Καλαμοκανάς και Αναπαραγωγή Πουλιών στο Δέλτα Έβρου

 

By dasarxeio com on 06/05/2025

Θηλυκός Καλαμοκανάς σε αναζήτηση τροφής.

Κώστας Παναγιωτίδης,
Φωτογράφος Άγριας Ζωής
https://www.youtube.com/c/Ornithofiloi

Χαριτωμένος, θορυβώδης, καυγατζής με χαρακτηριστικό γνώρισμα τα πολύ ψηλά πόδια. Μεσαίου μεγέθους πουλί, με μήκος 33-36 εκατοστά, από την άκρη του ράμφους μέχρι την άκρη της ουράς του και με πλάτος 61-79 εκατοστά, από την άκρη της μιας φτερούγας μέχρι την άκρη της άλλης με τις φτερούγες ανοιχτές.

Αρσενικός Καλαμοκανάς. Όταν βρίσκεται στο έδαφος αποκαλύπτεται το μεγάλο ύψος των ποδιών του.

Ανήκει στην Τάξη των Χαραδριόμορφων (Charadriiformes), στην Οικογένεια των Ανακυρτόραμφων (Recurvirostridae) και το επιστημονικό του όνομα στη λατινική είναι Himantopus himantopus. Η λέξη himantopus είναι σύνθετη και αποτελείται από δυο λέξεις που προέρχονται από την ελληνική, δηλαδή από τις λέξεις himas=ιμάντας, λουρίδα και pous=πόδι, δηλαδή αυτός που έχει ψηλά, λεπτά και εύκαμπτα  πόδια σαν δερμάτινους ιμάντες, μεταφορικά. Το όνομά του επινοήθηκε από το Ρωμαίο συγγραφέα, φυσιοδίφη και ναυτικό διοικητή Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (23 έως 79 μΧ), που πρώτος τον αναφέρει στο έργο του ‘’Φυσική Ιστορία’’.

Στην Ελλάδα τον βλέπουμε από το Μάρτιο έως τον Σεπτέμβριο, κυρίως σε υγροτόπους, όπου φωλιάζει ή είναι περαστικός κατά τη μετανάστευση.

Θηλυκός Καλαμοκανάς.

Ο ενήλικος αρσενικός Καλαμοκανάς διακρίνεται από το ολόμαυρο πτέρωμα στο πάνω μέρος του σώματός του, στην πλάτη δηλαδή και στις φτερούγες, ενώ ο θηλυκός, σε καλές συνθήκες φωτισμού, διακρίνεται από τη χρωματική διαφορά μεταξύ της σκούρας καφέ πλάτης και των μαύρων φτερούγων.

Ο νεαρός Καλαμοκανάς, εύκολα ξεχωρίζει από το μουντό καφέ πτέρωμα, στο πάνω μέρος του σώματός του, με τις ανοιχτόχρωμες απολήξεις των φτερών του, που όσο μεγαλώνει σκουραίνουν.

Νεαρός Καλαμοκανάς, σε αναζήτηση τροφής.

Επίσης, το ράμφος του νεαρού είναι γκρίζο με ροδίζουσα βάση ενώ των ενηλίκων μαύρο. Τέλος, τα πόδια του νεαρού είναι σαρκόχρωμα ενώ των ενηλίκων κοκκινορόδινα.

Νεαρός Καλαμοκανάς σε ανάπαυση.

Τρέφεται κυρίως με έντομα και με προνύμφες εντόμων, με μικρά μαλάκια, καρκινοειδή, σκουλήκια και ψαράκια που βρίσκει σε έλη με γλυκό ή υφάλμυρο νερό. Τα ψηλά πόδια, του δίνουν τη δυνατότητα να ψάχνει για τροφή και σε βαθύτερα νερά, μπήγοντας το ράμφος του στη λάσπη, ακόμα και με όλο το κεφάλι του μέσα στο νερό. Για την ανεύρεση της τροφής του στηρίζεται περισσότερο στη αφή του ράμφους του και λιγότερο στην όραση.

Αρσενικός Καλαμοκανάς τη στιγμή που συλλαμβάνει την τροφή του.

Βιντεάκι με Καλαμοκανάδες από το Δέλτα Έβρου, που ψάχνουν για τροφή, φροντίζουν το πτέρωμά τους και αναπαύονται, μπορείτε να δείτε στο κανάλι μου, Birds of Greece/Ornithofiloi, εδώ:  https://www.youtube.com/watch?v=u0wuSMCrdo8 .

Κοιμάται με το κεφάλι γυρισμένο προς τα πίσω και με το ράμφος μέσα στο πτέρωμα της πλάτης του, στηριζόμενος στο ένα του μόνο πόδι.

Ενήλικοι Καλαμοκανάδες, αναπαύονται ή κοιμούνται στηριζόμενοι στο ένα τους πόδι.

Μεταναστεύει σε ομάδες, την άνοιξη από την Αφρική προς τη Νότια Ευρώπη, τον Εύξεινο Πόντο και την Κασπία Θάλασσα,  όπου κυρίως αναπαράγεται και το φθινόπωρο αντίστροφα προς την Αφρική, όπου ξεχειμωνιάζει. Πετά με το λαιμό και τα πόδια τεντωμένα.

Ενήλικοι Καλαμοκανάδες σε πτήση.

Μονογαμικός ανά αναπαραγωγική περίοδο, αναπαράγεται σε χαλαρές αποικίες. Η φωλιά του κατασκευάζεται από αμφότερους τους γονείς κατά προτίμηση σε υφάλμυρα έλη. Είναι, είτε μια κοιλότητα στο έδαφος καλυμμένη με φυτά κοντά σε νερά, ή ένας υπερυψωμένος σωρός από στελέχη φυτών και λάσπη μέσα σε αβαθή νερά. Όταν φωλιάζει είναι εξαιρετικά ανήσυχος με επιθετική συμπεριφορά και φωνάζει δυνατά με την παραμικρή ενόχληση, μέχρι να εξαλειφθεί.

Το θηλυκό γεννά 3-5 αυγά, ύψους 38-49 χιλιοστών και πλάτους 28-34 χιλιοστών, που επωάζονται από αμφότερους τους γονείς για 25 περίπου μέρες. Τα αυγά έχουν κιτρινοκαφέ απόχρωση με ακανόνιστα τοποθετημένα, μαύρα ή σκούρα καφέ ή σπανιότερα τεφρώδη, στίγματα και κηλίδες. Οι νεοσσοί ξεκινούν να ψάχνουν για τροφή μόνοι τους λίγες ώρες μετά την εκκόλαψη και ανεξαρτητοποιούνται πλήρως μετά από 2-3 εβδομάδες.

Πριν αρκετά χρόνια, στις 13-4-2016 παρατήρησα μια ομάδα Καλαμοκανάδων, στο Δέλτα Έβρου, στην περιοχή του Αρίστηνου, όπου τρεις αρσενικοί ενεπλάκησαν σε καυγά για το ποιος θα ‘’κερδίσει το κορίτσι’’.

Η στιγμή που ο ένας αρσενικός εκδιώκει τον άλλο από την περιοχή.

Τελικά, μετά από ολιγόλεπτη αλλά θορυβώδη μάχη, αυτός που κατάφερε να εκδιώξει τους άλλους δύο από την περιοχή ήταν ο κερδισμένος.

Αυτός που καταφέρνει να εκδιώξει τους ανταγωνιστές ‘’κερδίζει το κορίτσι’’.

Όταν, κατά τη διάρκεια της άνοιξης διατηρείται πλημυρισμένη η υπόψη περιοχή του Αρίστηνου, λόγω των πολλών βροχοπτώσεων, γίνεται ονειρική, καθόσον εκτός από τον Καλαμοκανά,  έχω παρατηρήσει να αναπαράγονται και πολλά άλλα είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων η σπάνια Καστανόπαπια, η πάπια Βαρβάρα, ο Βουβόκυκνος, η Φαλαρίδα, το Νανοβουτηχτάρι, η Καλημάνα, το Νεροχελίδονο, επειδή εκεί, κατά την εκτίμησή μου, αισθάνονται ασφάλεια, λόγω ανυπαρξίας αισθητών οχλήσεων και επειδή στα στάσιμα νερά βρίσκουν, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, άφθονη τροφή για να μεγαλώσουν τους νεοσσούς τους.

Καλαμοκανάδες σε αναζήτηση τροφής. Στο βάθος Πελεκάνοι, Ερωδιοί, κλπ.

Επιπρόσθετα, πολλά άλλα είδη πουλιών σταθμεύουν εδώ, κατά τη μεταναστευτική τους διαδρομή, για να ξεκουραστούν, να τραφούν και να ανακτήσουν δυνάμεις, ώστε να συνεχίσουν το ταξίδι προς τον τελικό τους προορισμό, όπως Πελεκάνοι, Κορμοράνοι, Ερωδιοί, Πελαργοί, Θρησκειορνιθίδες, Πουλάδες και Νερόκοτες, Τρύγγες, Γλαρόνια, κλπ.

Όταν η περιοχή είναι πλημμυρισμένη γίνεται ονειρική, όπου, σε μια μικρή έκταση, συμβιώνουν πολλά είδη πουλιών.

Την άνοιξη του 2021, η υπόψη περιοχή έγινε πάλι ονειρική, απλά επειδή οι καιρικές συνθήκες συνετέλεσαν ώστε να είναι πλημμυρισμένη. Έτσι, μια και είχα την τύχη να βρεθώ εκεί, μπόρεσα να βιντεοσκοπήσω την αρμονική συμβίωση πολλών ειδών. Στο βάθος των λήψεων από το 2’.14’’ έως το 2’.16’’ ο τηλεφακός κατέγραψε τη σπάνια Καστανόπαπια  με νεοσσούς της. Το βιντεάκι εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=G6zp5jsOl6s&t=5s .

Γιατί όμως να περιμένουμε τη φύση, κάθε πέντε περίπου χρόνια, κατά μέσο όρο, να πλημμυρίσει την περιοχή, ώστε κάποια λίγα ζευγάρια πουλιών να τολμήσουν για πρώτη ίσως φορά να αναπαραχθούν εδώ; Ενώ υπάρχει δυνατότητα, με ένα μικρού κόστους έργο, για παράδειγμα, να δημιουργηθεί μια φιλόξενη στην αναπαραγωγή, μονίμως πλημμυρισμένη κατάλληλη έκταση, που είναι βέβαιο ότι θα την προτιμούν για να αναπαραχθούν όλο και περισσότερα ζευγάρια από διάφορα είδη πουλιών κάθε χρόνο, μεταξύ των οποίων και η σπάνια Καστανόπαπια. Ταυτόχρονα όμως, θα λειτουργεί και ως ‘’προσωρινή κατοικία’’ των περαστικών κατά τη μετανάστευση ειδών. Με τον τρόπο αυτό, το συνήθως βαθιά ρυτιδιασμένο, άνυδρο και αφιλόξενο έδαφος, θα μετατραπεί, σε ονειρικό τοπίο γεμάτο ζωή, σε κοιτίδα αναπαραγωγής και φιλοξενίας μεταναστευτικών ειδών αλλά και μονίμων κατοίκων.

Βιβλιογραφία:

1. National Geographic, Complete Birds of the World, edited by Tim Harris.
2. Lynx, Bird Families of the World, David W. Winkler, Shawn M. Billerman, Irby J. Lovette.
3. Chamberlain’s Waders by Faansie Peacock.
4. Lynx, European Breeding Bird Atlas 2, Distribution, Abundance and Change.
5. Eyewitness Handbook, Birds’ Eggs, Michael Walters.
6. Έκδοση Ε.Ο.Ε. Τα Πουλιά της Ελλάδας της Κύπρου και της Ευρώπης, Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterstrom, Peter J. Grant