ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΝΑΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΜΑΤΩΝ

 

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΝΑΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ

 

 

 Αέτωμα του θησαυρού των Σιφνίων [στους Δελφούς]. Ο Ηρακλής απαγάγει τον ιερό τρίποδα [των Δελφών] (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Θ΄, σελίδα 28)

 

Το 498 π.Χ. (Ηρόδοτος: Ιστορίαι,, Ερατώ 19) κατά την διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης ο αρχαιότερος βωμός και ο ναός των Ιώνων, που είναι αφιερωμένος στον Απόλλωνα, ο οποίος ονομάζεται στην Μίλητο και «Διδυμαίος», καταστρέφεται, οι θησαυροί του καταλήγουν στους Πέρσες και οι λιγοστοί επιζώντες σύρονται αιχμάλωτοι στα Σούσα ενώ κατά άλλη εκδοχή το ιερό καταστράφηκε από τον Ξέρξη, αλλά προ της καταστροφής οι Βαγχίδες παραδίδους τους θησαυρούς στους Πέρσες και καταφεύγουν σε περιοχή της Κεντρικής Ασίας για να αποφύγουν τις συνέπειες της άνευ όρων ιεροσυλίας (Αριστοφάνης: Λυσσιστράτη [Σχόλια] 1283 και Στράβων: Γεωγραφικά, xiv, 634). Ο οικισμός των βραγχιδών εντοπίζεται στην βακτρία, στην διαδρομή από τα Βάκτρα προς την Ταρμίτα, πριν από τον ποταμό Ώξο και παρά την παράδοση του στον Μ. Αλέξανδρο το 329 π.Χ., όπως καταγράφει ο Κούρτιος, η ευθύνη για την τύχη του παραδίδεται στους Μιλήσιους μισθοφόρους του εκστρατευτικού σώματος, οι, οποίοι για τον εκιλεασμό της ιεροσυλίας, και παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοι δεν μιλούν πλέον με άνεση ελληνικά, εξοντώνουν τους πάντες και ανασκάπτουν τον οικισμό, καταστρέφοντας τα πάντα (Quintus Curtius: Historiae Alexandrii, xii, 28 - vii, 35) (Ιχώρ, τεύχο 37, άρθρο «Οιωνοσκοπία, η διάγνωση του μέλλοντος, σελίδες 44 - 45)

Το 307 π.Χ. οι Αθηναίοι μετά την εκδίωξη τού Δημητρίου τού Φαληρέως, γκρέμισαν 360 αγάλματά του κατά τον Πλίνιο, και έλυωσαν τα μεταλλικά, και τα έκαναν ακόμα και δοχεία νυκτός («κατέσπασαν και κατεχώνευσαν ένιοι δε και προστιθέασιν και εις αμίδας» Γεωγραφικά C398. Naturalis Historia, XXXIV, 12). Κατά τον Δίωνα τον Χρυσόστομο, οι ανδριάντες που καταστράφηκαν ήταν 1500. Την ίδια τύχη είχαν και οι ανδριάντες τού Φιλίππου τού Μακεδόνος, τού πατρός τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τους γκρέμισαν και με αυτούς έφτιαξαν ουροδοχεία. Ετόλμησαν δε και Φιλίππου τής Μακεδονίας αμίδας κατασκευάσαι. Αθηναίοι μεν ουν τής εικόνος ούρον κατέχεον, εκείνοι δε τής πόλεως αίμα και τέφραν και κονίαν» (Κορινθιακά 41).

 Ο Ξέρξης κατά την εισβολή στην Ελλάδα, στο πέρασμά του πυρπόλησε ή λεηλάτησε όλα τα μνημεία και καλλιτεχνήματα. Κατά την κάθοδό του προς τη Βοιωτία και την Αττική, ένα τμήμα τής στρατιάς του στάφηκε προς τους Δελφούς για λαφυραγωγία. (Ηρόδοτος Η΄ 34) «Πλούσιον θυσαυροίσι και αναθήμασι πολλοίσι κατεσκευασμένον...και τούτο το ιερόν συλήσαντες ενέπρησαν». (Ηρόδοτος Η΄ 33). Στην Αθήνα οι Πέρσες εσύλησαν όλους τους ναούς και πυρπόλησαν την Ακρόπολη «το ιερόν συλήσαντες ενέπρησαν πάσαν την Ακρόπολιν» (Ηρόδοτος Θ΄ 53). Ο Μαρδόνιος εγκαταλείποντας την Αττική, πυρπόλησε την Αθήνα και κατεδάφισε ό,τι είχε απομείνει όρθιο από τα τείχη, τα ιερά και τις κατοικίες «υπεξεχώρεε εμπρήσάς τε Αθήνας και εί κού τι ορθόν ήν τών τειχέων ή τών οικημάτων ή τών ιερών» (Ηρόδοτος Θ΄ 13). Γιατί όμως όλες αυτές οι καταστροφές από τους Πέρσες; Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι καταστροφές Ελληνικών μνημείων και έργων τέχνης αποτελούσαν Περσική ΕΚΔΙΚΗΣΗ για τον εμπρησμό τού ναού τής Κυβήβης κατά την άλλωση τών Σάρδεων από τους Έλληνες τής Ιωνίας το 499 π.Χ.

 Κατά τον Φωκικό πόλεμο (348 π.Χ.) οι Φωκιείς μετά την ήττα τους από τους Θηβαίους, κατέφυγαν ικέτες στον ναό τού Αββαίου Απόλλωνος. Αλλά οι Θηβαίοι τους έκαψαν μαζί με το ιερό και τα έργα τέχνης, για δεύτερη φορά μετά τους Μήδους (Παυσανίας Χ, 35,3).

 Μετά τον πόλεμο των Ηλείων κατά τών Λακεδαιμονίων, ο Ναός της Ήρας στην Ολυμπία έπαθε ζημιές στη στέγη. (Παυσανίας 5.20.4-5).

 

Το αρχαίο τείχος [της Ελληνιστικής περιόδου της Πάρου] με εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη [γείσα] του ναού του Πυθίου Απόλλωνα. Ο ναός καταστράφηκε κατά το τέλος της Ελληνιστικής περιόδου μαζί με άλλα οικοδομήματα και το οικοδομικό τους υλικό χρησιμοποιήθηκε για να ενισχυθεί το τείχος της πόλης. (Πηγή: Περιοδικό Αρχαιολογίας - Ιστορίας των Πολιτισμών «Corpus», τεύχος 43, ʼρθρο «Πάρος, νέα σημαντικά ευρήματα», Γιάννος Κουράγιος - Σοφία Λετοράτου, Αρχαιολόγοι της ΚΑ’ ΕΠΚΑ Κυκλάδων, σελίδα 70, 71)

 

 

 

  To 219 π.Χ., οι Αιτωλείς, με επικεφαλής τον Σκόπα, εισβάλλουν στη Μακεδονία, κυριεύουν το Δίον, παραδίδουν στο πυρ τις στοές γύρω από τον ναό, και ανατρέπουν όλους τους ανδριάντες. «Ενέπρησε τας στοάς τας περί το τέμενος και τα λοιπά διέφθειρε των αναθημάτων, έτρεψε δε τας εικόνας των βασιλέων απάσας» (Πολύβιος, Ιστορίαι, Δ΄ 62, 2-3).

 Τον ίδιο χρόνο, (219 π.Χ.), ο στρατηγός των Αιτωλών Δωρίμαχος, πυρπόλησε το ιερό της Δωδώνης, κατάστρεψε τα αναθήματα, και «κατέσκαψε την ιεράν οικίαν». (Πολύβιος, Ιστορίαι, Δ΄ 67,3).

 Με τη σειρά τους οι Μακεδόνες (υπό τον Φίλιππο Ε΄), εισβάλλουν στο Θέρμον και επιδίδονται σε χειρότερες βαρβαρότητες. Μετά τη λεηλασία της περιοχής, πυρπόλησαν τις στοές των ναών και κατέστρεψαν τα αφιερώματα, που ήταν πολύτιμα έργα εξαιρετικής τέχνης «όντα πολυτελή ταις κατασκευαίς και πολλής επιμελείας ένια τετευχότα και δαπάνης». Ξεθεμελίωσαν τα κτίρια, γκρέμισαν τα αγάλματα που υπολογίζονταν σε δύο χιλιάδες, και προχώρησαν στον θρυμματισμό τους, εκτός από εκείνα που στο βάθρο είχαν εγχάρακτα τα ονόματα των θεών, από ευλάβεια ή φόβο «Ανέτρεψαν δε τους ανδριάντας όντας ουκ ελάττους δισχιλίων» (Πολύβιος Ιστορίαι, Ε΄ 9). Όλα αυτά έγιναν με εντολή του Φιλίππου και των συνεργατών του «τους περί αυτόν φίλους», που πίστευαν ότι ενεργούν «δικαίως και καθηκόντως». Κατά τον Μεγαλοπολίτη ιστορικό, η καταστροφές αυτές, δεν αποτελούν βάρβαρες πράξεις «αναγάζουσιν οι του πολέμου νόμοι και τα τούτου δίκαια». (Πολύβιος Ιστορίαι, Ε΄ 11, 3).

 Το 201 π.Χ., ο Φίλιππος εισβάλλει στη Μ. Ασία, κυριεύει την Πέργαμο όπου ηγεμόνευε ο ʼτταλος Α΄, και με λυσσώδη οργή «λυττώντι τω θυμώ», (όπως γράφει το Πολύβιος), καταστρέφει μνημεία και έργα τέχνης. «Εις τα των θεών έδη και τεμένη διετίθετο την οργήν» Δεν αρκείται όμως στον εμπρησμό και την κατακρήμνιση των ναών, των βωμών και των αγαλμάτων. Κατασυντρίβει και τους λίθους για να μην ξαναχτιστούν τα ξεθεμελιωμένα ιερά «προς το μηδέν ανασταθήναι των κατεφθαρμένων». Πελέκησε ακόμα και τα ιερά άλση. (Πολύβιος Ιστορίαι ΚΑ΄ 1).

Το 200 π.Χ., ο Φίλιππος πάλι, κατέστρεψε και τα έργα τέχνης της Αττικής κατά την εισβολή του. Όπως κατήγγειλαν οι Αθηναίοι στο συνέδριο των Αιτωλών (στο Θέρμον), θρήνισαν για τον χαλασμό του τόπου τους, για τον αφανισμό της σοδειάς, την κατεδάφιση των σπιτιών και τη λαφυραγωγία. Αλλά εκείνο που τους συγκλόνισε και τους εξαγρίωσε, γράφει ο Λίβιος, ήταν οι βέβηλες και ανίερες πράξεις του Μακεδόνα μονάρχη. Το γκρέμισμα των μνημείων, η βεβήλωση των ιερών, η καταπάτηση κάθε θείου και ανθρώπινου νόμου. «Κατέστρεψε τα προγονικά ιερά που στόλιζαν και τον μικρότερο δήμο (της Αττικής), πυρπόλησε ΟΛΟΥΣ τους ναούς, ακρωτηρίασε τα αγάλματα των θεών που κατάκεινται σήμερα ανάμεσα στις γκρεμισμένες πύλες των ναών» (Λίβιος Τίτος Ρωμαϊκή ιστορία ΧΧΧΙ, 30).

 

Το αρχαίο τείχος της Πάρου που περιέχει τα τμήματα από τον ναό του Πυθίου Απόλλωνα. (Πηγή: Περιοδικό Αρχαιολογίας - Ιστορίας των Πολιτισμών «Corpus», τεύχος 43, ʼρθρο «Πάρος, νέα σημαντικά ευρήματα», Γιάννος Κουράγιος - Σοφία Λετοράτου, Αρχαιολόγοι της ΚΑ’ ΕΠΚΑ Κυκλάδων, σελίδα 70, 71)

 

Στα τέλη της αρχαϊκής εποχής, μετά τον οστρακισμό του τυραννόφιλου Ίππαρχου Χάρμου, οι Αθηναίοι έλειωσαν τον ανδριάντα του, κατασκεύασαν μεταλλική στήλη και χάραξαν επάνω τον νόμο κατά των εχθρών της πόλης (Λίβιος Ρωμαϊκή ιστορία ΧΧΧΙ,44). Για τους ίδιους λόγους, με αξίωση των δημοκρατικών πολιτών, καταστρέφεται το άγαλμα του τελευταίου βασιλιά της Κυρηναϊκής Αρκεσίλαου Δ΄, υποτελούς των Περσών.

 Μετά τη μάχη των Πλαταιών, οι Έλληνες αφιέρωσαν στον δελφικό Απόλλωνα ένα χρυσό τρίποδα τοποθετημένο πάνω σε χάλκινο κίονα με τρικέφαλο περιελισσόμενο δράκοντα. Γράφει ο Ηρόδοτος: «Ο τρίπους ο χρύσεος ανετέθη ο επί του τρικαρήνου όφιος του χαλκέου επιστεώς άγχιστα του βωμού» (ΙΧ, 81). Και ο Παυσανίας γράφει: «Εν κοινώ δε ανέθεσαν από έργου του Πλαταιαίσιν οι Έλληνες χρυσούν τρίποδα δράκοντι επικείμενον χαλκώ». «Τον είδα με τα μάτια μου!» Γράφει ο περιηγητής. «… έλειπε όμως ο χρυσός τρίποδας». Τον είχαν αρπάξει «οι Φωκέων ηγεμόνες» (Χ, 13,9). Στη βάση της κολώνας, ο στρατηγός των Σπαρτιατών Παυσανίας, χάραξε ένα αλαζονικό επίγραμμα με το όνομά του «Ελλήνων αρχηγός, επεί στρατόν ώλεσε Μήδων, Παυσανίας Φοίβω μνήμ ανέθηκε τόδε». Αυτό εξόργισε τους άλλους Έλληνες, που έσβησαν το όνομά του, και χάραξαν τα ονόματα των πόλεων που πολέμησαν κατά των Περσών εισβολέων, μια και οι Σπαρτιάτες χάριν της ειδωλολατρικής θρησκείας δεν πολέμησαν κατά των Περσών.

 Παραμονές της εκστρατείας στη Σικελία, στην Αθήνα με διοργανωτή των βανδαλισμών (πιθανότατα) τον Αλκιβιάδη, λαϊκή εξέγερση καταστρέφει τις ορθογώνιες μαρμάρινες στήλες με το κεφάλι τού Ερμή στην κορυφή. «Περιεκόπησαν τα πρόσωπα» γράφει ο Θουκιδίδης. Τις στήλες αυτές, τις τοποθετούσαν στις αυλόπορτες των σπιτιών και στους ναούς «και εν ιδίοις προθύροις και εν ιερείς» (ΣΤ΄ 27,28).

 Το 356 π.Χ. ο Ηρόστρατος «ενέπρησε» τον ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Υποβλήθηκε σε βασανιστήρια και ισχυρίσθηκε ότι με την πράξη του αυτή φιλοδοξούσε να κερδίσει την αθανασία (Κυριάκου Σιμόπουλου η λεηλασία και η καταστροφή των Ελληνικών αρχαιοτήτων» Εκδόσεις Στάχυ Αθήνα 2003, σελ. 116).

 Ο Διαγόρας ο Μήλιος, ο επικαλούμενος ʼθεος, (σοφιστής και ποιητής), χρησιμοποίησε ως καύσιμη ύλη ένα ξύλινο άγαλμα του Ηρακλή. Και καθώς το ξόανο καιγόταν, έλεγε ο Διαγόρας: «Έλα, κάνε τώρα τον δέκατο τρίτο άθλο σου και βράσε το ζουμί στη χύτρα μου!». Ήταν επικηρυγμένος από τους Αθηναίους το 416 π.Χ. με τεράστιο ποσό (ενός ταλάντου) επειδή ήταν άθεος, και καταδικάστηκε σε θάνατο το 415 π.Χ. (Αριστοφάνη Όρνιθες, στ. 1071 - 1072).

 Οι Έλληνες της Σικελίας, αγανακτισμένοι από τα εγκλήματα του Ρωμαίου επάρχου Verres που απογύμνωσε όλες τις πόλεις από τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς, ανέτρεψαν όλους τους ανδριάντες του, όπως μαρτυρεί ο Κικέρων. (Actio ΙΙ, 154). Οι κάτοικοι του Ταυρομενίου, ανέτρεψαν το άγαλμα του Verres και άφησαν το βάθρο για καταισχύνη. Στην αγορά της Τυνδαρίδος, γκρέμισαν το άγαλμά του, και άφησαν από το άλογο πάνω στο οποίο βρισκόταν. Στις Συρακούσες το ίδιο, ανατράπηκαν όλα του τα αγάλματα.

 Σε άλλη περίπτωση, μόλις ο ανθύπατος της Μακεδονίας L. Calpurnius Piso έφυγε από την επαρχία, ο λαός της πόλης γκρέμισε τα αγάλματά του σε ένα άγριο ξέσπασμα οργής. (Κικέρων, In L. Pisonem, XXXIV).

 Μερικοί οχλοκρατικοί βανδαλισμοί Ελλήνων ειδωλολατρών κατά μνημείων, που διασώθηκαν επειδή καταγράφηκαν, (μόνο στους Ελληνιστικούς χρόνους), είναι τουλάχιστον 60. (Dieter Metzler, Bildersturme und Bilderfeindlichkeit in der Antike (στο Martin Warnke, Bildersturm. Die Zesturung des Kunstwerks, Frankfurt 1988, σ. 15).

 

 

Ο Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ & ΟΙ ΠΙΣΤΟΙ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΑΣ

 

Δυόμισι περίπου αιώνες μετά τις Περσικές καταστροφές στην Ελλάδα, ο Μέγας Αλέξανδρος παραδίδει στις φλόγες τα ανάκτορα και τα μνημεία τής Περσέπολης. Οι συνθήκες τής καταστροφής ήταν οι εξής:

Ο Μέγας Αλέξανδρος, υιός του Δία και θεός ο ίδιος, γλεντοκοπούσε στην Περσέπολη, όπως ιστορεί ο Διόδωρος Σικελιώτης, εορτάζοντας τη νίκη μαζί με αυλικούς και πόρνες που ακολουθούσαν το εκστρατευτικό σώμα στην Ασία. Κι ενώ διασκέδαζαν «εν κραιπάλη», «και δη ποτε τών εταίρων ευωχουμένων και τού μεν πότου προβαίνοντος, τής δε μέθης προϊούσης» μια εταίρα από την Αττική, η Θαϊς, καλεί τον Αλέξανδρο να βγουν όλοι έξω, και να κάψουν τα παλάτια με τα περίφημα Περσικά μνημεία. Η πρόταση τους ενθουσίασε «δια την μέθην αλόγως μετεωριζομένους». Σχημάτισαν Διονυσιακή πομπή «επινίκιον κώμον Διονύσω» με πυρσούς, αυλούς, σύριγγες και τραγουδίστριες. Και επικεφαλής ο Αλέξανδρος με τη Θαϊδα, την εταίρα «Προήγεν ο βασιλεύς επί τον κώμον καθηγουμένης τής πράξεως Θαϊδος τής εταίρας». Πρώτος ο Αλέξανδρος πετάει την αναμένη δάδα «αύτη δε μετά τον βασιλέα πρώτη την δάδα καιομένην ηκόντισε εις τα βασίλεια». Και αμέσως τα περίλαμπρα κτίρια, τα μνημεία τής πρωτεύουσαν και τα καλλιτεχνήματα τυλίχθηκαν στις φλόγες «ο περί τα βασίλεια τόπος κατεφλέχθη δια το μέγεθος τής φλογός». (ΙΖ΄ 72).

 

ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΜΜΕΝΑ ΕΙΔΩΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΓΑΝΙΣΤΕΣ ΣΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ

 

Η ακόλουθη είδηση είναι μια από τις πιο βαρυσήμαντες ενάντια στην επιχειρηματολογία των νεοπαγανιστών περί «καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς της αρχαίας Ελλάδας από τους Χριστιανούς». Οι ίδιοι οι αρχαίοι παγανιστές, τα πρότυπα των νεοπαγανιστών, επιδίδονταν σε συστηματική θρησκευτικά εντεταλμένη καταστροφή της τέχνης, ωθούμενοι τελετουργικά από την σκοταδιστική τους θρησκεία, άνευ ουδεμίας  ηθικής αναστολής:

 

Ειδώλια καταστράφηκαν σκόπιμα.

Η Κέρος των Μικρών Κυκλάδων είναι γνωστή για τα περίφημα μαρμάρινα ειδώλια με τα πεπλατυσμένα πρόσωπα -χαρακτηριστικά δημιουργήματα του Κυκλαδικού πολιτισμού. Μία αρχαιολογική ανασκαφή αποκαλύπτει τώρα ότι το νησί ήταν ένας τόπος τελετουργικής «ταφής» για χιλιάδες αγαλματίδια που είχαν κομματιαστεί σκόπιμα.

 

Αριστερά:  Αρχαιολόγοι βρήκαν στην Κέρο χιλιάδες ειδώλια που είχαν τεμαχιστεί σκόπιμα. (Πηγή: Πηγή: Περιοδικό Science Illustrated, τεύχος 28, σελ. 24)

 

Τα ειδώλια έχουν ηλικία 4.500 χρόνων. Οι νεότερες μελέτες αποκαλύπτουν ότι τα αγαλματίδια μεταφέρθηκαν στην Κέρο πολύ μετά την κατασκευή τους, πιθανώς στα πλαίσια κάποιας θρησκευτικής τελετής. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι η Κέρος ήταν πιθανότατα ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα λατρευτικά κέντρα του Αιγαίου.

Πηγή: Περιοδικό Science Illustrated, τεύχος 28, σελ. 24

https://www.apologitis.com/gr/ancient/telos-ethnismou.htm