 |
Εικόνα 1: Βυζαντινός Δρόμων
|
Α΄ Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ “ΕΛΛΑΔΙΚΩΝ”: Η στάση των «Ελλαδικών», ήταν μια ανταρσία κατά του αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ του Ίσαυρου, με κυριότερη αιτία την εικονομαχική πολιτική του επίσημου βυζαντινού κράτους και το διωγμό που είχε κηρύξει ο αυτοκράτορας κατά των φίλων των εικόνων (εικονόφιλων1). Στη στάση αυτή συμμετείχαν κάτοικοι του Θέματος της Ελλάδος (Θεσσαλία, Στερεά, Εύβοια) και των νησιών του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης.
Η κυριότερη ιστορική πηγή αυτών των γεγονότων είναι η «Χρονογραφία» του Θεοφάνη και ο πατριάρχης Νικηφόρος. Φαίνεται πως αυτή η στάση ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια λαού και στρατού να αντιστρατευτεί την εικονομαχική πολιτική του αυτοκράτορα Λέοντα. Την ίδια ακριβώς περίοδο, μετά από συμβουλές του Πάπα, οι Λογγοβάρδοι της Ιταλίας επιτέθηκαν στις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Εκείνη την εποχή η Λάρισα ήταν πιθανότατα έδρα του Ελλαδικού Θέματος ή τουλάχιστον πρωτεύουσα «τούρμας», υποδιαίρεσης του Θέματος, καθόσον δεν είχε επηρεαστεί από τις σλαβικές επιδρομές και η οχύρωσή της ήταν ασφαλής.
Η κυριότερη ιστορική πηγή αυτών των γεγονότων είναι η «Χρονογραφία» του Θεοφάνη και ο πατριάρχης Νικηφόρος. Φαίνεται πως αυτή η στάση ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια λαού και στρατού να αντιστρατευτεί την εικονομαχική πολιτική του αυτοκράτορα Λέοντα. Την ίδια ακριβώς περίοδο, μετά από συμβουλές του Πάπα, οι Λογγοβάρδοι της Ιταλίας επιτέθηκαν στις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Εκείνη την εποχή η Λάρισα ήταν πιθανότατα έδρα του Ελλαδικού Θέματος ή τουλάχιστον πρωτεύουσα «τούρμας», υποδιαίρεσης του Θέματος, καθόσον δεν είχε επηρεαστεί από τις σλαβικές επιδρομές και η οχύρωσή της ήταν ασφαλής.
Μάλιστα τα κυριότερα οδικά δίκτυα περνούσαν απ’ αυτή (Τέμπη-Ν. Ελλάδα, Δημητριάδα – Λάρισα2 και Λάρισα - Δυτ. Μακεδονία). Κυριότερη αιτία της Στάσης των Ελλαδικών, όπως προαναφέραμε, ήταν ο διωγμός των λεγόμενων εικονολατρών, κυρίως κληρικών και μοναχών, οι οποίοι με τη σειρά τους ξεσήκωναν το λαό των επαρχιών. Άλλη αιτία που διόγκωσε το κίνημα διαμαρτυρίας ήταν ένα τυχαίο φυσικό γεγονός. Μια έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (726) και η εμφάνιση μιας νέας νησίδας που επακολούθησε, ερμηνεύτηκαν από τον απλό λαό του Βυζαντίου ως «οργή Θεού» κατά της πολιτικής του αυτοκράτορα στο ζήτημα των εικόνων. Ένας από τους ηγέτες της στάσης ήταν ο στρατηγός Στέφανος, διοικητής του Ελλαδικού Θέματος. Άμεσος συνεργάτης του ήταν ο τουρμάρχης του Αιγαίου Αγαλλιανός. Ο τελευταίος ετοίμασε στόλο που επανδρώθηκε από δυνάμεις του Στεφάνου και κατευθύνθηκε προς την Προποντίδα.
Σκοπός τους ήταν να νικήσουν τον αυτοκρατορικό στόλο, να στέψουν αυτοκράτορα έναν ιδιαίτερα δυναμικό Κρητικό από τους ηγέτες της στάσης, ονόματι Κοσμά, και τέλος να επαναφέρουν τις εικόνες στους ιερούς ναούς. Την άνοιξη του 727 ο στόλος των στασιαστών έφτασε στην Προποντίδα. Ο Λέων Γ΄, έχοντας πληροφορηθεί εγκαίρως για τον κίνδυνο που τον απειλούσε, φρόντισε να αξιοποιήσει ένα τμήμα των στρατιωτικών του δυνάμεων αποσπώντας το απ’ το αραβικό μέτωπο (Καππαδοκία), ανακαλώντας το στην πρωτεύουσα.
Η ναυμαχία πραγματοποιήθηκε στις 18/4/727 και ο αυτοκρατορικός στόλος επικράτησε εύκολα. Τα πλοία των Ελλαδικών, πριν προλάβουν να προσεγγίσουν τα αντίστοιχα εχθρικά, δέχτηκαν καταιγισμό βολών «υγρού πυρός» στον οποίο δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν ανάλογα. Τα περισσότερα πλοία των στασιαστών βυθίστηκαν φλεγόμενα, παρασέρνοντας μαζί τους στο βυθό πλήθος στρατιωτών του Στεφάνου.
Βλέποντας τη φανερή υπεροπλία των βυζαντινών δρομώνων, τα υπόλοιπα πληρώματα των επαναστατών παραδόθηκαν, μεταξύ των οποίων οι Αγαλλιανός και Κοσμάς. Ο Στέφανος προτίμησε να πεθάνει ως στρατιώτης, συνεχίζοντας με το φλεγόμενο σκάφος του τον αγώνα. Όταν όμως διείδε τον κίνδυνο να πιαστεί αιχμάλωτος, όρμησε, χωρίς να βγάλει την πανοπλία του, κρατώντας τον οπλισμό του στα χέρια και πνίγηκε πέφτοντας στη θάλασσα..
Β΄ ΣΥΝΟΜΩΣΙΑ ΑΡΧΟΝΤΩΝ – ΑΚΑΜΗΡΟΣ ΒΕΛΖΗΤΙΑΣ: Στα μέσα του 8ου αιώνα, επί βασιλείας Κων/νου Κοπρώνυμου (741-775), έκανε την εμφάνισή της μια θανατηφόρα επιδημία λοιμού (746), η οποία επηρέασε και την κεντρική Ελλάδα, αραιώνοντας κατά πολύ τον πληθυσμό3. Σαν να μην έφτανε αυτό, πολλοί κάτοικοι των Σκλαβηνιών, κυρίως του Στρυμόνα και των δυτικών ακτών του Παγασητικού, εξόρμησαν επεκτείνοντας την κυριαρχία τους σε γειτονικές περιοχές4 βρίσκοντας κατά κανόνα έρημους τόπους, λόγω και της επιδημίας. Η επικράτηση όμως αυτή των Σλάβων ήταν πρόσκαιρη γιατί το 783 η Ειρήνη η Αθηναία έστειλε το στρατηγό Σταυράκιο με ισχυρή στρατιωτική δύναμη, ο οποίος κατόρθωσε να υποτάξει τους Σλάβους και να τους καταστήσει φόρου υποτελείς. Το Μάρτιο του 799 κάποιοι εκτοπισμένοι αριστοκράτες συνωμότησαν εις βάρος της αυτοκράτειρας Ειρήνης, με σκοπό να φέρουν στο θρόνο έναν γιο του προηγούμενου αυτοκράτορα Κων/νου ΣΤ΄ που ήταν τότε εξόριστος στην Αθήνα φυλασσόμενος από το στρατηγό Κων/νο Σαραντάπηχο, στενό συγγενή της αυτοκράτειρας. Ένας εκ των ηγετών της συνωμοσίας εμφανίζεται από τους ιστορικούς της εποχής ο Σλάβος ηγέτης της Σκλαβηνίας του Αλμυρού Akamir (Ακάμηρος). Ο στρατηγός Σαραντάπηχος νίκησε τελικά τους στασιαστές και τύφλωσε τους ηγέτες τους5. Από τότε η δύναμη του σλαβικού στοιχείου εξασθένισε και σταδιακά οι σλάβοι έποικοι συγχωνεύτηκαν με το ντόπιο θεσσαλικό πληθυσμό6.
Γ΄ Η ΛΑΡΙΣΑ ΕΔΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ: Τον 6ο αιώνα η Λάρισα είχε αναβαθμιστεί από απλή Επισκοπή σε Μητρόπολη ενώ κατά τη διάρκεια του 8ου αιώνα τίθενται υπό την εποπτεία της πολύ περισσότερες επισκοπές (εικοσιπέντε συνολικά, για να αυξηθούν σε περισσότερες των τριάντα τον επόμενο αιώνα). Αυτές ήταν οι: Βελεστίνου, Βεσαίνης, Βουναίνης, Χαρμαίνων (Μαρμάριανη και η ευρύτερη περιοχή της Αγιάς), Βιαίνης(;), Δημητριάδος, Δομένικου-Ελασσόνας, Εχίνου (Φθιώτιδας), Οξυμοκόβου (Σμόκοβο), Φαναρίου, Φαρσάλων, Εζερού (Φθιώτιδος ή περιοχής Καλλιπεύκης7), Γαρδικίου (Πελιναίου, ανατολικά των Τρικάλων), Ετέρας Γαρδικίας (Φθιώτιδας), Θαυμακού (Δομοκού), Φθιώτιδων Θηβών, Θεσσαλικών Σαλτών ή Λυκοστομίου (Τέμπη), Γόμφων, Αλμυρού, Καισαρείας (Δ. Μακεδονίας), Καλλινδού(;), Καπουλιάνων ή Καππούης (Καππάς Καρδίτσας), Καστρίου ή Κατρίας (Αγιάς), Κολυδρού (Πιερίας), Λιδωρικίου (Φωκίδας), Λιτζάς (Νοτίων Αγράφων), Μαρμαριτζίου(;), Μουντονίτσας(;), Πατζουνιάς(;), Περιστεράς (Ταξιάρχες Τρικάλων), Ραδοβισδίου (Αργιθέας- Άρτας) Τρίκκης, Ζητουνίου (Λαμίας), Σκιάθου και Σκοπέλου .
1 Ο όρος «εικονολάτρες» που έχει επικρατήσει είναι νομίζω λανθασμένος, διότι οι οπαδοί των εικόνων δεν λάτρευαν τις εικόνες, εκτός ορισμένων ακραίων περιπτώσεων, αλλά τις τιμούσαν διότι «ιστορούσαν», σύμφωνα με το Μέγα Φώτιο, ως βιβλία των αγραμμάτων, τον Ιησού Χριστό και τους Αγίους.
2 Ήταν η λεγόμενη Βελεστινόστρατα που ήταν λιθόστρωτη και φυλασσόμενη από περιπόλους.
3 Νικ. Γεωργιάδης, Θεσσαλία, β΄ έκδοση 1995, ΕΛΛΑ, σελίδα 73.
4 Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί Θεμάτων, 53, 54.
5 G. Ostrogorsky Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, τόμ. Β, εκδ. Βασιλόπουλος, 1978, σ. 63,62
Δείτε και: -Η σλαβική εισβολή στη Θεσσαλία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου