Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο κύριος ημών Ιησούς Χριστός άρχιζαν τα κηρύγματά τους με τα ίδια λόγια· «Μετανοείτε· ήγγικε γάρ η Βασιλεία των Ουρανών» (Ματθ. 3, 2· 4, 17). Αυτή είναι η αρχή του Ευαγγελίου· η μετάνοια. Χωρίς μετάνοια, δεν μπορεί να υπάρξει καινούρια ζωή, ούτε σωτηρία, ούτε είσοδος στη Βασιλεία του Θεού.(…)
Η μετάνοια μάλιστα δεν είναι κάποιο προκαταρκτικό στάδιο, αλλά μια δια βίου πορεία. (…) Ο άγιος Μάρκος ο Μοναχός υποστηρίζει· «Ουδείς ούτως αγαθός και οικτίρμων, ως ο Θεός· τω δε μη μετανοούντι, ουδέ αυτός αφίησι [….]· πάσα η ποικιλία των εντολών εις ένα καταλήγει τον της μετανοίας όρον […]. Ου γάρ επί τω πλήθει των κακών κρινόμεθα, αλλ’ επί των τω μη θέλειν μετανοήσαι[..]. Όθεν μικροίς τε και μεγάλοις έως θανάτου ατέλεστος η μετάνοια». «Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός» λέγει ο αββάς Ησαΐας της Σκήτης, «μας πα-ρήγγειλε να συνεχίσουμε να μετανοούμε μέχρι την τελευταία μας αναπνοή. Γιατί αν δεν υπήρχε μετάνοια, κανείς δεν θα σωζόταν»! Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος διδάσκει· «Κάθε στιγμή του εικοσιτετραώρου χρειαζόμαστε τη μετάνοια».
(…) Αξίζει να σημειωθεί πως η Νοερά Προσευχή -που τόσο πολύ εξασκείται σήμερα σε σύγκριση με ό,τι γινόταν πριν πενήντα χρόνια- είναι κατ’ εξοχήν (αν όχι αποκλειστικά) μια ευχή μετανοίας ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται στην πλήρη μορφή της· «Κύριε ημών Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλό». Έχοντας κατά νου αυτή τη συνεχή εμμονή στη μετάνοια, θα πρέπει να σκε-φτούμε προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουμε την Ορθοδοξία στην σύγχρονη Δύση.
Υπάρχει η τάση να στρέφουμε την προσοχή μας μόνο προς τη μια πλευρά της Ορθοδοξίας. Μιλάμε για τη δόξα του θείου φωτός της Μεταμόρφωσης του Χριστού, για το νόημα του αναστάσιμου θριάμβου την Κυριακή του Πάσχα, όπως μιλάμε και για τη χαρά της Βασιλείας του Θεού, για την πνευματική ομορφιά των εικόνων, για τη θεία Λειτουργία, ως εισδοχή στον Μέλλοντα Αιώνα. Και είναι φυσικά σωστό να τονίζονται όλα αυτά. Ας προσέξουμε, ωστόσο, να μην είμαστε μονόπλευροι. Η Μεταμόρφωση και η Ανάσταση συνδέονται αναπόσπαστα με τη σταύρωση, ως χριστιανοί είμαστε όντως μάρτυρες της «χαράς μεγάλης σφόδρα» (Ματθ. 2,10) του Ευαγγελίου· αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως «δια του Σταυρού ήλθε χαρά εν όλω τω κόσμω» (Όρθρος Κυριακής). Η μεταμόρφωση του κόσμου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνο μέσα από την αυταπάρνηση και την άσκηση.
«Μια μεγάλη κατανόηση»
Τι σημαίνει όμως μετάνοια; Συνήθως θεωρείται ως θλίψη για την αμαρτία, ένα αίσθημα ενοχής, μια αίσθηση στενοχώριας και τρόμου για τις πληγές που προκαλέσαμε στους άλλους και στον εαυτό μας. Μια τέτοια άποψη όμως είναι επικίνδυνα ατελής. Η στενοχώρια και ο τρόμος υπάρχουν πράγματι συχνά στη βίωση της μετάνοιας, αλλά δεν είναι ολόκληρη η μετάνοια, δεν αποτελούν καν το σπουδαιότερο τμήμα της. Αν θεωρήσουμε όμως κατά τρόπο κυριολεκτικό τον όρο «μετάνοια», τότε θα βρεθούμε πιο κοντά στην καρδιά του ζητήματος.
Μετάνοια σημαίνει «αλλαγή του νου»· όχι απλώς λύπη για το παρελθόν, αλλά μια θεμελιώδης μεταμόρφωση της όρασής μας, ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και το Θεό. Σύμφωνα με τον Ποιμένα του Ερμά, είναι «μια μεγάλη κατανόηση». Μια μεγάλη κατανόηση και όχι, αναγκαστικά, μια συναισθηματική κρίση. Η μετάνοια δεν είναι ένας παροξυσμός τύψεων και αυτό-οικτιρμού, αλλά μεταστροφή, επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας στην Αγία Τριάδα.
Ως «νέος νους», ως μεταστροφή και επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής, η μετάνοια είναι κάτι το θετικό και όχι αρνητικό. «Μετάνοιά εστι θυγάτηρ ελπίδος, και άρνησις ανελπιστίας», λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Μετάνοια σημαίνει πως κοιτάζω, όχι προς τα κάτω, στις δικές μου ελλείψεις, αλλά προς τα πάνω, στην αγάπη του Θεού· όχι προς τα πίσω αυτομεμφόμενος, αλλά προς τα μπρος με εμπιστοσύνη. Μετάνοια είναι να βλέπω όχι το γιατί απέτυχα να γίνω κάτι, αλλά τι ακόμη μπορώ να γίνω με τη Χάρη του Χριστού. Όταν η μετάνοια ερμηνευθεί με αυτή τη θετική έννοια, δεν θεωρείται πλέον μια απλή πράξη, αλλά μια συνεχής στάση. Στην προσωπική εμπειρία κάθε ανθρώπου υπάρχουν αποφασιστικές στιγμές μεταστροφής, στην παρούσα όμως ζωή το έργο της μετάνοιας παραμένει πάντα ανολοκλήρωτο.
Η μεταστροφή ή η επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας πρέπει συνεχώς να ανανεώνεται· μέχρι τη στιγμή του θανάτου, όπως το κατανόησε ο αββάς Σισώης, «η αλλαγή του νοός» πρέπει να είναι όλο και πιο ριζική, και η «μεγάλη κατανόηση» όλο και πιο βαθιά.
(…) Η μετάνοια, λοιπόν, είναι μια φώτιση, μια μετάβαση από το σκότος στο φως· μετάνοια σημαίνει να ανοίξουμε τα μάτια μας στη θεϊκή ακτινοβολία· όχι να καθόμαστε θλιμμένοι στο λυκόφως, αλλά να χαιρετούμε την αυγή που έρχεται.
Η μετάνοια έχει επίσης εσχατολογικό χαρακτήρα, είναι ένα άνοιγμα προς τα Έσχατα, που δεν βρίσκονται απλώς στο μέλλον, αλλά είναι ήδη παρόντα· το να μετανοούμε σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε πως η Βασιλεία των Ουρανών βρίσκεται εν τω μέσω ημών και λειτουργεί ανάμεσά μας, και ότι, αν αποδεχτούμε τον ερχομό της Βασιλείας όλα τα πράγματα θα γίνουν καινούρια για μας.
(…) «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» (Ματθ. 5,4)· η μετάνοια εκφράζει όχι απλώς το πένθος για τις αμαρτίες μας, αλλά και την «παρηγοριά» ή «παράκληση», που προέρχεται από τη βεβαιότητα της συγχώρεσης του Θεού. Η «μεγάλη κατανόηση» ή «αλλαγή νοός», που σημαίνει η μετάνοια, συνίσταται ακριβώς σε τούτο· στην αναγνώριση ότι το φως λάμπει στο σκοτάδι, και πως το σκοτάδι δεν καταπίνει το φως (Ιωάν. 1,5). Μετάνοια, με άλλα λόγια, είναι η αναγνώριση πως υπάρχει καλό, όπως και το κακό, αγάπη, όπως και μίσος· και είναι βεβαίωση πως το καλό είναι δυνατότερο, είναι η πίστη στην τελική νίκη της αγάπης.
Επίσκοπος Κάλλιστος Ware - «Η εντός ημών Βασιλεία».
Πηγή:http://ipsili.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου