"Ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται." Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου

Αρχίζει το Τριώδιον. Η Αγία μας Εκκλησία, πολύ σοφά το τοποθέτησε στην καταλληλότερη εποχή. Οι δε Ευαγγελικές περικοπές που αναγνώσκονται είναι όλες βαθμηδόν εποικοδομητικές δια να φθάσει ο Χριστιανός να δεχθεί το ύψιστο μεγαλείο, που απορρέει από την θυσία του Χριστού μας.

Και σαν αρχή μιας τέτοιας περιόδου, έχουμε την παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου.

Άνθρωπος αμαρτωλός, κουρασμένος, πονεμένος, συντετριμμένος, αισθάνεται την ανάγκη ο τελώνης να επικοινωνήσω με τον Θεόν δια να πάρει δύναμη και να συνεχίσει την επίγειο ζωή του.

Πόσες και πόσες φορές δεν αρχίζουμε την προσευχή μας με βαριά από τις θλίψεις καρδιά και τελειώνοντας νοιώθουμε την απέραντη γαλήνη να μας πλημμυρίζει και είμαστε ψυχικά τελείως χαρούμενοι, ξαλαφρωμένοι και ήρεμοι. Όσες φορές αισθανόμαστε έτσι, σημαίνει πως η χάρη του Κυρίου μας άγγιζε, και είναι δείγμα πως φεύγουμε δεδικαιωμένοι όπως έφυγε και ο τελώνης. Δυστυχώς όμως, οι φορές αυτές είναι λίγες. Και για αυτό φταίμε εμείς. Το κυριότερο γνώρισμα της προσευχής του χριστιανού και της εν γένει ζωής του πρέπει να είναι η ταπείνωση. Προσευχή ίσον τελεία καταστολή της υπερηφάνειας μας. Ο χριστιανός που προσεύχεται πρέπει να έχει τελεία συναίσθηση της θέσης του. Αυτός είναι ο αιτών, ο αμαρτωλός, ο γεμάτος κακίες και ηθική αθλιότητα. Είναι ο φταίχτης για όλα, φέρει δε ακέραια την ευθύνη των αμαρτωλών του πράξεων. Ενώ ο συνομιλητής του είναι ο Θεός, ο αγαθός, ο φιλάνθρωπος, ο παντογνώστης, ο ισχυρός, ο μοναδικός και αλάθητος, ο μόνος δε εις τον οποίον δύναται ν’ απευθύνεται ο άνθρωπος με τελεία εμπιστοσύνη, να του πει και να του ζητήσει ο, τι θέλει. Γι’ αυτό του λέγει: «άκουσε Κύριε την προσευχήν μου και δος μου την άφεση των αμαρτιών μου». Ταπείνωση και πάλι ταπείνωση. Η ταπείνωση είναι η σωτηρία, η δικαίωση και η ανύψωση. Η ταπείνωση και τους αμαρτωλούς δικαιώνει και τους δίκαιους προφυλάγει από την αμαρτία και τις προσευχές ανεβάζει καθαρές στον Ουράνιο Θρόνο. Με αυτή ο άνθρωπος αποκτάει και το γνώθι σ’ αυτόν, που είναι πολύ δύσκολο. Πρέπει να έχει πολύ τσακίσει το «εγώ» του για να βλέπει και αναγνωρίζει τα λάθη του και να τα ομολογεί συγχρόνως μπροστά στο Θεό και των αντιπροσώπων του για να δικαιωθεί.

Ο ταπεινόφρονας δεν συναισθάνεται μόνο τις αμαρτίες του και λαμβάνει την θεία χάρη, διότι ο Κύριος «επί πάντα ταπεινόν επιβλέπει» ενώ πάντα υψηλόφρονα και ακάθαρτον αποστρέφεται. Αυτός εργάζεται το αγαθόν και προάγεται διότι αναγνωρίζει ότι παρά Θεού λαμβάνει τα πάντα. «Τι έχεις, ο ουκ έλαβες;»

Ο ταπεινός λατρεύει και αγαπά τον Θεόν. Έπειτα δε και στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους χαίρει πλήρους εκτίμησης. Διότι αναγνωρίζει τους ανώτερους του και φέρεται δεόντως, διότι δέχεται τις παρατηρήσεις και συμβουλές και διορθώνεται. Δέχεται και τις αδικίες και δεν επαναστατεί.

Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι ταπεινοφροσύνη δεν είναι η παθολογική κατάσταση μειονεκτικότητας, μεμψιμοιρία για φανταστικά ελαττώματα. Η υγιής ταπεινοφροσύνη δεν είναι συνεχής αυτοκατάκριση, ούτε το ατημέλητο της εμφάνισης. Ίσως και γι’ αυτό είναι δύσκολη αρετή. Έχει δε, εκτός των προαναφερθέντων γνωρισμάτων η υγιής ταπείνωση και τούτο: ο ταπεινός δεν συγκρίνει ποτέ τον εαυτό του με τους άλλους, συγκρίνει όμως πάντα τον εαυτό του με τον Νόμο του Θεού «πως με θέλει ο Θεός να είμαι και πως είμαι εγώ». Είθε αυτή η φράση να τη λέμε συνεχώς, διότι τότε θα γνωρίσουμε τα λάθη μας. Ίσως η σύγκριση έκανε τον Παύλο να γράψει: «Χριστός ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ». Τι ταπεινοφροσύνη και τι ύψος αρετής! Ας αναφέρουμε όμως το υπέρλαμπρο παράδειγμα ταπείνωσης του Κυρίου: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών». Ας μιμηθούμε το παράδειγμα του Κυρίου μας και να είμαστε βέβαιοι ότι η δόξα μας δεν θα είναι μεταξύ των ανθρώπων, αλλά αιώνια από τον Θεό. Ο Κύριος μας το υποσχέθηκε «Πας ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται».

Η ταπείνωση δε, όταν συνοδεύεται από την ειλικρινή μετάνοια και την θερμή προσευχή, αποτελεί μια χρυσή αλυσίδα, που συνδέει τον μικρό και αμαρτωλό άνθρωπο με τον άπειρο και άγιο Θεό. Ευτυχείς, όσοι μπορούν να συνδέονται μαζί Του με την χρυσή αυτή αλυσίδα, διότι αυτοί είναι «εγγύς τοις συντετριμμένοις και τοις ταπεινοίς τω πνεύματι».

Αναφέρεται ότι κάποτε εμφανίσθηκε ο σατανάς μπροστά στον περίφημο ασκητή Μακάριο και για να τον κάνει να λιποψυχήσει, του είπε: « Ότι κάνεις εσύ, το κάνω και εγώ. Εσύ νηστεύεις, κι εγώ δεν τρώω ποτέ, σαν άυλο πνεύμα που είμαι. Κάνεις ολονυκτίες, κι εγώ επίσης δεν κλείνω μάτι. Σκέπτεσαι συνεχώς τον Θεό, αλλά κι εγώ Αυτόν έχω στο νου μου πολεμώντας τα τέκνα Του».

Τότε ο Μακάριος του απάντησε:

«Όλα όσα κάνω, μπορείς να τα κάνεις, αλλά ένα μονάχα δεν μπορείς. Να έχεις ταπεινοφροσύνη».