Κλίμακες του Χρόνου – του Θεοδόση Παπαδημητρόπουλου

Γράφει ο Θεοδόσης Άγγ. Παπαδημητρόπουλος*

Ὅποτε στρέφεται τὸ βλέμμα στὸ παρελθόν, τὸ ἄνυσμα τοῦ Χρόνου φαίνεται σὰ νὰ συμπιέζεται στὶς παλαιότατες ἐποχές· γίνεται ἀντιληπτὴ μιὰ ποικιλία γεγονότων καὶ καταστάσεων στὰ κοντινὰ καὶ μιὰ ὅλο μεγαλύτερη πύκνωση κι ὁμοιομορφία, σχεδόν, στὰ πανάρχαια. Πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὴ συνήθη λειτουργία τῆς ἀνθρώπινης μνήμης: Ἐκείνη συγκρατεῖ πολλές λεπτομέρειες (ἀκόμα κι ἀνούσιες) στὰ τωρινά, ἐνῷ ἐξασθενῇ γιὰ τὰ περασμένα. Πάνω σ’ αὐτὴ τὴν ψυχολογικὴ καὶ μᾶλλον νευρολογικὴ λειτουργία οἰκοδομεῖται ὅμως, πέραν τῆς προσωπικῆς μνήμης, μιὰ ἄλλη συλλογικώτερη καί, ὑπὸ προϋποθέσεις, ἐπιστημονικώτερη: ἡ ἱστορική.
Ἄφευκτα, τὸ μέτρο τῆς πρώτης ἐπηρεάζει τὸν τρόπο καὶ τὴ δομὴ τῆς δεύτερης. Ἂν κάποιος προσπαθήσῃ ν’ ἀναγάγῃ τὴν κατάσταση τοῦ 2019 στὴν ἀντίστοιχη τοῦ 1989 – ἀκόμα καὶ τοῦ 2009 -, θὰ κατηγορηθῇ, συχνὰ δικαιολογημένα, ὡς ἀναχρονιστικός. Ἂν ἕτερος χρησιμοποιήσῃ τὸ ἱστορικὸ πλαίσιο τοῦ 450 π.Χ. γιὰ νὰ ἐννοήσῃ ἐκεῖνο τοῦ 550 π.Χ., δύσκολα ὁ μή εἰδικὸς θὰ τὸν ἐγκαλέσῃ. Γιὰ ν’ ἀποφεύγωνται τέτοια ὀλισθήματα, καλό νὰ ἐκτελῆται ἡ ἑξῆς ἁπλῆ κ’ εὔκολη «ἄσκηση»: Μετρῶνται μεταξὺ δύο κομβικῶν χρονολογιῶν τὰ ἐνδιάμεσα ἔτη· ἔπειτα ἀφαιροῦνται ἀπ’ τὴν τωρινὴ χρονολογία τὰ χρόνια αὐτὰ καὶ καταγράφεται σὲ ποιά γεγονότα ἔφτασε ἡ «χρονομηχανή».
«Μεταξὺ τῆς μάχης τοῦ Μαραθώνα (490 π.Χ.) καὶ τοῦ τέλους γιὰ τὸν Πελοποννησιακὸ Πόλεμο (404 π.Χ.) μεσολάβησαν ἔτη 86. Ἔχουμε 2019· ἂν γυρίσω πίσω 86 χρόνια, θὰ φτάσω στὸ 1933, δηλαδὴ ὅταν ὁ Χίτλερ γινόταν καγκελάριος τῆς Γερμανίας. 595 χρόνια χωρίζουν τὴν ἐνθρόνιση τοῦ Μεγάλου Φωτίου στὸν πατριαρχικὸ θρόνο (25/12/858) ἀπὸ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως (29/05/1453), δηλαδὴ ὅσα ἔχουν κυλήσει ἀφ’ ὅτου ἡ Φλωρεντία πολεμοῦσε μὲ τὸ Μιλάνο στὴν Ἀναγεννησιακὴ Ἰταλία. Ἡ τελευταία Κινεζικὴ δυναστεία αὐτοκρατόρων ἄντεξε 268 ἔτη (1644-1912)· ἴδιο χρονικὸ διάστημα παρῆλθε ἀπὸ τὴν ἔκδοση τοῦ Α΄ τόμου τῆς Ἐγκυκλοπαιδείας τῶν Ντιντερό-Ντ’ Ἀλαμπὲρ στὴ Γαλλία κ.ο.κ.»
Ἄμεσα, ἡ συνείδηση ἀφυπνίζεται, συλλαμβάνει τὴ χρονικὴ διάρκεια στὴ σωστή της διάσταση, καθὼς καὶ τὶς σημαντικὲς ἐνδιάμεσες μεταλλαγές· παύει νά «στοιβάζῃ» τὰ γεγονότα· διακρίνει τὶς λεπτὲς ποιότητες ἤ, ἐν πάσῃ περιπτώσει, τὶς ἀναζητεῖ μές στὸν ροῦν τοῦ χρόνου. Τότε ἀναπτύσσεται ἕνα ὑγιὲς αἴσθημα τῆς «κλίμακας» τοῦ χρόνου: τῆς βραχείας, τῆς μακρᾶς καὶ τῆς μέσης. Ἡ ἱστορικὴ μνήμη ἀποκτᾷ ἕνα θεμέλιο ἑδραιότερο, ἕνα ἔρεισμα μετρήσιμο καὶ κάπως ἀντικειμενικώτερο· μεταβάλλεται ἀπὸ μονολιθικὸ σύστημα χρονολογιῶν σὲ πλέγμα σχέσεων καὶ διαδρομῶν.
Ἐφόσον θέλει ἡ Πολιτεία νὰ μεταρρυθμίσῃ τὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας (ἢ τοὐλάχιστον αὐτὸ δηλώνει), ἂς ἐμπλουτίσῃ τὰ βιβλία μὲ τέτοιες συγκρίσεις κι ἀντιβολές· καλύτερα ἀκόμα, ἂς φτειάξῃ κατάλληλα ψηφιακὰ χρονολόγια ποὺ ὀπτικοποιοῦν τὰ προηγούμενα συμπεράσματα. Ὅταν θὰ ἐφαρμοστῇ τοῦτο τὸ ἁπλούστατο λ.χ. στὴν ἴδια τὴν Ἑλληνικὴ Ἱστορία, λίγα θἄχῃ κάποιος ν’ ἀντιτάξῃ γιὰ τὸ εὖρος, τὴν ποικιλομορφία καὶ τὸν πλοῦτο της…
*Ο Θεοδόσης Άγγ. Παπαδημητρόπουλος: είναι ἐκδότης-συγγραφέας-ἠθοποιός
https://www.theodosispapadimitropoulos.gr/
 https://www.freeopinion.news