ποὺ ἀφοροῦν στὴν ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως τῶν μαθητῶν καὶ ἀφετέρου θρησκευτικῆς ταυτότητας καὶ πνευματικῆς συνοχῆς στὴ χώρα, σὲ μία περίοδο ποὺ ἴσως περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη φορά εἶναι ἐπιτακτικὴ ἡ ἀνάγκη γιὰ ἑνότητα καὶ πνευματικὴ ἀνασυγκρότηση.
“ΚΟΙΝΩΝΙΑ”,τεύχος 4, Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2013http://www.petheol.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου