on 22/12/2025
«Ecology without class struggle is gardening!»
«Οικολογία χωρίς ταξική πάλη είναι κηπουρική!» (C.M)
Γεώργιος Κ. Τασούδης
https://laikosanatolikisekklisias.wordpress.com
22 Δεκεμβρίου 1988. Xapuri, Άκρε, Βραζιλία. Ο Francisco Alves Mendes Filho, γνωστός σε όλο τον κόσμο ως Chico Mendes, δολοφονείται έξω από την καλύβα του από τον γιο ενός δυσαρεστημένου μεγαλοκτηματία, δεχόμενος τρεις σφαίρες. Ο Γκάντι του Αμαζονίου, όπως τον αποκαλούσαν — υπερασπιστής των αυτοχθόνων πληθυσμών και των φτωχών συλλεκτών καουτσούκ, ο «οικομάρτυρας» που πάλεψε για το δάσος του Αμαζονίου — πέφτει θύμα μιας στυγνής δολοφονίας που στιγμάτισε την παγκόσμια συνείδηση.
Η δράση του για την προστασία του Αμαζονίου και των ευάλωτων κοινοτήτων του, όπως οι αυτόχθονες και οι καουτσουκοσυλλέκτες, αποτέλεσε σημείο αναφοράς σε όλον τον κόσμο. Η αδιάκοπη πάλη του ενάντια στην απληστία των μεγαλοκτηματιών και η αποκάλυψη της αδιαφορίας και της διαφθοράς των κυβερνώντων παραμένουν μνημειώδεις. Ο αγώνας του ξεπέρασε τα σύνορα της Βραζιλίας και προσέλαβε παγκόσμιες διαστάσεις. Όπως είχε δηλώσει λίγο πριν δολοφονηθεί: «Στην αρχή πίστευα ότι πάλευα για να σώσω τα δέντρα. Έπειτα, σκέφτηκα πως πάλευα για τη σωτηρία του δάσους του Αμαζονίου. Τώρα ξέρω πως αγωνίζομαι για την ανθρωπότητα.»
Δεν περιορίστηκε, όμως, μόνο στην ενίσχυση του αγωνιστικού φρονήματος των αυτόχθονων. Επέκτεινε τον αγώνα τους και στην ίδια την προστασία του φυσικού κόσμου του Αμαζονίου και της ανεκτίμητης βιοποικιλότητάς του. Κατανόησε βαθιά πως ό,τι συμβαίνει στον άνθρωπο έχει άμεσο αντίκτυπο στον πλανήτη και ότι η σωτηρία του δάσους αποτελεί ζήτημα πανανθρώπινο. Σήμερα, οι φυλές του Αμαζονίου εξακολουθούν να μάχονται σθεναρά για την επιβίωσή τους και για τη διατήρηση του δάσους, που απειλείται διαρκώς από συμφέροντα επιδιώκοντα την αποψίλωση και την καταστροφή του, είτε μέσω της παράνομης υλοτομίας είτε μέσω μεθοδευμένων πυρκαγιών.
Χωρίς τη δική τους καθημερινή αγωνία και προσπάθεια, το δάσος θα είχε συρρικνωθεί έτι περαιτέρω. Η προστασία του, όμως, δεν αφορά μόνο την οικολογία, αλλά είναι ζήτημα επιβίωσης για ολόκληρο τον κόσμο.
Παρότι συχνά αναφέρονται ως «πνεύμονες» της Γης, τα δάση —προφανώς μεταξύ αυτών και του Αμαζονίου— δεν παράγουν την πλειονότητα του οξυγόνου μας. Το μεγαλύτερο μέρος του παράγεται από βακτήρια και μικροσκοπικά φύκη στους ωκεανούς. Τα δάση θα αποδίδονταν καλύτερα ως τα «νεφρά» της Γης, αφού απορροφούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) και παράγουν οξυγόνο. Μέσω της φωτοσύνθεσης, τα φυτά δεσμεύουν CO₂, το διασπούν σε άνθρακα και οξυγόνο, χρησιμοποιώντας τον άνθρακα για την ανάπτυξή τους και απελευθερώνοντας το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα. Η συνολική βλάστηση του πλανήτη απορροφά σχεδόν το μισό των ανθρωπογενών εκπομπών CO₂ κάθε χρόνο.
Επιπλέον, τα δάση δημιουργούν σε μεγάλο βαθμό τη δική τους βροχή. Η διαπνοή των φυτών απελευθερώνει υδρατμούς στην ατμόσφαιρα, οι οποίοι συμπυκνώνονται και επιστρέφουν στη γη ως βροχή. Κατόπιν, η μειωμένη πίεση του αέρα που δημιουργείται πάνω από τις περιοχές απελευθέρωσης υδρατμών, έλκει νέες υγρές μάζες από τους ωκεανούς, ενισχύοντας τον κύκλο της υγρασίας και των βροχοπτώσεων. Όπως αναφέρει ο οικολόγος Enric Sala στο βιβλίο Η φύση της φύσης – Γιατί χρειαζόμαστε την άγρια φύση (ΡΟΠΗ, 2024), τα σύννεφα του Αμαζονίου αλληλεπιδρούν με τις Άνδεις, προκαλώντας την απορροή υλικών που διαβρώνουν τους βράχους, οι οποίοι περιέχουν σίδηρο και πυρίτιο. Το υλικό αυτό καταλήγει στον Ατλαντικό Ωκεανό, όπου αφομοιώνεται από το φυτοπλαγκτόν και τα διάτομα. Αυτοί οι μικροοργανισμοί παράγουν τεράστιες ποσότητες οξυγόνου, ενισχύοντας την οξυγόνωση των ωκεανών και επιβεβαιώνοντας ότι οι ωκεανοί είναι οι πραγματικοί «πνεύμονες» του πλανήτη.
Έτσι, η συμβολή των δασών του Αμαζονίου —και όσων τα προστατεύουν— αποδεικνύεται κρίσιμη τόσο για το περιβάλλον όσο και για την ίδια την ανθρωπότητα. Ο αγώνας του Chico Mendes και των συνεχιστών του «οξυγονώνει» όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τις αξίες και τις αρχές που συγκροτούν την ανθρώπινη συνύπαρξη.
Ο καθηγητής θεολογίας Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης, στο βιβλίο Η εμπειρική θεολογία στην οικολογία και την πολιτική (Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1994), τοποθετεί το ζήτημα σε ένα βαθύτερο πλαίσιο. Υποστηρίζει ότι η οικολογική κρίση δεν αποτελεί μια αυτοτελή διαδικασία, αλλά στην ουσία της είναι ανθρωπιστική κρίση — μια κρίση που απορρέει από τον εγωκεντρισμό, την απληστία, τη χλιδή και τη σπατάλη του σύγχρονου ανθρώπου. Όταν ο άνθρωπος απομακρύνεται από τις αξίες της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας, τότε αναπόφευκτα καταστρέφει και το περιβάλλον. Εφόσον η ρίζα της οικολογικής κρίσης βρίσκεται στην ηθική έκπτωση του ανθρώπου, η θεραπεία της δεν μπορεί παρά να προέρχεται από μια αληθινή αλλαγή νοοτροπίας — από τη μετάνοια. Με άλλα λόγια, η οικολογική κρίση αποτελεί το πρόωρο στάδιο μιας ευρύτερης ανθρωπιστικής «έκλειψης». Η αντιμετώπισή της απαιτεί όχι μόνο τεχνικές λύσεις, αλλά και βαθύτερη μεταβολή στην αντίληψη και στον τρόπο ζωής μας.
Ο Chico Mendes ασπαζόταν τη χριστιανική πίστη, προσεγγίζοντας τον Χριστιανισμό μέσα από το πρίσμα του «οικο-πολεμιστή» και φύλακα της θείας Δημιουργίας. Πίστευε ότι όλα τα έμβια ή άβια όντα είναι ιερά, ως δημιουργήματα του Θεού, και ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί προσβολή αυτής της αλήθειας — μια αποτυχία του ανθρώπου να φανεί άξιος φύλακας του κόσμου που του εμπιστεύτηκε ο Δημιουργός. Η πίστη του καθόριζε την οικολογική του δράση, τροφοδοτώντας τις προσπάθειές του για την προστασία του Αμαζονίου και την υπεράσπιση των καουτσουκοσυλλεκτών και των αυτόχθονων κοινοτήτων. Εμπνευσμένος από την αρχή της ahimsa/αχιμσά (μη βία), θεωρούσε ότι ο σεβασμός και η μη βία προς τη Γη πρέπει να διαπερνούν ολόκληρη τη ζωή, ανθρώπινη και φυσική. Για τον Mendes, η προστασία του Αμαζονίου δεν ήταν μόνο οικολογικός αγώνας· ήταν και θρησκευτικό χρέος προς τις μελλοντικές γενιές.
Παράλληλα, πίστευε βαθιά ότι ο άνθρωπος μπορεί να ωφεληθεί από το δάσος χωρίς να το καταστρέψει. Η εργασία του περιστράφηκε γύρω από τη βιώσιμη αξιοποίηση φυσικών πόρων, όπως το καουτσούκ και τα βραζιλιάνικα καρύδια, με πρακτικές που επέτρεπαν την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπου και δάσους. Η πίστη του αποτέλεσε κινητήριο δύναμη για τις μη βίαιες εκστρατείες του ενάντια στην αποψίλωση και για τον αγώνα του υπέρ των δικαιωμάτων εκείνων που ζούσαν από το δάσος και μέσα σε αυτό. Το έργο του αποδεικνύει ότι η προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελεί απλή υποχρέωση, αλλά έκφραση αγάπης και σεβασμού για το δημιούργημα του Θεού.
Ο Chico Mendes υπήρξε εντέλει ένας άνθρωπος που ενσάρκωσε την αγάπη και τη θυσία. Η ζωή του αντηχεί τον βιβλικό λόγο «Μείζονα ταύτης αγάπην ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θή υπέρ των φίλων αυτού» (Ιω. 15:13), αλλά και την πατερική θέση του Ιωάννη Χρυσοστόμου ότι «Όταν υπομένει κάποιος την αδικία που γίνεται σε βάρος του, δείχνει επιείκεια. Όταν όμως ανέχεται την αδικία που γίνεται σε βάρος των άλλων και δεν τους υπερασπίζεται, δείχνει ανανδρία» (Ομιλία εις Πράξεις 48,2). Ο Mendes υπερασπίστηκε με γενναιότητα κι ανδρεία τους αδικημένους και θυσίασε την ίδια του τη ζωή για τους φίλους και τους συνανθρώπους του. Έτσι, δικαίως συγκαταλέγεται στους σπουδαιότερους εκπροσώπους της αυθεντικής, κυριολεκτικά θεομίμητης, αγάπης.
Η ζωή του Chico Mendes μάς θυμίζει ότι η αγάπη δεν είναι αφηρημένη έννοια, αλλά πράξη, στάση και αγώνας. Μας καλεί να υπερβούμε την αδιαφορία και να υψώσουμε το ανάστημά μας απέναντι στην αδικία, όπως εκείνος το έκανε χωρίς φόβο και χωρίς μίσος. Σε μια εποχή όπου η οικολογική κρίση συμπλέκεται με την κοινωνική και την ηθική κρίση, το παράδειγμά του αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Ίσως τελικά, όπως θα παραφράζαμε το αρχικό απόφθεγμα, «η ζωή χωρίς πάλη είναι άσκοπη περιπλάνηση». Κι η οντολογική αγάπη του Chico ζει, για να μας υπενθυμίζει ότι η αληθινή αγάπη απαιτεί θυσία και αγώνα, όπως ακριβώς η θυσία του Χριστού για την ανθρωπότητα. Αυτή η διαρκής κλήση για αγώνα και αφοσίωση μας προσκαλεί να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του, υπερασπίζοντας τη Δημιουργία και τους αδικημένους με την ίδια αφοσίωση και θάρρος.
~♦~
Ο Γεώργιος Κ. Τασούδης είναι συγγραφέας και αρθρογράφος. Γεννήθηκε στην πόλη της Δράμας. Κατάγεται από τις περιοχές της Ανατολικής Θράκης (Κεσσάνη) και του Πόντου (Κοτύωρα). Ζει στο Θούριο Ορεστιάδας. Δεν γνωρίζει το πότε, το πού και το πώς θα πεθάνει, όμως ελπίζει κι εύχεται ο θάνατος να τον βρει εν μετάνοια Χριστού. Πιστεύει ακράδαντα στη μετά θάνατον ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου