Ο ΗΓΕΜΩΝ

«Ἄρχοντος ἀρετήν τό ἐκ φαύλης σπουδαίαν (πόλιν) παρασκευάσαι».


Μέσα στήν πολιτική ὁμίχλη πού βαραίνει τόν ἑλληνικό οὐρανό καί δημιουργεῖ κλίμα ἀβεβαιότητας και ἀπαισιοδοξίας, ἡ καρδιά καί ἡ σκέψη ἀναζητᾶ φωτεινές ἀκτίνες ἀλήθειας καί ἐλπίδας μέσα στήν Ἱερή μας Παράδοση, μέσα στόν ἁγιοπατερικό λόγο.
Τό ἡγεμονικό πνεῦμα τοῦ Μεγάλου Φωτίου (810-893μ.Χ.), οἰκουμενικοῦ διδασκάλου καί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως – ἡ ἱερή του μνήμη τιμᾶται στίς 6 Φεβρουαρίου – διαβλέπει πώς ἡ ἄσκηση τῆς ἐξουσίας εἶναι ἀποτελεσματική καί σωτήρια μόνο ὅταν εἶναι ἐνάρετη.
Ἡ Πατριαρχεία του συνδέεται μέ τόν ἐκχριστιανισμό τῶν Σλάβων. Καρπός αὐτοῦ τοῦ ἔργου ἦταν ἡ βάπτιση τοῦ ἡγεμόνα τῆς Βουλγαρίας Βόρι, ὁ ὁποῖος ἔλαβε τό χριστιανικό ὄνομα Μιχαήλ. Σ’ αὐτόν πού ἀποκαλεῖ «εὐγενές και γνήσιο γέννημα τῶν πνευματικῶν του ὠδίνων» ἀπευθύνει, μέ ἰδιαίτερη πατρική ἀγάπη, ὁ Πατριάρχης Φώτιος, παραινετική ἐπιστολή γιά τήν ἄσκηση θεοφιλοῦς καί ἐπιτυχημένης ἡγεμονίας.
Μιά σταχυολόγηση τῶν συμβουλῶν τοῦ Ἁγίου ἀπό τήν ἐπιστολή του αὐτή μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ μιά ἀναλογική καί γόνιμη σύγκριση μέ τό σημερινό τρόπο ἄσκησης τῆς ἐξουσίας στήν ἑλληνική πραγματικότητα, πού ἀλγεῖ ἀπό τά πολυποίκιλα πλήγματα μιᾶς ἀπαξιωμένης πολιτικῆς τακτικῆς, καί συγχρόνως νά δώσει ἀπαντήσεις στά ἀμείλικτα καί πολυώνυμα γιατί.
Ὅπως κάθε ἄνθρωπος, ἔτσι καί ὁ ἡγεμόνας πρέπει νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Δεσπότου Θεοῦ.
Ἡγεμόνας προσευχόμενος εἶναι ἑνωμένος μέ τόν Θεό καί οἰκεῖος του. Ἡ ἀρετή τοῦ ἄρχοντα φαίνεται ἄν μπορεῖ νά μετατρέψει μιά πόλη ὄχι τόσο ἀπό μικρή σέ μεγάλη, ὅσο ἀπό φαύλη σέ χρηστή.
Ἀδυσώπητος σ’ ἐκείνους πού διαπράττουν ἀδικήματα σέ πρόσωπα καί στήν πολιτεία, γρήγορος στήν ἀναζήτηση τοῦ δικαίου καί στήν ἀμερόληπτη ἀπονομή του, συμπαθής στήν ἀντιμετώπιση τῶν ἐναντίον του ἀδικημάτων.
™ Δέν ὑπάρχει ἐλαφρυντικό καί δικαιολογία γιά τόν ἄρχοντα πού ἀδικεῖ.
™ Οἱ φαῦλοι στό περιβάλλον τοῦ ἄρχοντα ἀμαυρώνουν τήν εἰκόνα του.
™ Ἕνας ἡγεμόνας μπορεῖ νά γίνει ἄριστος κριτής τῶν ἄλλων, ὅταν ὁ ἴδιος λογοδοτεῖ γιά τίς πράξεις του κάτω ἀπό τήν ἐπίβλεψη τῆς συνειδήσεώς του καί προσπαθεῖ νά διορθώσει τά λάθη του.
™ Ἕνας συνετός ἡγεμόνας πρέπει ν’ ἀποφεύγει τίς ὑπερβολικές ὑποσχέσεις, νά μήν παραβαίνει τίποτα ἀπ’ ὅσα ὑποσχέθηκε, γιατί, ὅταν ψεύδεται, ἀναπόφευκτα θά θεωρηθεῖ ἐλεεινός.
™ Πρέπει νά διορίζει ὡς ἄρχοντες ἀνθρώπους πλούσιους σέ ἀρετές, νά ἐπαινεῖ τούς ἄριστους, νά διατηρεῖ τήν ὁμόνοια τῶν ὑπηκόων χωρίς ἐξεγέρσεις, νά ἐμπνέει τήν ἀσφάλεια στούς δίκαιους καί νά ἀντιμετωπίζει τά προβλήματα τῶν πολιτῶν μέ συμπάθεια καί εὐαισθησία.
™ Νά προσέχει νά μή διασυρθοῦν τά ἔθιμα καί οἱ παραδόσεις τῆς πατρίδας του.
™ Νά θεωρεῖ ἄχρηστο τόν χρυσό πού εἶναι παγίδα φοβερή γιά κείνους πού τόν ἀγαποῦν.
™ Οἱ καινοτομίες πού δέν εἰσάγονται ἀριστοτεχνικά προκαλοῦν φόβο, δημιουργοῦν σύγχυση καί ἐρεθίζουν τό λαό.
™ Προσοχή στίς ἀπερίσκεπτες κουβέντες. Σταθερός στίς ἀπόψεις του, κύριος τῆς γλώσσας του.
™ Τήν αἰτία γιά ὅσα πᾶνε καλά πρέπει νά τήν ἀποδίδει στόν Θεό, νά εἶναι πρότυπο ἀρετῆς καί εὐσέβειας γιά τούς ὑπηκόους του, ἀλλά καί νά ἀποτελεῖ καί γιά ὅλες τίς γενιές τῶν ἀνθρώπων πού θ’ ἀκολουθήσουν μιά ὄμορφη καί σπουδαία ἐνθάρρυνση, γιά τήν ἐπιτέλεση ὡραίων καί σημαντικῶν ἔργων.

Οἱ παραινέσεις αὐτές τοῦ Μεγάλου πατρός, «πατρός παγκοσμίου» ὄντως, πρός τόν Ἄρχοντα Βουλγαρίας εἶναι στοιχειοθετημένες καί ἐμποτισμένες ἀπό τό ἑλληνοχριστιανικό πνεῦμα καί βρίσκονται στόν ἀντίποδα τῶν χρησιμοθηρικῶν καί ἀμοραλιστικῶν ἀντιλήψεων περί ἐξουσίας, ὅπως ἐκφράζονται στό περίφημο βιβλίο τοῦ Niccholo Machiavelli «ὁ Ἡγεμών» καί ἐφαρμόστηκαν μάλιστα ἐπαυξημένες στή Δύση, κατά μίμηση δέ καί στόν ταλαίπωρο αὐτό τόπο.
Ἄν οἱ ὑποθῆκες τοῦ ἱεροῦ Φωτίου φθάσουν σέ ὦτα ἀκουόντων, ἀρχόντων καί ἀρχομένων, τότε ἔχουμε ἐλπίδες νά διορθώσουμε τά λάθη μας καί νά χαροῦμε ἀληθινά ἐλεύθερη πατρίδα.
Διαφορετικά, ἄν ὁ καθρέπτης τῆς λαϊκῆς βούλησης εἶναι θολός ἀπό τίς γκρίζες φιγοῦρες πού τόν ψευτογεμίζουν ἤ τά μάτια θαμπώσουν καί δέ διακρίνουν τό ἀληθινό ἀπό τό κίβδηλο, ποιός μπορεῖ νά περισώσει τά συντρίμμια τοῦ πολιτικοῦ βίου;

_______________________
Βλ. Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ὁ Ἡγεμών, μετάφρ.-σχόλια Ἰωάννης Πλεξίδας, ἐκδ. Ἁρμός, 2007. Φωτίου τοῦ ἁγιωτάτου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως ἐκ τῆς πρός Μιχαήλ τόν Ἄρχοντα Βουλγαρίας ἐπιστολῆς-Τί ἐστιν ἔργον ἄρχοντος», PG 102, 628A-696D. ὅπ. παρ.