Τα Δάση των Κορινθίων καίγονται

 

By dasarxeio on 02/10/2024

[Σημ. dasarxeio.com: Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1998, ελάχιστο καιρό μετά την ανάθεση της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα, που είχε ως αποτέλεσμα τον εξοβελισμό της Δασικής υπηρεσίας από έναν νευραλγικής σημασίας τομέα της δράσης της με όλα τα καταστροφικά αποτελέσματα της επιλογής εκείνης για τα Ελληνικά δάση. Τα καίρια ερωτήματα που θέτει ο μετέπειτα Διευθυντής Δασών Κορινθίας εξακολουθούν ν’ αποτελούν τον πυρήνα του προβλήματος της καταστροφής των δασών μας από τις πυρκαγιές, ενώ παραμένουν, έως και σήμερα, αναπάντητα…]

Δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό  «ΕΝΤΟΣ» της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κορινθίας, τον Αύγουστο του 1998.

Τα Δάση των Κορινθίων καίγονται.
Προς θεού. Κάτι πρέπει να γίνει.
Μη χάσουμε και άλλα
(18-8-1998)

Του Παναγιώτη Καλλίρη*,
Δασολόγου του Δασαρχείου Κορίνθου

Μάιος 1993: Εκδίδεται το πόρισμα της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής που συγκροτήθηκε το 1991, με την 2333/1673/17.5.1991 απόφαση του προέδρου της Βουλής, μετά από ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής «Για την μελέτη σε βάθος του προβλήματος των πυρκαγιών και την υπόδειξη τρόπων οργάνωσης και μέσων για την μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους». Για την επίτευξη του στόχου η Διακομματική Επιτροπή χρειάσθηκε τρία περίπου χρόνια. Πραγματοποίησε 36 συνεδριάσεις κατά τις οποίες ενημερώθηκε από όλους τους αρμόδιους φορείς. Μέσα από μια ογκώδη ύλη, που προέκυψε από αυτήν την έρευνα στην Ελλάδα και σε όλα τα κράτη του κόσμου, αναγνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα του ελληνικότητα χώρου αλλά και την επικινδυνότητα, αποφασίζεται να προταθούν θεσμικά (νομοθετικά) και οργανωτικά μέτρα που συνοψίζονται σε αρκετά ενδιαφέρουσες προτάσεις.

Κρίνεται ότι πρέπει να ιδρυθεί στο πλαίσιο της υπάρχουσας Δασικής Υπηρεσίας, που μέχρι τότε -παρ’ όλα τα τεράστια εσωτερικά και εξωτερικά οργανωτικά προβλήματα- είχε κριθεί άψογη από την -τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ- ένα οργανωμένο «Δασικό Σώμα» υπαλλήλων που, ουσιαστικά, θα εργάζονται και θα βρίσκονται μέσα στο δάσος όλο τον χρόνο και όλο το 24ωρο, κάθε ημέρα. Θα το διαχειρίζονται, θα το παρακολουθούν, θα το φυλάγουν και θα επεμβαίνουν ακαριαία μόλις παρουσιασθεί οποιοσδήποτε κίνδυνος, συνεπικουρούμενες βέβαια από άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες, ΟΤΑ, Στρατιωτικά σώματα, Π.Σ. και όποιες θα μπορούσαν να προσφέρουν ακόμη και σε εθελοντική βάση. Το Συμβούλιο της Επικρατείας εγκρίνει το υπό επεξεργασία σχέδιο προεδρικού διατάγματος.

Ιούνιος του 1993: Στο ΦΕΚ τ. Α΄ 107/22.6.1993 δημοσιεύεται το προεδρικό διάταγμα 242/1993 «Σύσταση Δασικού Σώματος (ΔΑ.ΣΩ.)» σε εφαρμογή και κοινή αποδοχή του πορίσματος της Διακομματικής Επιτροπής του 1991, με σκοπό την «Προστασία των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας από κάθε φύσεως κινδύνους και ιδιαιτέρως από τις πυρκαγιές». Συνιστάται, στη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, Δασικό Σώμα (ΔΑΣΩ) το οποίο υπάγεται στη Δ/νση Προστασίας Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος κ.λπ., ενώ σε κάθε δασαρχείο Συνιστάται Τμήμα Δασοπροστασίας…

Επιτέλους, από συστάσεως του ελληνικού κράτους, πριν από 150 χρόνια, για πρώτη φορά σύσσωμη η Ελληνική Βουλή ομόφωνα αποφασίζει να σώσει τα ελληνικά Δάση.  Τα πράγματα, θεωρητικά, φαίνεται να γίνονται δύσκολα για οικοπεδοφάγους και εμπρηστές. Οι πελατειακές σχέσεις φαίνεται ότι ετοιμάζονται να μπουν στο Μουσείο της Αυθαιρεσίας.

Η οικονομική επιβάρυνση για τη λειτουργία αυτού του φορέα στον κρατικό προϋπολογισμό ανάγεται στο ποσό των 584.000.000 δρχ. για το 1993 και σε 3.605.000.000 δρχ. για κάθε ένα από τα επόμενα οικονομικά έτη. Ο Υπουργός Γεωργίας  δια της  Γενικής Γραμματείας Δασών βομβαρδίζει με δ/γές τις περιφερειακές Υπηρεσίες κυρίως του Α’ βαθμού Επικινδυνότητας, όπως ο δικός μας. Το προσωπικό της  Δασικής Υπηρεσίας αρχίζει έναν αγώνα νυχθημερόν για να επανασχεδιάσει και βελτιώσει τα σχέδια δράσης. Τις ζώνες επικινδυνότητας. Την ευελιξία, τις φυτικές διαπλάσεις, το ανάγλυφο, το υπάρχον και μελλοντικό δασικό δίκτυο. Τα κέντρα αναμετάδοσης των ασύρματων επικοινωνιών. Τα πυροφυλάκια – παρατηρητήρια. Τα σενάρια εκπαίδευσης, τη βελτίωση της επιχειρησιακής δράσης του πυροσβεστικού οχήματος (Π/Ο). Τις γεωγραφικές συντεταγμένες και τα στίγματα. Τις θέσεις διασποράς των σταθμών δασοπροστασίας.

Περνούν μερικοί μήνες δουλειάς με την ελπίδα ότι σε λίγο, δηλαδή από τις αρχές του 1994 και 1995, θα στελεχωθεί η Υπηρεσία και θ’ αρχίσει η υλοποίηση του π.δ. 242/93. Τίποτα δεν γίνεται… Οι φήμες αρχίζουν να πληθαίνουν.

Έτος 1996: Υπουργός Γεωργίας αναλαμβάνει ο Στέφανος Τζουμάκας. Δεν γίνεται τίποτα προς την υλοποίηση του πορίσματος και του π.δ. 242/93.

Έτος 1997: Η Κυβέρνηση ενθαρρύνει τις  ερωτοτροπίες του Π.Σ. προς το αντικείμενο της καταστολής Πυρκαγιών.

Σωτήριο έτος 1998: Στο ΦΕΚ τ. Α’ 112/5.5.1998 δημοσιεύεται ο Νόμος 2612/1998 άνευ σχετικής γνώμης των περιφερειακών υπηρεσιών των ΟΤΑ και των Ν.Α. Όλα τα κόμματα αντιδρούν. Πρόκειται για λάθος. Κάποια άλλα φωνάζουν «όχι τώρα τουλάχιστον…».

Ιούλιος 1998: Σκάει το περίφημο σλόγκαν: «Τώρα πια… για τις φωτιές σας παίρνετε  το 199». Τι Ανακούφιση!!! Πήραμε το 199 και οι άνθρωποι του Π.Σ. πράγματι έκανα ό,τι μπορούσαν και ό,τι γνώριζαν. Έχασαν και συναδέλφους τους στον αγώνα αυτό. Και είναι άδικο. Μα η αλήθεια είναι πολύ πικρή: Δεν μπόρεσαν. Όχι γιατί δεν ήθελαν, αλλά γιατί  δεν γνώριζαν! Το αποτέλεσμα: 1.300.000 στρέμματα υψηλά δάση καμένα μέχρι σήμερα.

Πλησιάζει ο 15αύγουστος. Παναγία κάνε το θαύμα σου να πάρει ανάποδες στροφές αυτή η καλή Κυβέρνηση. Και να τι διαβάζουμε στην Ελευθεροτυπία της 17-8-1998: «Στο θέμα των δασικών πυρκαγιών αρχίζουμε από το μηδέν», δηλώνει ο κ. Υπουργός Αλέκος Παπαδόπουλος». Από το μηδέν; Δηλαδή; Καταλαβαίνουμε όλοι τι θα πει αυτό. «Την πατήσαμε», λέει ο κ. Υπουργός. «Δεν κάναμε τίποτα». Βέβαια φταίνε οι πολλές πυρκαγιές. Φταίνε οι εμπρησμοί. Μα αφού ο νόμος είναι καλός, γιατί να τον αλλάξετε πάλι; «Ξανά από το μηδέν». Δηλαδή ο Νόμος 2612 ήταν λάθος; «Αρχίζουμε από το μηδέν».

Δυστυχώς ναι, αγαπητοί συμπολίτες των 50.000 στρεμμάτων καμένων δασών στην Περαχώρα, το Σοφικό, το Βέλο, το Σουληνάρι, τις Αρχαίες Κλεωνές, το Χαλκί, την Πουλίτσα, τα Γεληνιάτικα και αλλού. Το θέμα είναι, αν οι συνθήκες ανέμου ήταν τέτοιες που δικαιολογούσαν μια τέτοια καταστροφή. Όσοι βρεθήκαμε στους τόπους των πυρκαγιών λέμε όχι. Αυτό είναι το άδικο.

Ξανά από το μηδέν λοιπόν. Μηδέν είναι 1.300.000 καμένα στρέμματα στην επικράτεια; Μηδέν τα 50.000 στρέμματα στον Νομό; Μηδέν τα υψηλά σπερμοφυή δάση της Χαλεπίου Πεύκης, μοναδικά για τον τόπο μας, που δεν θα ξαναδούμε; Μηδέν το νερό που θα πάει στη θάλασσα μερικά δισεκατομμύρια κ.μ.; Σάμπως έχουμε ανάγκη εμείς από νερά; Μηδέν τα δισεκατομμύρια για να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε το χώμα στα βουνά; Έξι χιλιοστά θα χάνουμε κάθε χρόνο πολύτιμου δασικού εδάφους απαραίτητου για να ξαναφυτρώσει το δάσος, δηλαδή 30.000.000 κ.μ. έδαφος θα χάσουμε κάθε χρόνο από τα επόμενα χρόνια.  Μηδέν στα ζώα που χάθηκαν;  Μηδέν στην ομορφιά και τη ζωή αυτού του τόπου; Μηδέν στα όνειρα για μια καλύτερη φύση και ζωή, μηδέν στη βιώσιμη ανάπτυξη; Μηδέν από μηδέν μηδέν!!!

Αρχίζουμε από το μηδέν. Και τι έγινε; Δεν έπιασε το σχέδιο. Δεν πειράζει, εμείς να είμαστε καλά. Και από σχέδια. Κάθε μήνα εμείς το φτιάχνουμε και αλλιώς. Τώρα πάμε για γαλλικό σύστημα. Θα έρθουν οι Γάλλοι ειδικοί και θα μας φωτίσουν. Και οι Έλληνες ειδικοί; Αυτοί δεν μετράνε. Μα οι Γάλλοι τους υπολογίζουν. Οι Γάλλοι, όχι εμείς. Μα αραμπάς είναι η Δασοπυρόσβεση αγαπητοί φίλοι; Να τον γυρνάμε όπου μας αρέσει;

Αρχίζουμε από το μηδέν. Και οι Δασικοί υπάλληλοι που εξευτελίστηκαν; Μηδέν. Και οι Άνθρωποι που κάηκαν; Μηδέν. Και ο ρημαγμένος τόπος μας; Μηδέν.

Αχ αυτό το μηδέν. Να, εδώ, μου κάθισε. Με πνίγει σαν θηλιά και θέλω να φωνάξω μα δεν μπορώ. Τα είχαμε πει όμως. Ναι, εδώ, στο Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) που είχε προηγηθεί των καταστροφικών πυρκαγιών. Κάποιοι σχολίαζαν. Κάποιοι γέλασαν. Τώρα; Και εκεί στη Βουλή, στην Αθήνα. Τα είχαμε επισημάνει αυτά και σε πανελλαδικό επίπεδο. Η απάντηση ήταν να στηθεί μια πρωτοφανής, κατά τα ΜΜΕ, βιομηχανία κατασκευής εμπρηστών. Λες και όλα τα προηγούμενα χρόνια οι φωτιές έμπαιναν μόνες τους… Και μια βιομηχανία σπίλωσης της αξιοπρέπειας του συνόλου των δασικών υπαλλήλων. Γιατί;

Κύριε πρωθυπουργέ. Δεν είχατε 3,5 δις να συγκροτήσετε το ΔΑΣΩ -τόσα χρειάζονταν σύμφωνα με το π.δ. 242/93- και να σώσετε τα δάση. Τώρα πού θα βρείτε 10 δις και βάλε, όχι για να τα σώσετε αλλά για να τα ξαναφτιάξετε; Τι συμβαίνει σε αυτό τον άμοιρο τόπο; Δεν δίνουμε λίγα για να προλάβουμε τις φυσικές καταστροφές, γιατί δεν έχουμε. Και τα βρίσκουμε για να αποκαταστήσουμε τις ζημιές; Και ποιος σας είπε ότι είναι τόσο εύκολο να ξαναφτιαχθούν τα δάση που κάηκαν; Και πότε και ποιος θα τα ξαναδεί αυτά τα βουνά πράσινα με τα θαυμάσια δασικά οικοσυστήματα; Εμείς και εσείς, πάντως, όχι. Τα παιδιά μας ίσως. Ίσως… αν όλα πάνε καλά.

Στον Νομό μας είχαμε την τύχη να κερδίσουμε από τη φύση μια μεγάλη κληρονομιά, πολύτιμα φυσικά δασικά οικοσυστήματα. Ήμαστε ο τρίτος ποιο δασωμένος Νομός στην Ελλάδα.

Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται οι χρήσεις γης στον Νομό Κορινθίας, σύμφωνα με την 1η επίσημη απογραφή δασών του Υπουργείου Γεωργίας που δημοσιεύτηκε το 1992:

Τα Δάση μας, από πλευράς δυνατότητας οικονομικής αξιοποίησης, κατανέμονται:

Τέλος, τα Υψηλά Δάση του νομού Κορινθίας κατανέμονται κατά δασοπονικό είδος:

Μέχρι τώρα λοιπόν κάηκαν, σχεδόν με άπνοια, 50.000 στρέμματα κυρίως υψηλών δασών Χαλεπίου Πεύκης. Δηλαδή το 4% των δασών μας ή το 12,45% των δασών της Χαλεπίου Πεύκης. Δυστυχώς ξανακάηκαν εκτάσεις στην περιοχή πάνω από το Ξυλόκαστρο που είχαν δεχθεί αναδασωτικές εργασίες. Κάηκαν επίσης επιφάνειες με θαυμάσια φυσική αναγέννηση στην περιοχή «Σελώντα» του Σοφικού. Και το καλοκαίρι δεν τέλειωσε δυστυχώς… Αν αργήσουν να έρθουν οι βροχές, ο κίνδυνος θα παραμείνει  μεγάλος μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου.

Το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννιούνται, αναπτύσσονται και πεθαίνουν τα δένδρα του δάσους συγκροτείται από τρεις κυρίως παράγοντες: Το ανάγλυφο, το κλίμα και το γεωυπόθεμα (πέτρωμα, έδαφος). Ο νομός Κορινθίας είναι ένας, ουσιαστικά, ημιορεινός και ορεινός Νομός. Το 75% περίπου της επιφάνειάς του είναι έδαφος με υπερθαλάσσιο ύψος μεγαλύτερο των 300 μ. Παρουσιάζει έντονο ανάγλυφο και οι κλίσεις, ως προς τον ορίζοντα, κυμαίνονται από 0% έως και 90%. Το βροχομετρικό ύψος στον Νομό κυμαίνεται από 450 χιλιοστά έως και 1.050 χιλ. βροχής τον χρόνο. Το σημαντικότερο όμως είναι η κατανομή των κατακρημνισμάτων και ιδίως της βροχής στη διάρκεια του έτους. Και η κατανομή αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία, όταν τη συσχετίσουμε με τον παράγοντα θερμοκρασία.

Έτσι, στην Ανατολική Κορινθία δεσπόζουν τα ξηροθερμικά είδη με χαρακτηριστικότερο είδος τη Χαλέπιο Πεύκη, ενώ στη Δυτική η Μαύρη Πεύκη και η Ελάτη. Οι ασβεστόλιθοι στην Ανατολική Κορινθία και οι σχιστόλιθοι και οι φλύσχες στη Δυτική. Φυσικά, η ύπαρξη έντονου αναγλύφου οφείλεται, κυρίως, στη δράση του νερού.

Σε κάθε λοιπόν τόπο αναπτύσσονται και διαφορετικά δάση. Σε αυτά τα δάση οφείλουμε το νερό που πίνουμε, το ευχάριστο κλίμα, την προστασία των εδαφών μας, την ύπαρξη των άγριων ζώων και πουλιών που αποτελούν για τον Νομό έναν ανεκτίμητο οικολογικό πλούτο, γενικά τη ζωή μας και ιδιαίτερα την ποιότητα ζωής μας. Αυτή την ποιότητα που, από τις αρχές του αιώνα και ιδιαίτερα την τελευταία εικοσαετία, έγινε αιτία να εγκατασταθούν χιλιάδες παραθεριστικές κατοικίες στην πεδινή περιοχή χωρίς βέβαια να προηγηθεί καμία χωροτακτική μελέτη. Γρήγορα λοιπόν αρχίσαμε να νιώθουμε τα σοβαρά προβλήματα της υποβάθμισης αλλά και της κατάχρησης των φυσικών πόρων του Νομού. Το πρώτο πρόβλημα που εκδηλώθηκε είναι η λειψυδρία. Το δεύτερο η μόλυνση των ακτών μας. Το τρίτο, του οποίου τα αποτελέσματα θα φανούν σε λίγα χρόνια, είναι η κατάχρηση των φυτοφαρμάκων. Και έπονται πολλά ακόμη.

Αυτά τα δάση όμως, για να τα έχουμε, πρέπει να τα διαχειριστούμε και να τα προστατεύσουμε. Αυτά τα δύο πάνε μαζί. Η προστασία πρέπει να γίνεται για να έχουμε δάση που θα μας προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και τα προϊόντα τους. Και για να έχουμε δασική προστασία πρέπει να διαχειριστούμε τα δάση μας, να τα καλλιεργούμε, εκτός από ορισμένα δάση τα οποία επιλέγουμε με ειδικά, αυστηρά κριτήρια και στα εφαρμόζουμε ειδικό καθεστώς διαχείρισης.

Η Δασική Υπηρεσία, από την ίδρυσή της, προσπαθεί να εφαρμόζει στα Ελληνικά δάση μια θεμελιώδη αρχή, που αποτελεί τη σημαντικότερη σήμερα περιβαλλοντική αρχή: την αειφορική διαχείριση. Από πού να ξεκινήσει κανείς για να πει, με λίγα λόγια, όλα εκείνα που έχουν συντελεστεί, με τόσα πολλά γεγονότα που σημάδεψαν το φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα τα δασικά οικοσυστήματα της πατρίδας μας;

Ποιος φτιάχνει τους νόμους; Ποιος είναι εκείνος που τους καταργεί στην πράξη; Ποιοι κρύβονται πίσω από τις καταστροφές των δασών; Ποιος είναι εκείνος που δεν έφτιαξε Δασολόγιο για να ξέρουμε πού είναι τα δάση μας και να μην αποτελούν προϊόν διαπραγματεύσεων μεταξύ πολίτη και πολιτείας ή και τρίτων. Ποιος είναι εκείνος που δεν καθόρισε να απαιτεί ο Έφορος πιστοποιητικό ότι μια έκταση δεν είναι δασική, όταν μεταβιβάζεται, αλλά το απαιτεί η Πολεοδομία όταν πρόκειται να χτίσει κάποιος; Έτσι δεν διευκολύνεται η παράνομη κατ’ ουσίαν, νόμιμη όμως ως προς τον τύπο, μεταβίβαση παρανόμως κτηθέντων εκτάσεων και στη συνέχεια η αλλαγή χρήσης τους… Και αντί να στοχοποιείται ο οικοπεδοφάγος, γίνεται θύμα ο πολίτης και ο τόπος μας; Ποιος δεν θέλει χωροταξία σε αυτόν τον τόπο; Ποιος τσιγκουνεύεται να δώσει λεφτά στην πρόληψη των καταστροφών και τα σκορπάει για την επανόρθωσή τους;

Ποιος υποβάθμισε τη Δασική Υπηρεσία, ώστε να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του κοινωνικού συνόλου και ειδικά τώρα, που καλείται να προστατεύσει το έδαφος και να ξαναφτιάξει τα δάση που κάηκαν; Ποιος απομόνωσε τους δασικούς υπαλλήλους, ώστε να μην είναι ούτε καν συνεργάτες στον δύσκολο τομέα της καταστολής των δασικών πυρκαγιών; Ποιος τους αποκάλεσε «συμμορία»; Ποιος φόρτωσε στο απροετοίμαστο Π.Σ. έναν από τους δυσκολότερους τομείς αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών στην αρχή του καλοκαιριού; Ποιος καλλιεργεί τον μύθο της αντιπάθειας με την κατασκευή ψευδοενόχων και δεν έχει το θάρρος να ζητήσει συγνώμη γι’ αυτό, μεταξύ ομάδων υπαλλήλων που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η δουλειά τους και η συνεργασία, γιατί ακριβώς δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν και τίποτα να κερδίσουν;

Οι δασικοί υπάλληλοι των περιφερειακών υπηρεσιών; Οι Πυροσβεστικοί υπάλληλοι των περιφερειακών υπηρεσιών; Οι πολίτες αυτού του τόπου που πλήρωσαν φόρο μεταβίβασης ή κληρονομίας για οικόπεδα που αργότερα αποδεικνύεται ότι το 1945 ή το 1960 ή το 1987 ήταν ή είναι δασικές ή και αναδασωτέες εκτάσεις; Ψάξτε, βρείτε και δώστε εσείς τη σωστή απάντηση.

Αυτή η απάντηση είναι και η λύση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών και γενικότερα της καταστροφής του περιβάλλοντος της όμορφης πατρίδας μας.

Όσο πιο σωστή απάντηση, τόσο και πιο σωστή η λύση.

*Ο Παναγιώτης Καλλίρης διορίστηκε στην Δασική Υπηρεσία τον Οκτώβριο του 1983 και συνταξιοδοτήθηκε λόγω ορίου ηλικίας την 31-12-2022