Γράφει ο Χείλων
«Η σύγχρονη Ευρώπη έχει αναδείξει πολλές επιφανείς γυναίκες που έχουν επωμισθεί επάξια το βάρος μιας αυτοκρατορίας. Αλλά αν εξαιρέσουμε τα αμφισβητούμενα επιτεύγματα της Σεμίραμις, η Ζηνοβία είναι ίσως η μόνη γυναίκα, της οποίας η ανώτερη ευφυΐα διακρίθηκε μέσα από την ραθυμία & δουλοπρέπεια που επέβαλλε στο φύλο της το κλίμα και τα ήθη της Ασίας». Εδουάρδος Γίββων (Άγγλος ιστορικός)
Η Ζηνοβία ως αυτοκράτειρα της Παλμύρας προκάλεσε την εξουσία της Ρώμης κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της Ρωμαϊκής ιστορίας γνωστής ως Κρίση του 3ου Αιώνα (235-284 μ.Χ). Αυτή η περίοδος, γνωστή επίσης ως Αυτοκρατορική Κρίση, χαρακτηρίστηκε από συνεχή εμφύλιο πόλεμο, καθώς οι Ρωμαίοι στρατηγοί ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο της αυτοκρατορίας. Η κρίση έχει χαρακτηρισθεί από τους ιστορικούς για την διαδεδομένη κοινωνική αναταραχή, την οικονομική αστάθεια και προπάντων την διάλυση της αυτοκρατορίας, η οποία διεσπάσθη σε τρεις ξεχωριστές περιοχές – την Γαλατική αυτοκρατορία, την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και τηναυτοκρατορία της Παλμύρας.
Σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη, η Ζηνοβία μάλλον δεν επαναστάτησε ενάντια στη Ρώμη, πιθανώς δεν σύρθηκε αλυσοδεμένη στις οδούς της και είναι βέβαιον ότι δεν εκτελέσθηκε από τον αυτοκράτορα Αυρηλιανό. Ο λόγος είναι ότι οι αρχαίες πηγές που αναφέρονται σε αυτήν είναι ο ιστορικόςΖώσιμος (490 μ.Χ) η Ιστόρια Αυγούστα (4ο αι. μ.Χ) ο ιστορικόςΖωναράς (12ο αι. μ.Χ) ο ιστορικός Al-Tabari (839-923 μ.Χ) και οAdi ibn Zayd (6ο αι. μ.Χ) αν και αρκετά στοιχεία για τον βίο της περιέχονται στο Ταλμούδ. Ενώ λοιπόν όλες αυτές οι πηγές υποστηρίζουν ότι η βασίλισσα Ζηνοβία προκάλεσε την εξουσία της Ρώμης, ουδεμία χαρακτηρίζει τις ενέργειές της ωςολοκληρωτική εξέγερση και αυτή η άποψη φυσικά, εξαρτάται από τον ορισμό της έννοιας «εξέγερση». Ενώ ήταν προσεκτική για να μην εμπλακεί άμεσα σε στρατιωτική σύγκρουση, είναι σαφές ότι αμφισβητούσε όλο και περισσότερο την Ρωμαϊκή εξουσία στην καθιέρωση ως νόμιμο καθεστώς της Ανατολής. Με αυτό το σκεπτικό η Ζηνοβία συνήψε εμπορικές συμφωνίες και προσέθεσε περιοχές στην αυτοκρατορία της, χωρίς να συμβουλευθεί, ούτε να λάβει υπόψιν τα συμφέροντα της Ρώμης.
Βίος
Η Ιουλία Αυρηλία Ζηνοβία γεννήθηκε περί το 240 μ.Χ στην προηγμένη πόλη – παράδεισο της Συρίας την Παλμύρα. Η Συρία την εποχή εκείνη ήταν Ρωμαϊκή επαρχία μέχρι που προσαρτήθηκε το 116 μ.Χ. Η Ζηνοβία ήταν Ρωμαΐα πολίτης, καθώς η οικογένεια του πατέρα της είχε αποκτήσει το εν λόγω δικαίωμα, πιθανόν κατά την βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου (160 – 180 μ.Χ). Η «Ιστόρια Αυγούστα» αναφέρει ότι ο πατέρας της έλκει την καταγωγή του από την διάσημη Ιουλία Δόμνα (170-217 μ.Χ) της δυναστείας των Σεβήρων. Η Ζηνοβία ήταν πολύ μορφωμένη, μιλούσε άπταιστα Λατινικά, Αραμαϊκά, Ελληνικάκαι Αιγυπτιακά, σπούδασε Όμηρο και Πλάτωνα από τα πρωτότυπα αρχαία Ελληνικά κείμενα, τηρούσε ημερολόγιο – αρχείο για να καταγράφει – τεκμηριώνει την Ασιατική ιστορία και θεωρούσε τον εαυτόν της απόγονο της Κλεοπάτρας VII και τηςΔιδούς της Καρχηδόνιας, αν και η ύπαρξη της τελευταίας τίθεται εν αμφιβόλω.
Σύμφωνα με την Αραβική καταγραφή του βίου της από τον Al-Tabari, σε νεαρή ηλικία τοποθετήθηκε υπεύθυνη για τα οικογενειακά κοπάδια και τους ποιμένες και με αυτόν τον τρόπο απέκτησε ικανότητες στην διοίκηση. Ο Al-Tabari επίσης υποστηρίζει ότι εκείνο το χρονικό διάστημα απέκτησε εμπειρία στην ίππευση των αλόγων, αντοχή και δύναμη, προσόντα για τα οποία έγινε διάσημη. Είναι καταγεγραμμένο ότι βάδιζε μεγάλες αποστάσεις μαζί με τον στρατό της και μπορούσε να κυνηγήσει το ίδιο αποτελεσματικά όπως ένας άνδρας. Ήταν εκπάγλου κάλλους, ψηλή, με μαύρα μάτια, σκοτεινή χροιά δέρματος, έχοντας μίγμα χαρακτηριστικών Σημιτικής – Αραβικής – Μακεδονικής και Αιγυπτιακής προέλευσης.
Το απόσπασμα του Γίββωνα στον πρόλογο του άρθρου βασιζόμενο στην «Ιστόρια Αυγούστα» δίδει μια εικόνα της Ζηνοβίας η οποία δεν απέχει από την πραγματικότητα, ως γυναίκα με μοναδικά προσόντα και ικανότητες. Είναι εντυπωσιακό ότι ακόμα και στις Αραβικές πηγές, όπου δίδεται μια λιγότερο ηρωική διάσταση των κατορθωμάτων της, μνημονεύεται ως μια αξιόλογη βασίλισσα. Επιπρόσθετα δε με τις άλλες αρετές οι οποίες κατά κόρον αναφέρονται στις ιστορικές πηγές, ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην «αγνότητά της» καθότι πίστευε ότι η ερωτική επαφή πρέπει να συμβαίνει για σκοπούς τεκνοποίησης και μόνον μετά τον γάμο, αρνούμενη να συνευρεθεί με τον σύζυγό της, πλην του προαναφερθέντος σκοπού.
Το 258 μ.X, παντρεύεται τον Λούκιο Σέπτιμο Οδαίναθο, Ρωμαίο Έπαρχο της Συρίας, με τον οποίο αποκτά τουλάχιστον ένα γιο, τον Ουαβάλλαθο. Ήταν η δεύτερη σύζυγος του Οδαίναθου, ο οποίος είχε ήδη έναν γιο και κληρονόμο, τονΗρώδη, από τον πρώτο του γάμο. Ο Οδαίναθος βασίλευε σε μια πολύ ευημερούσα περιοχή και ειδικά την πόλη της Παλμύρας, που ήταν ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο στο Δρόμο του Μεταξιού μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Έμποροι που έρχονταν ή επέστρεφαν από τη Ρώμη έπρεπε να σταματήσουν στην Παλμύρα για να πληρώσουν φόρους και να ξεκουραστούν. Ωστόσο από το έτος 227 μ.Χ, και εντεύθεν το εμπόριο σταματούσε κατά διαστήματα από τους Σασσανίδες Πέρσες οι οποίοι εμπόδιζαν περιοδικά την διαδρομή. Το μετάξι ήταν μεταξύ των πλέον δημοφιλών εμπορευμάτων στη Ρώμη πριν από την εποχή του Αυγούστου (31 π.Χ – 14 μ.Χ) και οι Ρωμαίοι ήσαν ενοχλημένοι με τις εν λόγω εμπορικές διαταραχές. Το 260 μ.Χ ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Βαλεριανός βάδισε εναντίον των Σασσανιδών, αλλά ηττήθηκε και συνελήφθη αιχμάλωτος.
Ο γιος του Γαλλιηνός, δεν έκανε κάτι για να διορθώσει την κατάσταση και έτσι ο Οδαίναθος βάδισε εναντίον των Σασσανιδών, τους οποίους νίκησε και απώθησε πίσω από τον ποταμό Ευφράτη και μακριά από τη Συρία. Για την υπηρεσία του στην Ρώμη, έγινε κυβερνήτης ολόκληρου του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 261 μ.Χ, όταν ο σφετεριστής Κουίτος αμφισβήτησε την ηγεμονία του Γαλλιηνού, ο Οδαίναθος τον νίκησε και τον σκότωσε, με αποτέλεσμα να αποκτήσει αρκετή δύναμη και κύρος ώστε να διοικεί το βασίλειό του, σχεδόν ανεξάρτητα της Ρώμης. Το 266-267 μ.Χ μετά από κυνήγι δολοφονήθηκε, μαζί με τον γιο του Ηρώδη, από τον ανιψιό του λόγω μιας φιλονικίας. Ο ισχυρισμός από κάποιες ιστορικές πηγές ότι τον δολοφόνησε η Ζηνοβία ώστε ο γιος της να γίνει βασιλιάς, έχει απορριφθεί από μεταγενέστερους συγγραφείς και ιστορικούς.
Άνοδος στην εξουσία – κατάκτηση της Αιγύπτου
Εν μέσω του χάους που επικρατούσε στην Ρώμη, συνέπεια τηςΚρίσης του 3ου Αιώνα……….στον αυτοκρατορικό θρόνο είχαν ήδη εναλλαχθεί 26 αυτοκράτορες. Συνεπώς είναι εύλογο ο Οδαίναθος να θεώρησε τον εαυτό του ως τον επόμενο αυτοκράτορα, δείχνοντας την αξία του στον Γαλιηνό και συγκεντρώνοντας πλούτο από τις λεηλασίες των Σασσανιδικών πόλεων. Μετά τον θάνατό του είναι φυσικό η Ζηνοβία να θεώρησε με την σειρά της τον γιό, ή ακόμα και τον εαυτόν της, ως τους επόμενους κυβερνήτες της Ρώμης, συνεχίζοντας με αυτόν τον τρόπο την πολιτική του συζύγου της.
Η Ζηνοβία στη συνέχεια έγινε αντιβασιλέας, δεδομένου ότι ο Ουαβάλλαθος ήταν ακόμα ανήλικος. Φρόντισε να στελεχώσει την αυλή της με διανοούμενους και φιλόσοφους, μεταξύ των οποίων και ο Πλατωνιστής Κάσσιος Λογγίνος (213-273 μ.Χ) ο οποίος αργότερα θα κατηγορηθεί για παρότρυνση στην διαμάχη της με τη Ρώμη. Μέχρι εκείνη την χρονική περίοδο, η σχέση μεταξύ Παλμύρας και Ρώμης ήταν φιλική διότι οι στρατιωτικές ενέργειες του Οδαίναθου ήσαν εξίσου υπέρ της Ρώμης όσο και της χώρας του. Όταν η Ζηνοβία ανήλθε στην εξουσία, διατήρησε την πολιτική του συζύγου της. Στο επικρατούν χάος της Ρώμης, το οποίο χαρακτήριζε την περίφημη Κρίση του 3ου Αιώνα, είκοσι έξι άνδρες είχαν διαδεχθεί ο ένας τον άλλον στον θρόνο ως αυτοκράτορες. Ίσως λοιπόν ο Οδαίναθος να σκέφτηκε ότι μπορούσε να είναι ο επόμενος αποδεικνύοντας τον αξία του στον Γαλλιηνό και αυξάνοντας τον πλούτο του με την λεηλασία των πόλεων των Σασσανιδών. Ίσως μετά το θάνατό του, η Ζηνοβία θεώρησε ότι ο γιος της, ή ακόμα και η ίδια, θα μπορούσε να κυβερνήσει την Ρώμη και έτσι συνέχισε την τακτική του συζύγου της.
Ο ιστορικός Richard Stoneman γράφει: «Το 267 μ.Χ, πέντε έτη μετά τον θάνατο του Οδαίναθου, η Ζηνοβία είχε καθιερωθεί στη συνείδηση του λαού της ως ηγέτιδα της Ανατολής. Διέμενε σε παλάτι που αποτελούσε θαύμα αρχιτεκτονικής & πλούτου, σε μια από τις πιο μαγευτικές πόλεις της Ανατολής, περιβαλλόμενη από μια αυλή φιλοσόφων και συγγραφέων, ντυμένη με τα καλύτερα μπροκάρ μεταξιού που διέθετε η Aντιόχεια, ή ηΔαμασκός και έχοντας παρακαταθήκη τόσο την φήμη των στρατιωτικών επιτυχιών του Οδαίναθου, όσο και τον αξιόμαχο – ετοιμοπόλεμο στρατό των Βεδουίνων. Διαθέτοντας τόση δύναμη και επιρροή, επιχείρησε μια από τις πιο αξιόλογες προκλήσεις κατά της κυριαρχίας της Ρώμης. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, η Ρώμη επλήττετο από την εισβολή των βαρβαρικών φύλων του βορρά και δεν διέθετε κάποιον ισχυρό άνδρα στην Ανατολή για να την προστατεύσει…………Ενώ η Συρία προς το παρόν δεν συνιστούσε πρόβλημα (155)».
Ο Γαλλιηνός δολοφονήθηκε το 267 μ.Χ και τον διεδέχθη οΚλαύδιος ΙΙ, ο οποίος πέθανε από πυρετό και στην θέση του ανήλθε ο Κουίντιλλος το 270 μ.Χ. Στο μεταξύ η πολιτική της Ζηνοβίας, άρχιζε να αλλάζει σταδιακά και το 269 μ.Χ. βλέποντας ότι η Ρώμη ήταν απασχολημένη με τα προαναφερθέντα προβλήματα, έστειλε τον στρατηγό Ζάββα επικεφαλής στρατού διεκδικώντας την υπό Ρωμαϊκή κατοχή Αίγυπτο.
Ακόμη όμως και σε αυτήν την κίνηση, ήταν ιδιαίτερα προσεκτική ώστε να μην φανεί ως επιθετική ενέργεια κατά της Ρώμης. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο βρισκόταν σε εξέλιξη μια εξέγερση κατά της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, υποκινούμενη από κάποιον ονόματι Τιμαγένη Συριακής – Αιγυπτιακής καταγωγής ενώ ο Ρωμαίος κυβερνήτης απουσίαζε σε εκστρατεία. Το αποτέλεσμα ήταν η εκστρατεία της Ζηνοβίας να ερμηνευθεί ως κίνηση προάσπισης των συμφερόντων της Ρώμης και όχι ως επιθετική ενέργεια. Φαίνεται ωστόσο, ότι ο Τιμαγένης είχε σταλεί νωρίτερα από τη Ζηνοβία προκειμένου να παράσχει δικαιολογία για την εισβολή. Η Συριακή επίθεση αρχικά ήταν επιτυχής, αλλά στη συνέχεια απωθήθηκαν από τις Ρωμαϊκές δυνάμεις οι οποίες εν τω μεταξύ είχαν επιστρέψει. Χωρίς να αρκεσθούν οι Ρωμαίοι στην απώθηση, κατεδίωξαν τους Σύριους πέρα από τα Αιγυπτιακά σύνορα και βόρεια προς τη Συρία, όπου οι Σύριοι αντεπιτέθηκαν και αποδεκάτισαν τον Ρωμαϊκό στρατό.
Έχοντας κατακτήσει την Αίγυπτο η Ζηνοβία, άρχισε διαπραγματεύσεις με τον Λεβάντε (περιοχή της Μέσης Ανατολής) και την Μικρά Ασία, τις οποίες ενσωμάτωσε στην επεκτεινόμενη αυτοκρατορία της. Με την Ρώμη σε σύγχυση και υπό φυσιολογικές συνθήκες, η ανερχόμενη, εύπορηαυτοκρατορία της Παλμύρας, αποτελούσε ελκυστική επιλογή για επίδοξους κυβερνήτες της περιοχής, ενόσω η Ρώμη παρέμενε εγκλωβισμένη στα εσωτερικά της προβλήματα, αδυνατώντας να αντιδράσει στις επεκτατικές διαθέσεις της Ζηνοβίας. Παρ’ όλα αυτά είναι σαφές ότι ενώ δημιουργούσε την δική της αυτοκρατορία εις βάρος της Ρώμης, εντούτοις δεν έκανε κάτι ώστε να έλθει σε απευθείας αντιπαράθεση με τους Ρωμαίους.
Εν τω μεταξύ στην Ρώμη αυτοκράτορας ήταν ο Λούκιος Δομίτιος Αυρηλιανός και η Ζηνοβία είχε εκδώσει κέρματα στα οποία απεικονίζονταν στην μία πλευρά ο Ουβάλλαθος και στην άλλη ο Αυρηλιανός, ως από κοινού κυβερνήτες της Αιγύπτου. Επιπλέον είχε τοποθετήσει στην Παλμύρα επιγραφές προς τιμήν του Αυρηλιανού και είχε συμπεριλάβει το όνομά του στην επίσημη αλληλογραφία. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, είχε υιοθετήσει τους αυτοκρατορικούς τίτλους του Αυγούστου για τον Ουβάλλαθο και της Αυγούστας για τον εαυτό της, προνόμιο το οποίο είχαν μόνο οι βασιλικές οικογένειες της Ρώμης. Είχε επίσης συνάψει εμπορικές συμφωνίες, με τους Σασσανίδες Πέρσες και είχε επεκτείνει τα αυτοκρατορικά εδάφη χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, αγνοώντας τα συμφέροντα της Ρώμης. Το 271 μ.Χ. κυβερνούσε μια αυτοκρατορία που συμπεριλάμβανε το σημερινό Ιράκ, την Τουρκία και την Αίγυπτο.
Ζηνοβία & Αυρηλιανός
Ενώ οι προηγούμενοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες δεν είχαν αντιληφθεί τι σχεδίαζε η Ζηνοβία, ή ίσως δεν είχαν τους πόρους να αντιδράσουν (εκστρατεία) ο Αυρηλιανός διέφερε ριζικά. Είχε ανέλθει στις τάξεις από του στρατού από απλός πεζικάριος, μέχρι στρατηγός και ήταν πρώτα στρατιώτης και μετά πολιτικός. Όταν ανέλαβε την αυτοκρατορία είχε να αντιμετωπίσει τουςΒανδάλους, Αλεμάνους και Γότθους, αλλά το 272 μ.Χ., ήταν έτοιμος να διεκδικήσει εκ νέου τις ανατολικές επαρχίες από την Ζηνοβία. Χωρίς να στείλει απεσταλμένους, ή επιστολές ζητώντας εξηγήσεις, ούτε περιμένοντας την Ζηνοβία να προσφέρει κάποια εδάφη, εκστράτευσε κατά της Συριακής αυτοκρατορίας με όλο το στράτευμα.
Εισερχόμενος στην Μικρά Ασία, κατέστρεψε κάθε κωμόπολη ή πόλη που ήταν πιστή στην Ζηνοβία, ώσπου έφτασε στα Τύανα, τόπο διαμονής του διάσημου φιλοσόφου Απολλώνιου του Τυανέως τον οποίο θαύμαζε, λόγω ενός ονείρου που είχε δει, στο οποίο ο Απολλώνιος τον συμβούλευε να είναι φιλεύσπλαχνος αν ήθελε να νικήσει και έτσι ο Αυρηλιανός άφησε την πόλη άθικτη και συνέχισε την προέλαση. Η μεγαλοψυχία που επέδειξε αποδείχθηκε σώφρων πολιτική, διότι οι άλλες πόλεις αντελήφθησαν ότι ήταν καλύτερα να παραδοθούν σε έναν αυτοκράτορα ο οποίος ήταν φιλεύσπλαχνος, παρά να αντισταθούν. Μετά τα Τύανα, όλες οι πόλεις συνθηκολόγησαν πριν καν τις προσεγγίσει, στέλνοντάς του μήνυμα υποταγής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να φθάσει σε σύντομο χρονικό διάστημα στην Συρία.
Δεν είναι γνωστό αν η Ζηνοβία προσπάθησε να έλθει σε επαφή με τον Αυρηλιανό. Υπάρχουν αναφορές επιστολών που αντελλάγησαν μεταξύ τους μόλις αυτός έφτασε στην Παλμύρα, αλλά εκτιμάται ότι είναι «κατασκευασμένες». Η επιστολή του προς αυτήν κατά την έναρξη της εκστρατείας, απαιτώντας παράδοση και η αλαζονική απάντησή της, η οποία αναφέρεται στην «Ιστόρια Αυγούστα» πιστεύεται ότι και αυτή είναι κατασκευασμένη με σκοπό να αναδείξει την μεγαλοψυχία και λογική προσέγγιση του Αυρηλιανού, σε αντιδιαστολή με την υπεροπτική απάντηση της Ζηνοβίας. Ενώ λοιπόν ο Αυρηλιανός βρισκόταν καθ’ οδόν, η Ζηνοβία είχε συγκεντρώσει τα στρατεύματά της και οι δύο στρατοί συναντήθηκαν έξω από την πόλη Δάφνη. Ο Αυρηλιανός κέρδισε την μάχη προσποιούμενος υποχώρηση και στη συνέχεια να αναδιπλώθηκε σε σχηματισμό τανάλιας ενώ ο στρατός της Παλμύρας ήταν ήδη καταβεβλημένος από την καταδίωξη.
Τα στρατεύματα της Ζηνοβίας καταδιώχθηκαν και στη συνέχεια κατεσφάγησαν. Η Ζηνοβία μαζί με τον στρατηγό Ζάβδα, κατέφυγε στην πόλη Έμεσα (σημερινή Χομς) όπου είχε περισσότερους άνδρες και τηρούσε το θησαυροφυλάκιο της αυτοκρατορίας. Ο Αυρηλιανός την κυνήγησε, ενώ αυτή ανασυντάχθηκε – αναδιοργάνωσε τις δυνάμεις της και στην μάχη που επακολούθησε, οι Ρωμαίοι νίκησαν πάλι χρησιμοποιώντας την ίδια τακτική προσποιούμενοι ότι υποχωρούσαν προ του Συριακού ιππικού, το οποίο τους ακολούθησε και στη συνέχεια αντέστρεψαν, επιτιθέμενοι από πλεονεκτική θέση. Οι δυνάμεις της Ζηνοβίας αποδεκατίσθηκαν και ο Αυρηλιανός κατέλαβε την πόλη, λεηλατώντας το θησαυροφυλάκιο. Η Ζηνοβία ωστόσο κατόρθωσε και πάλι να διαφύγει επιστρέφοντας στην Παλμύρα, προετοιμάζοντας την πόλη να αμυνθεί κατά των Ρωμαίων.
Ο ιστορικός Εδουάρδος Γίββων γράφει: «απεσύρθη εντός των τειχών της πρωτεύουσας, προετοιμαζόμενη για σθεναρή αντίσταση, δηλώνοντας υπερήφανα ότι η τελευταία στιγμή της βασιλείας της θα είναι και η τελευταία της ζωής της (σελ. 131)» Άσχετα με την εν λόγω δήλωση, είναι ξεκάθαρο ότι ήλπιζε σε ενισχύσεις και βοήθεια από τους Πέρσες και όταν αυτές δεν έφθασαν, προσπάθησε να διαφύγει μαζί με τον γιό της επάνω σε μια καμήλα, αναζητώντας καταφύγιο στην Περσία. Ο Αυρηλιανός όμως έστειλε απόσπασμα ιππικού, το οποίο την κατεδίωξε και συνέλαβε αιχμάλωτη ενώ προσπαθούσε να διαβεί τον Ευφράτη ποταμό και την προσήγαγαν αλυσοδεμένη ενώπιον του Αυρηλιανού, ο οποίος την μετέφερε στην Ρώμη.
Το τέλος
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν του τέλους της Ζηνοβίας, ποικίλλουν ανάλογα με την ιστορική πηγή. Σύμφωνα με τονΖώσιμο, αυτή και ο γιος της πνίγηκαν στον Βόσπορο, ενώ μεταφέρονταν στην Ρώμη, αλλά ταυτόχρονα ισχυρίζεται ότι τελικά έφθασε στην Ρώμη, χωρίς τον γιο της, προσήχθη σε δίκη και αθωώθηκε, περνώντας το υπόλοιπο του βίου της σε μια βίλα, παντρεμένη με έναν Ρωμαίο αριστοκράτη. Η Ιστόρια Αυγούστααναφέρει το συμβάν της διέλευσής της στους δρόμους της Ρώμης, αλυσοδεμένης φορώντας όλα τα κοσμήματά της κατά την διάρκεια της παρέλασης του θριάμβου του Αυρηλιανού, μετά την οποία αφέθηκε ελεύθερη αφού της δόθηκε ένα παλάτι κοντά στη Ρώμη, όπου «πέρασε τις τελευταίες ημέρες με ειρήνη και πολυτέλεια». Ο Ζωναράς αναφέρει ότι όταν μεταφέρθηκε στην Ρώμη, ουδέποτε παρέλασε στους δρόμους αλυσοδεμένη και ότι παντρεύτηκε έναν πλούσιο Ρωμαίο, ενώ ο Αυρηλιανός παντρεύτηκε μια από τις κόρες της.
Ο Al-Tabari, όπως και οι λοιποί Άραβες συγγραφείς, ουδόλως περιλαμβάνει τον Αυρηλιανό, ή την Ρώμη στην αφήγησή του. Στο έργο του η Ζηνοβία δολοφόνησε έναν αρχηγό φυλής ονόματιJadhima την πρώτη νύχτα του γάμου τους και ο ανιψιός του ζητώντας εκδίκηση την κατεδίωξε στην Παλμύρα όπου δραπέτευσε σε μια καμήλα προς τον Ευφράτη. Νωρίτερα είχε διατάξει να σκάψουν ένα τούνελ κάτω από τον ποταμό, σε περίπτωση που το σχέδιό της αποτύγχανε και χρειαζόταν εναλλακτικό τρόπο διαφυγής. Στη συνέχεια είτε αυτοκτονεί με δηλητήριο, ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, εκτελείται.
Συνεπώς το τέλος της ζωής της Ζηνοβία, εξαρτάται από την αξιοπιστία της ιστορικής πηγής. Η Ιστόρια Αυγούστα έχει χαρακτηρισθεί προ πολλού ως χαμηλής αξιοπιστίας, καθότι αναφέρεται σε πλασματικές ημερομηνίες, ακόμη και ανύπαρκτα πρόσωπα, προκειμένου να παρουσιάσει μια συγκεκριμένη «εικόνα» των Ρωμαϊκών αυτοκρατόρων τους οποίους αναφέρει. Ο Stoneman γράφει: «Η Ιστόρια Αυγούστα μας παρέχει πολλές πληροφορίες για γεγονότα και πρόσωπα – αν και θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ελάχιστες από τις πολυσχιδείς λεπτομέρειες που μας προσφέρει πρέπει να πιστεύουμε, δεδομένου ότι ο συντάκτης, όπως πολλοί αρχαίοι ιστορικοί, έγραψε αυτό που ένιωθε ότι ήταν αλήθεια(σελ. 112)».
Αντιθέτως το έργο των Ζωναρά και κυρίως του Ζωσίμου, θεωρούνται πιο αξιόπιστα και θεωρείται πιθανό να μεταφέρθηκε στην Ρώμη από τον Αυρηλιανό, αλλά χωρίς να αποτελέσει «μέρος του θριάμβου του». Ο Αυρηλιανός ανησυχούσε για το πώς θα αξιολογούσαν οι Ρωμαίοι την επικράτησε έναντι μιας γυναίκας, αλλά και την ντροπή της Ρώμης, επιτρέποντας σε μια γυναίκα να καταστεί τόσο ισχυρή κατακτώντας το ένα τρίτο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Άρα φαντάζει απίθανο να ήθελε να διατηρήσει στην επικαιρότητα την Ζηνοβία και η περίφημη σκηνή της διαπόμπευσής της, φορώντας χρυσά δεσμά όπως απεικονίζεται σε πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά, αποτελούν μάλλον μυθοπλασία. Ως εκ τούτου η εκδοχή της δίκης, η αθώωση και αργότερα η ζωή της στη Ρώμη αποτελούν την πιθανότερη κατάληξη. Δεν υπάρχει κανένα ιστορικό στοιχείο, σχετικά με το πότε και πώς πέθανε, καθότι οι δυτικές πηγές δεν αναφέρουν ότι εκτελέστηκε και εκτιμάται ότι αυτή η εκδοχή του θανάτου της εισήχθη μαζί με το μύθο της, από τις Αραβικές ιστορικές πηγές.
Η Ζηνοβία υπήρξε μια από τις πλέον δημοφιλείς προσωπικότητες του αρχαίου κόσμου και η υστεροφημία της ωςγενναία πολεμίστρια – επιφανής βασίλισσα – λαμπρή ηγέτιδα, περιβαλλόμενη από σοφούς άνδρες της εποχής της, επηρέασε ζωγράφους, καλλιτέχνες, συγγραφείς, ακόμη και μονάρχες όπως η Αικατερίνη η Μεγάλη της Ρωσίας (1729-1796) η οποία είχε ταυτίσει τον εαυτό της με την Ζηνοβία και την αυτοκρατορία της με εκείνη της Παλμύρας. Η βιογραφία της έγινε ευρύτερα γνωστή στις πρόσφατες γενεές μέσω της Ιστόριας Αυγούστας και του Γίββωνα έργα που περιγράφουν την βασίλισσα της Παλμύρας ως μια έντιμη – άξια αντίπαλο της Ρώμης και μια μεγάλη ηρωίδα του αρχαίου κόσμου……………όπως ακριβώς της αρμόζει.
———————–
«…………..Ο λαός της Ρώμης μιλά υποτιμητικά για τον πόλεμο που διεξάγω εναντίον μιας γυναίκας. Αγνοούν όμως τον χαρακτήρα και την δύναμη της Ζηνοβίας. Είναι αδύνατον να απαριθμήσω της πολεμικές προετοιμασίες, τις πέτρες, τα βέλη και όλα τα είδη των βαλλιστικών όπλων. Κάθε τμήμα των τειχών είναι εφοδιασμένο με δύο, ή τρεις βαλλίστρες και μηχανές υγρού πυρός. Ο φόβος της τιμωρίας αντί να την καταβάλλει, την όπλισε με απίστευτο θάρρος» – Αυρηλιανός
Βιβλιογραφία
-Arab Nationalism – a History: Nation and State in the Arab World_ Youssef M. Choueiri (2000).
-Palmyra and its Empire: Zenobia’s Revolt against Rome_ Richard Stoneman (1995)_University of Michigan.
http://chilonas.com/2016/01/19/httpwp-mep1op6y-32n/?ref=panorama
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου