Ἀστέριος Ἀργυρίου (Καθηγητής Πανεπιστημίου Στρασβούργου) από τον νέο Λόγιο Ερμή τ. 5-6
Η μελέτη τῆς βυζαντινῆς πολεμικῆς καὶ ἀπολογητικῆς γραμματείας ἔναντι τοῦ ἰσλὰμ ἔχει προχωρήσει σήμερα σὲ βαθμὸ ἱκανοποιητικό. Οἱ γενικὲς ἱστορικὲς μελέτες, οἱ μονογραφίες πάνω σὲ ἐπὶ μέρους κείμενα ἢ θέματα, ἡ ἔκδοση ἀνεκδότων ἢ ἡ κριτικὴ ἔκδοση ἐκδοθέντων ἤδη κειμένων, κι ἀκόμα ἡ ἔνταξη τῆς γραμματείας αὐτῆς στὴ γενικότερη μελέτη τῆς μωαμεθανικῆς θρησκείας καὶ τῶν σχέσεών της μὲ τὸν ἰουδαϊσμὸ καὶ τὸ χριστιανισμό, ὅλες αὐτὲς οἱ ἐπιστημονικὲς μελέτες κι ἔρευνες τῶν τριάντα ἢ πενήντα τελευταίων ἐτῶν συνετέλεσαν ὥστε νὰ ἔχουμε σήμερα μιὰ ἀρκούντως σαφῆ εἰκόνα τῆς ἀντιισλαμικῆς γραμματείας καὶ τῆς λειτουργίας της στὶς σχέσεις μεταξὺ τῶν δύο θρησκειῶν καὶ πολιτισμῶν[1].
Ἡ μεταβυζαντινὴ ἑλληνικὴ ἀντιισλαμικὴ γραμματεία δὲν ἔτυχε μέχρι σήμερα τῆς ἴδιας ἐπισταμένης μέριμνας. Τὸ πρόβλημα τῆς γλώσσας γιὰ τοὺς ξένους ἐρευνητές, ἡ παραγωγὴ ἑνὸς περιορισμένου ἀριθμοῦ ἀντιισλαμικῶν κειμένων στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ἡ ἔλλειψη πρωτοτυπίας καὶ ἰδιαίτερης θεολογικῆς ἀξίας, καθὼς καὶ ἡ ἀνωνυμία καὶ ἡ προχειρότητα τῶν περισσοτέρων ἀπὸ αὐτὰ ἀποτελοῦν ἀσφαλῶς τοὺς κυριότερους λόγους ἔλλειψης ἐπιστημονικοῦ ἐνδιαφέροντος γιὰ τὴν ἔκδοση καὶ τὴ μελέτη τους.
Ἐδῶ καὶ τριάντα πέντε περίπου χρόνια εἶχα τολμήσει μιὰ πρώτη, ἀτελέστατη, προσέγγιση τοῦ θέματος[2]. Σκέφτηκα πὼς σήμερα θὰ μποροῦσα νὰ ἐπιχειρήσω μιὰ μελέτη σοβαρότερη καὶ οὐσιαστικότερη, βοηθούμενος τόσο ἀπὸ τὶς ἐργασίες ἄλλων ἐρευνητῶν ὅσο καὶ ἀπὸ τὶς δικές μου ἐπὶ μέρους ἔρευνες καὶ ἐργασίες τὴν τελευταία τριακονταετία. Ἡ μελέτη μου δὲν φιλοδοξεῖ, βέβαια, νὰ δώσει μιὰ πλήρη καὶ σαφῆ εἰκόνα τῆς πολεμικῆς καὶ ἀπολογητικῆς ἔναντι τοῦ ἰσλὰμ γραμματείας στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Ἀναγκαστικὰ περιορισμένη καὶ περιγραφική, στοχεύει, ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ νὰ περιγράψει τὴν κατάσταση τῶν γνώσεών μας ὡς πρὸς τὴν κυρίως ἀντιισλαμικὴ γραμματεία, ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ νὰ τονίσει τὴν ἔλλειψη τῶν σχετικῶν μελετῶν καὶ νὰ ἐπισημάνει τοὺς τομεῖς πρὸς τοὺς ὁποίους ὀφείλουμε νὰ στρέψουμε τὴν ἔρευνά μας. Ὡστόσο, ὀφείλουμε νὰ σημειώσουμε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ὅτι, ὅπως κατὰ τὴ βυζαντινὴ περίοδο, ἔτσι καὶ κατὰ τοὺς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας, τὰ στοιχεῖα πολεμικῆς καὶ ἀπολογητικῆς ἔναντι τοῦ ἰσλὰμ δὲν περιέχονται μόνο στὰ εἰδικὰ ἀντιισλαμικὰ ἀλλὰ καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα κείμενα, ὅπως οἱ θρῆνοι καὶ τὰ δημοτικὰ τραγούδια, τὰ νέα μαρτυρολόγια, οἱ ἑρμηνεῖες στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη καὶ τὰ παντὸς εἴδους ἐσχατολογικὰ κείμενα· κι ἀκόμη, στὴν ἐπιστολογραφία, τὰ ὁμιλητάρια, τὶς χρονογραφίες κ.λπ. Ὡς ἐκ τούτου, γιὰ νὰ ἀποκτήσουμε μιὰ πλήρη καὶ σαφῆ εἰκόνα τῆς στάσης τῶν ὀρθοδόξων ἔναντι τοῦ ἰσλάμ, ἢ μᾶλλον τῶν διακυμάνσεων καὶ τῶν ἀποχρώσεων τῆς στάσης αὐτῆς σὲ μιὰ συγκεκριμένη περίοδο, ὀφείλουμε νὰ λάβουμε ὑπόψη μας καὶ τὰ παραπάνω κείμενα. Στὶς σελίδες ποὺ ἀκολουθοῦν προτίθεμαι λοιπὸν νὰ ἐπιχειρήσω τὴν ἐπισκόπηση τῶν ἀντιισλαμικῶν στοιχείων ποὺ περιέχονται σὲ ἄλλου εἴδους κείμενα τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας. Κι ἐπειδὴ τὸ πεδίο ἔρευνας εἶναι εὐρύτατο, θὰ ἐπιλέξω μερικὰ μόνο, χαρακτηριστικὰ κάθε φορά, παραδείγματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου