Ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Οκτώβριος 1853-Φεβρουάριος 1856) υπήρξε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από την μία, και του Ηνωμένου Βασιλείου, Γαλλίας, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και βασιλείου της Σαρδηνίας από την άλλη πλευρά. Η σύρραξη, στην οποία έλαβαν μέρος οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής, υπήρξε το αποτέλεσμα συμφερόντων για την εκμετάλλευση του χώρου της Μέσης Ανατολής, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκονταν σε παρακμή. Ο μάχες έλαβαν μέρος κυρίως στην χερσόνησο της Κριμαίας, όμως πραγματοποιήθηκαν και μικρότερης έντασης εκστρατείες στην δυτική Τουρκία, την Βαλτική Θάλασσα, τον Ειρηνικό Ωκεανό και την Λευκή Θάλασσα. Έχει μείνει στην ιστορία ως πόλεμος σφαλμάτων εφοδιαστικής και στρατηγικής φύσης. Από άποψη τεχνολογίας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε μεγάλο αριθμό τεχνολογικών καινοτομιών. Χαρακτηριστικά, ήταν η πρώτη σύρραξη που οι αντιμαχόμενοι έκαναν εκτεταμένη χρήση του σιδηροδρόμου και του τηλέγραφου. Επίσης, ήταν η πρώτη φορά που πόλεμος καταγράφηκε λεπτομερώς από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής.
Τα αίτια που οδήγησαν στον Κριμαϊκό Πόλεμο μπορούν να αναζητηθούν στις βλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων να αποκτήσουν τον άμεσο ή έστω έμμεσο έλεγχο στρατηγικών περιοχών στην Μέση Ανατολή, και ιδιαίτερα στους Αγίους Τόπους. Το 1851 η Ναπολέων Γ’ της Γαλλίας έστειλε πρεσβεία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να αναγνωριστεί η επικυριαρχία της Γαλλίας επί των Αγίων Τόπων. Ταυτόχρονα η Ρωσία επιθυμούσε να επιβληθεί ως προστάτης όλων των Ορθόδοξων Χριστιανών που ζούσαν εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αποκτήσει πιο άμεσο ρόλο επί σχετικών υποθέσεων.
Τα αίτια που οδήγησαν στον Κριμαϊκό Πόλεμο μπορούν να αναζητηθούν στις βλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων να αποκτήσουν τον άμεσο ή έστω έμμεσο έλεγχο στρατηγικών περιοχών στην Μέση Ανατολή, και ιδιαίτερα στους Αγίους Τόπους. Το 1851 η Ναπολέων Γ’ της Γαλλίας έστειλε πρεσβεία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να αναγνωριστεί η επικυριαρχία της Γαλλίας επί των Αγίων Τόπων. Ταυτόχρονα η Ρωσία επιθυμούσε να επιβληθεί ως προστάτης όλων των Ορθόδοξων Χριστιανών που ζούσαν εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αποκτήσει πιο άμεσο ρόλο επί σχετικών υποθέσεων.
Τα γεγονότα του πολέμου αυτού επηρέασαν το νεοσύστατο ακόμη ελληνικό κράτος. Προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν τα πολιτικά και στρατιωτικά συμβάντα οι ιθύνοντες της Αθήνας ξεσήκωσαν τους χριστιανούς κατοίκους της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και της νότιας Μακεδονίας ελπίζοντας πως θα μπορούσαν να επεκτείνουν τα σύνορα της τοτε μικρής Ελλάδας που έφτανε από τον Παγασητικό μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο. Η επαναστατική κίνηση χαρακτηριζόταν από έλλειψη κατάλληλης οργάνωσης και υποστήριξης από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Έτσι οι Τούρκοι μπόρεσαν να εξουδετερώσουν την κίνηση σχεδόν στη γέννησή της. Ένας από τους υποστηριχτές της επανάστασης ήταν ο Θεόδωρος Ζιάκας, απόγονος της οικογένειας των αρματολών της περιοχής Γρεβενών και στενός συνεργάτης των Βλάχων της περιοχής.
Καθώς οι επαναστατικές κινήσεις φαίνεται να εκδηλώθηκαν μέσα στην άνοιξη του 1854, τα φαλκάρια από τα διάφορα ημινομαδικά βλαχοχώρια κατά μήκος της Βόρειας Πίνδου βρίσκονταν ακόμη στα θεσσαλικά χειμαδιά. Μέσα στην επαναστατική αναταραχή, στις 20 Μαΐου του 1854, ένας μεγάλος αριθμός φαλκαριών είχε συγκεντρωθεί στην περιοχή της Φυλλουριάς, κοντά στο χωριό Καρπερό της Δεσκάτης Γρεβενών, κατευθυνόμενα προς τα ορεινά χωριά τους. Ανάμεσά τους βρίσκονταν φαλκάρια από την Σαμαρίνα, το Περιβόλι, την Αβδέλλα, τη Σμίξη, τη Φούρκα, τη Γράμμουστα και την Αετομηλίτσα. Τα βλάχικα φαλκάρια με τις οικογένειες, το βιός τους και τα πολυάριθμα κοπάδια τους κατασκήνωσαν στη Φυλλουριά, χωρίς να γνωρίζουν ποιες ήταν οι εξελίξεις και φοβούμενα να μετακινηθούν μέσα στην έκρυθμη κατάσταση. Οι Τούρκοι με αρχηγό τον Μεχμέτ Αγά των Γρεβενών και με στρατεύματα αποτελούμενα κυρίως από Τούρκους στρατιώτες από την Ανατολία βρήκαν τους Βλάχους στις κατασκηνώσεις τους. Αντιμετωπίζοντάς τους ως επαναστάτες, όπως πολλοί από αυτούς ήταν, προσπάθησαν εκβιαστικά να τους αποσπάσουν μεγάλα χρηματικά ποσά. Η επίθεση εναντίον των συγκεντρωμένων φαλκαριών των Βλάχων φαίνεται πως έγινε σε αντιδιαστολή με την ταυτόχρονη δράση του Θ. Ζιάκα. Στην ονομαστή μάχη της Φυλλουριάς, που δόθηκε τότε εκεί, και παρόλη την αντίσταση που πρόβαλαν, τα φαλκάρια των Βλάχων γνώρισαν μεγάλη καταστροφή. Η καταστροφή ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η παροιμιώδης έκφραση «έγινε της Φυλλουριάς» έφτασε να είναι ταυτόσημη της μεγάλης αναστάτωσης και καταστροφής.
Μετά τη μάχη της Φυλλουριάς τα αποδεκατισμένα φαλκάρια των Βλάχων σκόρπισαν για να σωθούν. Κάποιοι μπόρεσαν τελικά να φτάσουν στα χωριά τους, ενώ άλλοι σκόρπισαν παίρνοντας διάφορες κατευθύνσεις. Πολλοί από τους Περιβολιώτες (φαλκάρια Έξαρχου, Μακρή) επέστρεψαν στα χειμαδιά τους στη Θεσσαλία και ανέβηκαν στο χωριό τους μετά το τέλος της επανάστασης. Οι καταστροφές των Αβδελιωτών (φαλκάρι Βασδέκη) ήταν σίγουρα αρκετά σοβαρές και αυτό αμέσως μετά ή και μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια παρατηρούνται νέα κύματα εξόδου (στη Δυτική και Ανατολική Μακεδονία) από το χωριό. Σαρμανιώτες και Αβδελιάτες βρέθηκαν στη Βλάστη, στα Νάματα, στο Σισάνι, στην Κλεισούρα, στη Σιάτιστα, στην Εράτυρα και στο Τσοτύλι. Επίσης κάποιες μικρές ομάδες Αβδελιωτών κατέφυγαν κοντά σε συγγενείς τους στις νέες ακόμα εγκαταστάσεις του Βερμίου, τις οποίες ενίσχυσαν πληθυσμιακά. Την ίδια εποχή και μέσα στα ίδια γεγονότα 20 περίπου οικογένειες από την Σμίξη, ακολουθώντας τον τσέλιγκα Τσαλέρα, εγκατεστάθηκαν αρχικά στο Ξηρολίβαδο και αργότερα στο Κάτω Βέρμιο.
Τα κύματα των εξόδων μετά τα γεγονότα του 1854, φαίνεται πως ακολούθησαν εκτός από τους Βλάχους και κάποιες μικρές ομάδες Κουπατσιαραίων. Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα σε κάποια από τα χωριά των Κουπατσιαραίων σημειώθηκε ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, κατά το πρότυπο των ημινομαδικών βλαχοχωριών των Γρεβενών. Η δράση του Θ.Ζιάκα, ο οποίος ήταν και ο ίδιος Κουπατσιάρης, θα πρέπει να έφερε σε δύσκολη θέση αρκετές οικογένειες Κουπατσιαραίων, κυρίως νομαδοκτηνοτρόφων, που αναγκάστηκαν να καταφύγουν στις βλάχικες εγκαταστάσεις της Δυτική Μακεδονίας, πάνω στο Ασκιο ή Σινιάτσικο, στη Βλάστη, στα Νάματα, στο Σισάνι και στην Εράτυρα.. Την ίδια περίοδο οικογένειες Κουπατσιαραίων βρέθηκαν στο Βέρμιο και συγκεκριμένα στη θέση Τσαρκόβιανη (σήμερα Μικρή Σάντα). Οι οικιστές της Τσαρκόβιανης ήταν γνωστοί με το όνομα Τσαμητραίοι (όπως και άλλες οικογένειες) προέρχονταν από το χωριά Τσούριακα (Αετιά) και Πολυνέρι. Σταδιακά οι οικογένειες αυτές ανέπτυξαν στενότατες σχέσεις με τους Βλάχους του Βερμίου και ήταν δύσκολο πια να τους ξεχωρίσει κανείς. Λόγω των επιγαμιών και των επαγγελματικών σχέσεων οι Κουπατσιαραίοι της Τσαρκόβιανης βρέθηκαν αργότερα στο Ξηρολίβαδο αλλά και στο Κάτω Βέρμιο.
(Πηγές: Βικιπαιδεία- Οι Μητροπόλεις και η διασπορά των Βλάχων τόμος 2, Α. Κουκούδη).
Καθώς οι επαναστατικές κινήσεις φαίνεται να εκδηλώθηκαν μέσα στην άνοιξη του 1854, τα φαλκάρια από τα διάφορα ημινομαδικά βλαχοχώρια κατά μήκος της Βόρειας Πίνδου βρίσκονταν ακόμη στα θεσσαλικά χειμαδιά. Μέσα στην επαναστατική αναταραχή, στις 20 Μαΐου του 1854, ένας μεγάλος αριθμός φαλκαριών είχε συγκεντρωθεί στην περιοχή της Φυλλουριάς, κοντά στο χωριό Καρπερό της Δεσκάτης Γρεβενών, κατευθυνόμενα προς τα ορεινά χωριά τους. Ανάμεσά τους βρίσκονταν φαλκάρια από την Σαμαρίνα, το Περιβόλι, την Αβδέλλα, τη Σμίξη, τη Φούρκα, τη Γράμμουστα και την Αετομηλίτσα. Τα βλάχικα φαλκάρια με τις οικογένειες, το βιός τους και τα πολυάριθμα κοπάδια τους κατασκήνωσαν στη Φυλλουριά, χωρίς να γνωρίζουν ποιες ήταν οι εξελίξεις και φοβούμενα να μετακινηθούν μέσα στην έκρυθμη κατάσταση. Οι Τούρκοι με αρχηγό τον Μεχμέτ Αγά των Γρεβενών και με στρατεύματα αποτελούμενα κυρίως από Τούρκους στρατιώτες από την Ανατολία βρήκαν τους Βλάχους στις κατασκηνώσεις τους. Αντιμετωπίζοντάς τους ως επαναστάτες, όπως πολλοί από αυτούς ήταν, προσπάθησαν εκβιαστικά να τους αποσπάσουν μεγάλα χρηματικά ποσά. Η επίθεση εναντίον των συγκεντρωμένων φαλκαριών των Βλάχων φαίνεται πως έγινε σε αντιδιαστολή με την ταυτόχρονη δράση του Θ. Ζιάκα. Στην ονομαστή μάχη της Φυλλουριάς, που δόθηκε τότε εκεί, και παρόλη την αντίσταση που πρόβαλαν, τα φαλκάρια των Βλάχων γνώρισαν μεγάλη καταστροφή. Η καταστροφή ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η παροιμιώδης έκφραση «έγινε της Φυλλουριάς» έφτασε να είναι ταυτόσημη της μεγάλης αναστάτωσης και καταστροφής.
Μετά τη μάχη της Φυλλουριάς τα αποδεκατισμένα φαλκάρια των Βλάχων σκόρπισαν για να σωθούν. Κάποιοι μπόρεσαν τελικά να φτάσουν στα χωριά τους, ενώ άλλοι σκόρπισαν παίρνοντας διάφορες κατευθύνσεις. Πολλοί από τους Περιβολιώτες (φαλκάρια Έξαρχου, Μακρή) επέστρεψαν στα χειμαδιά τους στη Θεσσαλία και ανέβηκαν στο χωριό τους μετά το τέλος της επανάστασης. Οι καταστροφές των Αβδελιωτών (φαλκάρι Βασδέκη) ήταν σίγουρα αρκετά σοβαρές και αυτό αμέσως μετά ή και μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια παρατηρούνται νέα κύματα εξόδου (στη Δυτική και Ανατολική Μακεδονία) από το χωριό. Σαρμανιώτες και Αβδελιάτες βρέθηκαν στη Βλάστη, στα Νάματα, στο Σισάνι, στην Κλεισούρα, στη Σιάτιστα, στην Εράτυρα και στο Τσοτύλι. Επίσης κάποιες μικρές ομάδες Αβδελιωτών κατέφυγαν κοντά σε συγγενείς τους στις νέες ακόμα εγκαταστάσεις του Βερμίου, τις οποίες ενίσχυσαν πληθυσμιακά. Την ίδια εποχή και μέσα στα ίδια γεγονότα 20 περίπου οικογένειες από την Σμίξη, ακολουθώντας τον τσέλιγκα Τσαλέρα, εγκατεστάθηκαν αρχικά στο Ξηρολίβαδο και αργότερα στο Κάτω Βέρμιο.
Τα κύματα των εξόδων μετά τα γεγονότα του 1854, φαίνεται πως ακολούθησαν εκτός από τους Βλάχους και κάποιες μικρές ομάδες Κουπατσιαραίων. Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα σε κάποια από τα χωριά των Κουπατσιαραίων σημειώθηκε ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, κατά το πρότυπο των ημινομαδικών βλαχοχωριών των Γρεβενών. Η δράση του Θ.Ζιάκα, ο οποίος ήταν και ο ίδιος Κουπατσιάρης, θα πρέπει να έφερε σε δύσκολη θέση αρκετές οικογένειες Κουπατσιαραίων, κυρίως νομαδοκτηνοτρόφων, που αναγκάστηκαν να καταφύγουν στις βλάχικες εγκαταστάσεις της Δυτική Μακεδονίας, πάνω στο Ασκιο ή Σινιάτσικο, στη Βλάστη, στα Νάματα, στο Σισάνι και στην Εράτυρα.. Την ίδια περίοδο οικογένειες Κουπατσιαραίων βρέθηκαν στο Βέρμιο και συγκεκριμένα στη θέση Τσαρκόβιανη (σήμερα Μικρή Σάντα). Οι οικιστές της Τσαρκόβιανης ήταν γνωστοί με το όνομα Τσαμητραίοι (όπως και άλλες οικογένειες) προέρχονταν από το χωριά Τσούριακα (Αετιά) και Πολυνέρι. Σταδιακά οι οικογένειες αυτές ανέπτυξαν στενότατες σχέσεις με τους Βλάχους του Βερμίου και ήταν δύσκολο πια να τους ξεχωρίσει κανείς. Λόγω των επιγαμιών και των επαγγελματικών σχέσεων οι Κουπατσιαραίοι της Τσαρκόβιανης βρέθηκαν αργότερα στο Ξηρολίβαδο αλλά και στο Κάτω Βέρμιο.
(Πηγές: Βικιπαιδεία- Οι Μητροπόλεις και η διασπορά των Βλάχων τόμος 2, Α. Κουκούδη).
Τσιαμήτρος Γιάννης, εκπ/κός–χοροδιδάσκαλος
Πηγή: Βλαχόφωνοι Έλληνες, ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου