Η οικονομική πολιτική του «Πατέρα των Ελλήνων» Ιωάννη Δούκα Βατάτζη.

Κατά τα διαλείμματα των εκστρατειών του ο Βατάτζης αφοσιώθηκε, με λαμπρή επιτυχία εις την οικονομικήν ανάπτυξιν της αυτοκρατορίας.

Υπό την πατρική του διοίκησιν η χώρα απήλαυσε, μεγάλης υλικής ευημερίας.

Υπήρξε τόσο εξαιρετικός οικονόμος, ώστε το προϊόν των κτημάτων του στέμματος όχι μόνο επαρκούσε να συντηρήσει την βασιλική οικογένεια και το παλάτι, αλλά του άφηνε και περίσσευμα χάριν ιδρύσεως νοσοκομείων, πτωχοκομείων και γηροκομείων ούτως, ώστε από την εποχή της βασιλείας του και μετά η Νίκαια είχε αποκτήσει την φήμη ότι είχε φιλανθρωπικά ιδρύματα καλλίτερα πάσης άλλης πόλεως.

Αφιέρωσε πάρα πολύ μεγάλη προσοχή εις την κτηνοτροφίαν σύμφωνα με το σύστημα νεωτέρων μοναρχών και προσπάθησε να πείσει τους πλούσιους μεγαλογαιοκτήμονες να ζουν από τα κτήματά τους μισθώνοντάς τα σε ακτήμονες.

Το κράτος των Σελτσουκιδών είχεν ανάγκην εύκολης πρόσβασης στην αγορά για να προμηθεύεται ζώα και σιτηρά εξ αιτίας των ληστρικών επιδρομών και της καταστροφής της υπαίθρου που είχαν επιφέρει στις χώρες τους οι Μογγόλοι, και η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οι Έλληνες γαιοκτήμονες μπορούσαν να απαιτούν ιλιγγιώδης τιμές για τα προϊόντα τους, που δεν είχαν ξαναδεί ούτε στα όνειρά τους.

Από τα χρήματα που κέρδισε από την πώληση αυγών από τις κότες των βασιλικών ορνιθοτροφείων αγόρασε ο αυτοκράτορας για την βασίλισσα του πολύτιμο στέμμα από μαργαριτάρια.

Φυσικό δε αποτέλεσμα της καθολικής εκείνης ευημερίας υπήρξε η αύξησις της πολυτελείας, και οι πλούσιοι δαπανούσαν πολλά χρήματα σε μεταξωτά ενδύματα από την Ιταλία και την Ανατολή.

Ο αυτοκράτωρ αποφάσισε να περιστείλει την μεγάλη σπατάλη στις δαπάνες των υπηκόων του που ξεπερνούσαν τα έσοδα, και συγχρόνως να ενθαρρύνει ΕΘΝΙΚΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ σε βάρος των ξένων, οι οποίοι είχαν ωφεληθεί από την ατέλεια που είχαν χορηγήσει στους ξένους οι προκάτοχοί του. Γι αυτό τους απαγόρευσε να φορούν ξένα υφάσματα ή να καταναλώνουν ξένα προϊόντα με ποινή της απώλεια του κοινωνικού τους αξιώματος.


Ο Έλληνας αξιωματούχος και υψηλά ιστάμενος στην κοινωνία όφειλε, σύμφωνα με αυτά που θεωρούσε σωστά ο αυτοκράτορας, να φέρη ενδυμασίαν Ελληνικήν. Όμως, αυτήν την αντίληψη δεν την εκτιμούσαν οι συμπατριώτες του. Επέδειξε συνέπεια και ειλικρίνεια πείθοντας τους δικούς τους ανθρώπους να συμμορφωθούν προς τον νόμον, και επετίμησεν αυστηρώς τον γιό του, όταν πηγαίνοντας για κυνήγι με πανάκριβα μεταξωτά ρούχα, του θύμισε ότι αυτή η χλιδή βρισκόταν σε δυσαρμονία προς την καθημερινή ζωή των Ελλήνων και ότι όφειλε να την επιδεικνύει μόνο όταν ήταν απαραίτητο να εντυπωσιαστούν οι ξένοι πρέσβεις με τον πλούτο του έθνους.

Αντί να σπαταλά τους πόρους από τα εισοδήματά του σε αυλικές πομπές, αφιέρωνε χρήματα που εξοικονομούσε στην αύξηση της εθνικής αμύνης για να αντιμετωπισθεί ο Μογγολικός κίνδυνος, ιδρύοντας κεντρική αποθήκη στην Μαγνησία και συσσωρεύοντας μεγάλες ποσότητες σιτηρών, αποθηκεύοντάς τας σε σφραγισμένους σιτοβολώνες ώστε να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση επιδρομής.


Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, όλες οι οικονομικές του διατάξεις είχαν θετικό αποτέλεσμα, κατέβαλε δε μεγάλη προσπάθεια για να παρεμποδίσει το ανατολίτικο ελάττωμα να κρατούν για τον εαυτό τους οι διοικητές των επαρχιών το δημόσιο χρήμα, ενώ τιμωρήθηκε η νωθρότητα ενός ταμειακού υπαλλήλου με μαστίγωση τόσο αυστηρή ώστε ο τιμωρημένος πέθανε.


(Ουίλλιαμ Μίλλερ, Η Ιστορία της Νικαίας, Εν Αθήναις, 1924)

Σχόλιο
Τρόποι υπάρχουν. Θέληση δεν υπάρχει, λαός δεν υπάρχει.