Θρησκευτικότητα ἤ Χριστοκεντρικότητα;

 

Posted on October 31, 2022

Σάββας Ἠλιάδης – Δάσκαλος, Κιλκίς

Θρησκεύω, θρησκεία, θρήσκευμα, πανθρησκεία, θρῆσκος, ἄθρησκος, θρησκευόμενος, θρησκευτικός, θρησκευτικότητα, θρησκομανία, θρησκόληπτος… 

Συχνά ἐπαναλαμβανόμενες λέξεις πού, μέ τήν ἀνάλογη σύνταξή τους, ὁρίζουν καί μᾶλλον περιορίζουν ἀσφυκτικά τό πεδίο τῆς πνευματικῆς ὁράσεως, τό ὁποῖο ὁδηγεῖ «εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν».

Τί σημαίνουν ὅμως οἱ ὅροι – ὁρισμοί αὐτοί καί ποιά καί πόση ἡ σχέση τους μέ τήν πίστη, τήν Ἐκκλησία καί τόν… σκοπό της, ὅσον ἀφορᾶ τήν ὕπαρξή μας; Θά παραθέσουμε ἐν συντομίᾳ λίγες διευκρινιστικές σημειώσεις, γιά νά μαθητεύσουμε πάνω στό θέμα αὐτό καί νά ἐξαλείψουμε μιά γιά πάντα τίς ἔννοιες αὐτές ἀπό τήν σκέψη μας καί τήν καρδιά μας.

Ὁ καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας γράφει ἐν συντομίᾳ στήν ἑρμηνεία τῶν Πράξεων πώς σέ ὅλα τά χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅπου ἀναφέρεται ἡ λέξη θρησκεία (Πράξ. 26,5, Κολ. 2,18, Ἰακ. 1, 26-27), ἔχει τήν ἔννοια τῆς πρακτικῆς καί ἐξωτερικῆς εἰκόνας. Δηλαδή, τῶν ἐξωτερικῶν σχημάτων καί δράσεων.

Ὁ καθηγητής Στέργιος Σάκκος ἐπίσης: «Γιά νά γίνει κατανοητό τό νόημα τῶν στίχων (Ἰακ. 1, 26-27), χρειάζεται νά γνωρίζουμε τήν σημασία τῶν λέξεων θρῆσκος καί θρησκεία, τίς ὁποῖες συναντοῦμε σπάνια στήν Καινή Διαθήκη. Θρησκεία στήν ἀρχαιότητα λεγόταν ἡ λατρεία, τό λατρευτικό ἤ θρησκευτικό ἔθιμο, μιά πράξη, ὅπως ἡ νηστεία, μιά ἱεροτελεστία, μιά ἀκολουθία. Γί΄ αὐτό καί τό ρῆμα θρησκεύω σήμαινε λατρεύω ἤ προσεύχομαι, ἐνῶ ὁ θρῆσκος ἦταν αὐτός πού ἐπιτελοῦσε αὐτές τίς πράξεις.

«Ἀξίζει νά ὑπογραμμίσουμε ὅτι ὁ Χριστιανισμός στήν Ἁγία Γραφή ὀνομάζεται πίστις, χάρις, ἐκκλησία, σχολεῖο, κτλ., ἀλλά ποτέ θρησκεία, διότι πράγματι δέν εἶναι μία ἀπό τίς θρησκεῖες οὔτε ἡ καλύτερη οὔτε ἔστω καί ἡ μοναδική θρησκεία. Ἀκριβέστερα, δέν εἶναι μόνο θρησκεία, ἀφοῦ δέν ἱκανοποιεῖ ἁπλῶς τήν ἔμφυτη θρησκευτικότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἀγκαλιάζει ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τοῦ βίου του, ρυθμίζει τήν κοσμοθεωρία καί τήν βιοθεωρία του, τόν τρόπο τῆς σκέψης καί τήν πράξη τῆς ζωῆς».

Κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη ἄλλωστε, ὁ χαρακτηρισμός τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου μέ τήν λέξη “θρῆσκος”, εἶναι ἄστοχη καί ἀνεπίτρεπτη. Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἡ λέξη “θρησκεία” προῆλθε ἀπό τούς Θρᾶκες, οἱ ὁποῖοι ἦταν δεισιδαίμονες καί σέβονταν καί λάτρευαν περισσότερο τά δαιμόνια. Αὐτοί ἔδωσαν τήν ἀφορμή καί στούς λοιπούς Ἕλληνες νά ὀνομάζουν θρησκεία τόν σεβασμό πρός τά εἴδωλα. Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος, κάνοντας σαφῆ τήν διάκριση τῆς θρησκείας ἀπό τήν εὐσέβεια: «ἐγώ ξέρω πώς θρησκεία εἶναι ὁ σεβασμός πρός τά δαιμόνια, ἡ δέ εὐσέβεια εἶναι ἡ προσκύνηση τῆς Ἁγίας Τριάδος».

O δέ ἅγιος Νικόδημος πάλι: «Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους συμπεραίνουμε πώς δέν κυριολεκτοῦν μερικοί διδάσκαλοι πού μεταχειρίζονται τό ὄνομα τῆς θρησκείας, ὅταν θέλουν νά μιλήσουν γιά τήν ἁγία μας πίστη καί εὐσέβεια… Ἀντί δέ τοῦ ὀνόματος τῆς θρησκείας, ἄς χρησιμοποιοῦν τό ὄνομα τῆς πίστεως ἤ τῆς εὐσεβείας ἤ τῆς ὀρθοδοξίας ἤ τῆς θεοσεβείας».

Ἄρα, θά μπορούσαμε νά ποῦμε πώς δύο εἶναι τά «σύνδρομα», τά ἄκρως ἀντιθέτως κινούμενα. Τό ἕνα αὐτό τῆς θρησκευτικότητας, τό ὁποῖο, ὡς οὐσιωδῶς ἐλλιπές, ὁδηγεῖ ἀσφαλῶς στήν βάσανο τῆς παρούσης ζωῆς καί στήν αἰώνια ἀπώλεια, ἄν δέν ὑπάρξει αὐτογνωσία, αὐτοέλεγχος καί μετάνοια. Τό ἄλλο δέ, τῆς «χριστοκεντρικότητας», τό ὁποῖο μέ την χάρη τοῦ Θεοῦ καί τό φιλότιμο τοῦ ἀνθρώπου ὁδηγεῖ στό φῶς, στήν ἀγκαλιά τοῦ Χριστοῦ! Ὅσο πιό δαιμονική εἶναι ἡ κατάσταση τῆς θρησκευτικότητας, ἀσυγκρίτως πιό θεϊκή, εὐλογημένη καί ὁπωσδήποτε σωτηριώδης εἶναι ἡ ὁδός πρός τήν χριστοκεντρικότητα!

Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς γράφει στό βιβλίο «Ἄνθρωπος καί Θεάνθρωπος»:

α. Γιά τόν ἄνθρωπο: «Ὁ ἄνθρωπος; Ἕνα εἰσαγωγικό ὄν, ἕνα ὄν προπαρασκευαζόμενο γιά τήν αἰωνιότητα, μέσῳ τῆς θεανθρωπότητας. Ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος εἶναι ἄπειρος καί ἀθάνατος, διότι «μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν». Ὁ θάνατος δέν τόν διακόπτει΄ παρατείνεται ἐκ τοῦ χρόνου στήν αἰωνιότητα. Ζῶντας διά τοῦ Ἀναστάντος Κυρίου ἀπαθανατίζει διά τῆς χριστοποιήσεως τήν αὐτοαίσθησή του καί διά τῆς  χριστοσυνειδησίας τήν αὐτοσυνειδησία του».

β. Γιά τίς σκέψεις: «Οἱ σκέψεις τοῦ ἀνθρώπου; Ὁ σκοπός τους εἶναι νά ἀναπτυχθοῦν σέ αἰώνιες καί θεανθρώπινες. Ἡ σκέψη εἶναι ἕνα βαρύ καί βασανιστικό φορτίο. Μόνο ὡς χριστοσκέψη ἀποβαίνει ἐλαφρό καί ἀγαπητό φορτίο. Ὅταν ἡ σκέψη χριστοποιηθεί,  τότε ἀποκτᾶ τήν αἰώνιά της ἀξία καί χαρά καί νόημα. Χωρίς αὐτό, κάθε σκέψη εἶναι μιά μικρή κόλαση καί ὅλες μαζί κόλαση ἀτελείωτη καί αἰώνια».

γ. Ἐπίσης γιά τίς αἰσθήσεις: «… Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ αἴσθηση εἶναι εὐλογία μόνο μέσα στήν χριστοαίσθηση. Χωρίς αὐτήν εἶναι μιά κατάρα καί φρίκη». «Πράγματι, κόλαση εἶναι ἡ ἄ-θεη (ἅ-θεωμένη), (ἐννοεῖ αἴσθηση), ἐνῶ παράδεισος εἶναι ἡ λογοποιημένη, ἡ χριστοποιημένη, θεανθρωποποιημένη αἴσθηση». «Μέ τόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό Λόγο ἡ δική μας αἴσθηση ἐπιστρέφει πρός τόν λόγο της, πρός τό νόημά της, πρός τό παννόημά της. Ἐπιστρέφει στό θεοειδές, τό χριστοειδές, τό πνευματοειδές τῆς… Τότε ἡ αἴσθηση εἶναι πεπληρωμένη διά τῆς Θεο-αἰσθήσεως, τῆς Χριστο-αἰσθήσεως».

δ. Γιά τήν γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ: «Μόνο οἱ χριστοφόροι ἄνθρωποι γνωρίζουν μέχρι τήν τελευταία λεπτομέρεια τό μυστήριο τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ…»….

Ὁ δέ ἅγιος Παΐσιος, ὅταν κάποιοι παραπονοῦνταν γιά τίς ἔμμονες ἰδέες πού τούς βασάνιζαν, ἔλεγε τό ἑξῆς χαριτωμένο: «Στά παιδιά τοῦ Θεοῦ δέν ὑπάρχουν ἔμμονες ἰδέες. Ἔμμονη ἰδέα πρέπει νά μᾶς γίνει τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ»! Ἐδῶ, ἐμμέσως πλήν σαφῶς, ὁ ἅγιος παραπέμπει καί στήν εὐχή τοῦ Ἰησοῦ: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με»!

Ὅσο τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἔχει τήν ἀπόλυτη ἀνάγκη τῆς ἀναπνοῆς, γιά νά διατηρήσει τήν ὑγεία του καί νά συνεχίσει τήν φυσική του ζωή, τόση ἀνάγκη ἔχει ὅλη ἡ ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου τήν συνομιλία μέ τόν Θεό καί τήν κίνηση γιά ἕνωση μέ τόν Θεάνθρωπο Χριστό! Μέ ἀποφθεγματικό τρόπο ἀνακεφαλαιώνεται ἡ σχέση αὐτή:

«Κολληθείη ἡ γλῶσσα μου τῷ λάρύγγί μου, εὰν μή σοῦ μνησθῶ». (Ψαλμός 136,6)

«Μνημονευτέον μᾶλλον τοῦ Θεοῦ ἤ ἀναπνευστέον». (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

«Ἰησοῦ μνήμη ἑνωθήτω τή πνοή σου». (Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος).

Βλέπουμε, λοιπόν, πώς ἕνας εἶναι ὁ χῶρος, ὑλικός καί πνευματικός, στόν ὁποῖο κινεῖται ἐλεύθερα καί κατά φύσιν ἡ ὕπαρξή μας. Ὁ χῶρος τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Τά πάντα κινοῦνται γύρω ἀπό τόν Χριστό. Ἡ ζωή τοῦ πιστοῦ ὁρίζεται ὡς ἀληθής ἀπό τήν Χριστοκεντρικότητά της!  Σκοπός τῆς ὑπάρξεως τοῦ πιστοῦ καί τῆς πορείας του μέσα στό πολυκύμαντο πέλαγος τῆς παρούσης ζωῆς εἶναι ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό.

Ἐνώπιον αὐτοῦ τοῦ ὑψίστου ἀγῶνος καί σκοποῦ, ὁ ἀληθινός πιστός  παραμένει ἀδιάφορος πρός τήν γνώμη τοῦ κόσμου. Δέν ἀναγνωρίζει τίποτε «θρησκευτικό» καί τά ἐξ αὐτοῦ ἀπορρέοντα, πέρα ἀπό τήν διδασκαλία τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας, τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας. Στρέφεται πρός τό ἀληθινό φῶς, ὁμολογεῖ εὐθέως καί καθαρῶς τήν ἀλήθεια τῆς πίστεώς του καί φωτιζόμενος ὀλίγον κατ’ ὀλίγον πορεύεται τήν ἀσφαλῆ ὁδό, μέ τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας.

Ρωμαίικο Οδοιπορικό