Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο γενναίος και απτόητος, ο φλογερός και μαρτυρικοστεφανωμένος Μητροπολίτης της ιστορικής Σμύρνης, θανατώθηκε από τον αιμοδιψή όχλο την νύχτα του Σαββάτου 27 Αυγούστου 1922. Ο μαινόμενος όχλος τον έσυρε και τον διαπόμπευσε σε όλες τις συνοικίες «δέρων και εμπτύων και τίλλων τας τρίχας της κεφαλής και του γενείου του μέχρι της θέσεως των δύο Τσεσμέδων» όπου τον κτύπησαν με ρόπαλα και μαχαίρια ωσότου πέθανε κι υστέρα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον στους δρόμους, βλασφημούντες και υβρίζοντες και επιδεικνύοντες την ποιμαντορική του ράβδο ως το τρόπαιο της θηριωδίας τους!Πως περιγράφει το τέλος του Ιεράρχου ο Μικρασιάτης Χρήστος Σολομωνίδης:
«Η 26η Αυγούστου είναι η μέρα της αγωνίας, η μέρα της απόγνωσης και του τρόμου του Ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης. Η εφιαλτική μέρα της Σμύρνης. Το Στρατηγείο έχει επιβιβασθεί στα πλοία. Οι τελευταίοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν αναχωρήσει κι αυτοί. Η πόλη μένει τώρα ανυπεράσπιστη...
Σάββατο 27 Αυγούστου: Το τέλος των ονείρων του Γένους.
Πρωΐ-πρωΐ ο Χρυσόστομος κατεβαίνει απ’ το μητροπολιτικό μέγαρο και πορεύεται στον ναό της Αγίας Φωτεινής. Τα πλήθη έχουν συρρεύσει στην εκκλησία και κατακλύζουν έντρομα τον μεγάλο αυλόγυρό της. Μοναδική ελπίδα ο Θεός! Τελευταία καταφυγή η αγνή και ηρωϊκή Σαμαρείτις. Μόνη παρηγοριά ο Δεσπότης.
Με χαραγμένη βαθειά την συγκίνηση στο πρόσωπο παραστέκει το τρομαγμένο κι’ απελπισμένο ποίμνιο. Ο σεπτός Ιεράρχης θα λειτουργήσει για τελευταία φορά κάτω από τους θόλους της αιωνόβιας εκκλησίας της Αγίας Φωτεινής, σαν μια δεύτερη Αγιά Σοφιά τις παραμονές της Άλωσης. Το μαρτυρικό κορμί του Χρυσοστόμου θα συρθή σε λίγο στους δρόμους της Σμύρνης.
Ο Δεσπότης τελειώνει την στερνή Λειτουργία κι’ ανεβαίνει στο μητροπολιτικό μέγαρο. Όλα τα διαβήματά του για να σωθεί το ποίμνιο του ατονούν. Οι ξένοι Πρόξενοι της Σμύρνης και οι Σύμμαχοι Ναύαρχοι προσπαθούν να τον πείσουν να φύγει. Το ίδιο και οι παριστάμενοι προύχοντες. Ο Χρυσόστομος απαντάει: «Παράδοσις του Ελληνικού κλήρου, αλλά και καθήκον του καλού ποιμένος, είναι να παραμείνει στις τραγικές στιγμές του ποιμνίου του, κοντά του». Και παραμένει!
Απόσπασμα Τούρκων στρατιωτών καταφθάνει στην Μητρόπολη, τον απάγει και μαζί του δύο δημογέροντες, τον Ν. Τσουρουκτσόγλου και Κλημάνογλου.
Ο Μητροπολίτης προσάγεται στον Νουρεντίν πασά. Ο αιμοβόρος στρατηγός τον αποπέμπει λέγοντας: «Δεν θα σε κρίνω εγώ, θα σε κρίνει ο λαός μου». Και τον παραδίδει στα άγρια εχθρικά στίφη.
Και αυτά τότε, όπως πλατειά θάλασσα φουρτουνιασμένη σκεπάζει και καταποντίζει αναρμένιστο καράβι, λυσσαλέα καταποντίζουν τον εθνομάρτυρα. Με ξιφολόγχη βγάζουν τα μάτια του, του κόβουν την γλώσσα, τ αυτιά, τα χέρια κι’ ό,τι απομένει από το κορμί του, το κρεμούν στην πλατεία του Τιρκιλίκι για να περάσει ο συρφετός και βεβαιωθεί πώς ο γκιαούρης Δεσπότης δεν υπάρχει πιά…
Πολλές αφηγήσεις υπάρχουν για τον μαρτυρικό θάνατο του Χρυσοστόμου. Η ασφαλέστερη είναι εκείνη πού εξιστόρησε μετά ένα μήνα στην γαλλική Βουλή ο βουλευτής Παρισίων, αββάς Εδουάρδος Σουλιέ:
«Το απόγευμα της 27ης Αυγούστου το γαλλικό προξενείο ειδοποιήθηκε πως ο Έλλην Μητροπολίτης Χρυσόστομος διέτρεχε κίνδυνον και ότι θα πρεπε να σταλεί άγημα από Γάλλους ναύτες για να τον προστατεύσει. Πράγματι ο Γάλλος Πρόξενος Γκραγιέ, έστειλε αμέσως άγημα, ο δε επί κεφαλής αξιωματικός του αγήματος, επρότεινε στον Χρυσόστομο να τον οδηγήσει στο γαλλικό προξενείο. Ο Χρυσόστομος δεν ανήκει στην εκκλησία της Γαλλίας, αλλ’ αυτό δεν μ’ εμποδίζει να εκφράσω τον βαθύτατο σεβασμό μου στην μνήμη του.
Ο Μητροπολίτης προσάγεται στον Νουρεντίν πασά. Ο αιμοβόρος στρατηγός τον αποπέμπει λέγοντας: «Δεν θα σε κρίνω εγώ, θα σε κρίνει ο λαός μου». Και τον παραδίδει στα άγρια εχθρικά στίφη.
Και αυτά τότε, όπως πλατειά θάλασσα φουρτουνιασμένη σκεπάζει και καταποντίζει αναρμένιστο καράβι, λυσσαλέα καταποντίζουν τον εθνομάρτυρα. Με ξιφολόγχη βγάζουν τα μάτια του, του κόβουν την γλώσσα, τ αυτιά, τα χέρια κι’ ό,τι απομένει από το κορμί του, το κρεμούν στην πλατεία του Τιρκιλίκι για να περάσει ο συρφετός και βεβαιωθεί πώς ο γκιαούρης Δεσπότης δεν υπάρχει πιά…
Πολλές αφηγήσεις υπάρχουν για τον μαρτυρικό θάνατο του Χρυσοστόμου. Η ασφαλέστερη είναι εκείνη πού εξιστόρησε μετά ένα μήνα στην γαλλική Βουλή ο βουλευτής Παρισίων, αββάς Εδουάρδος Σουλιέ:
«Το απόγευμα της 27ης Αυγούστου το γαλλικό προξενείο ειδοποιήθηκε πως ο Έλλην Μητροπολίτης Χρυσόστομος διέτρεχε κίνδυνον και ότι θα πρεπε να σταλεί άγημα από Γάλλους ναύτες για να τον προστατεύσει. Πράγματι ο Γάλλος Πρόξενος Γκραγιέ, έστειλε αμέσως άγημα, ο δε επί κεφαλής αξιωματικός του αγήματος, επρότεινε στον Χρυσόστομο να τον οδηγήσει στο γαλλικό προξενείο. Ο Χρυσόστομος δεν ανήκει στην εκκλησία της Γαλλίας, αλλ’ αυτό δεν μ’ εμποδίζει να εκφράσω τον βαθύτατο σεβασμό μου στην μνήμη του.
Με ωραιότητα ψυχής αρνήθηκε να δεχθεί το προσφερόμενο καταφύγιο, λέγοντας ότι καθήκον του είναι να μείνει μαζί με το ποίμνιό του. Όταν το Γαλλικό άγημα ανεχώρησε, κατέφθασε με άμαξα Τούρκος αξιωματικός, συνοδευόμενος από στρατιώτες και διέταξε τον Χρυσόστομο να τον ακολουθήσει. Οδήγησαν τότε τον Ιεράρχη στα άκρα των ευρωπαϊκών συνοικιών μπρος σ’ ένα κουρείο. Εκεί του φόρεσαν άσπρη μπλούζα, ίσως για να διακρίνεται καλύτερα, κι εκεί έλαβε χώρα φρικτό κακούργημα, από κείνα που είναι γεμάτη η ιστορία των μαρτύρων! Του ξερίζωσαν τα γένια, τον μαχαίρωσαν, του κόψαν την μύτη και τ’ αυτιά. Πλάϊ στους Τούρκους παίρνουν μέρος στα βασανιστήρια και τούρκισσες. Οι παρόντες ναύτες μας πάνοπλοι, αγανακτισμένοι, έξαλλοι. Υποχρεωμένος όμως από τις διαταγές, που είχε λάβει ο επί κεφαλής τους αξιωματικός, τους απειλεί με περίστροφο στο χέρι ότι θα τους πυροβόλησει αν θελήσουν να επέμβουν. Μετέφεραν υστέρα οι Τούρκοι τον Ιεράρχη στις τουρκικές συνοικίες, όπου τον διαμέλισαν και τον αφήκαν βορά στους σκύλους…».
Από όλες τις αφηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων ένα είναι απολύτως εξακριβωμένο: Ο Χρυσόστομος υπέστη το μαρτύριο μέχρι τέλους με καρτερικότητα, που έκανε τον τουρκικό συρφετό να φοβηθεί! Ο Χρυσόστομος παρέδωσε το πνεύμα σαν Χριστιανός και σαν Έλληνας. Το σκήνωμα του ήταν μοιραίο να μην το καλύψει η αγαπημένη του γη. Εξαφανίστηκε και χάθηκε. Τάφηκε όμως στις καρδιές των Ελλήνων. Μνήμη του Χρυσοστόμου η ψυχή του Γένους και μνήμη του αιώνια, η Ιστορία».
 |
| Ανδριάντας Χρυσοστόμου Σμύρνης Αθήνα, Πλατεία Μητροπόλεως |
****
Μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων
****
Ο Χρυσόστομος γεννήθηκε το 1867 στην κωμόπολη Τρίγλια της Προποντίδος κοντά στα Μουδανιά εκεί όπου στις 30 Σεπτεμβρίου 1922 υπογράφτηκε η ομώνυμη επαίσχυντη ανακωχή, η οποία επεσφράγιζε την μεγαλύτερη ιστορική τραγωδία του Ελληνισμού: εγκατάλειψη της Μ. Ασίας και της Ανατ. Θράκης. Γονείς του Χρυσοστόμου ήσαν ο Νικόλαος Καλαφάτης και η Καλλιόπη Λεμωνίδου. Το ζεύγος απέκτησε 8 παιδιά, 4 αγόρια και 4 κορίτσια. Από τ' αγόρια επέζησαν ο πρωτότοκος Ευγένιος (γεννήθηκε το 1865) και ο Χρυσόστομος.
Ο Ευγένιος συμπαραστάθηκε στον νεώτερο αδελφό του σ' όλη την διάρκεια του πολυτάραχου βίου του και τελικά τον ακολούθησε έως το μαρτύριο. Ο Νικόλαος Καλαφάτης είχε γνώση του οθωμανικού δικαίου και αντιπροσώπευε τους συμπολίτες του στα τουρκικά δικαστήρια. Αγαπούσε ακόμη την εκκλησιαστική μουσική και είχε ανάμιξη στα κοινά και γι' αυτό εξελέγετο δημογέροντας. Η σύζυγός του Καλλιόπη ήταν μια ευλαβής γυναίκα. Αυτή έταξε τον Χρυσόστομο στην Παναγία την ημέρα των Φώτων του 1868, όταν είχε επισκεφθεί την Τρίγλια ο Μητροπολιτης Προύσας.
Το ζεύγος Καλαφάτη, παρά την μέτρια οικονομική του κατάσταση, ανέθρεψε με επιμέλεια τα παιδιά του. Πρώτοι δάσκαλοι του Χρυσοστόμου στην Τρίγλια ήσαν ο αρχιμανδρίτης και μετέπειτα μητροπολίτης Ιωαννίκιος για τα εκκλησιαστικά, ο Γαζής για τα Ελληνικά, ο Χριστόφορος Μουμουζής για τα τουρκικά, ο Νικόλαος Χατζηχρυσάφης για τα γαλλικά και ο Παπα-Θεοδόσης για την εκκλησιαστική μουσική. Ο βιογράφος του Σπυρίδων Λοβέρδος μας δίνει το ακόλουθο πορτραίτο του Χρυσοστόμου ως μαθητού: «Αγχίνους, τολμηρός, φιλόπρωτος, ενθουσιώδης, φιλότιμος, οξύς, επίμονος, φίλαλος (...). Πάντοτε επέσυρε την αγάπη των διδασκάλων του, οίτινες προθύμως παρέβλεπον τας εξ αγαθής προθέσεως και ευθείας συνειδήσεως παρεκτροπάς του».
Ενωρίτατα ο Χρυσόστομος εξεδήλωσε την διάθεση να γίνει κληρικός. Ο πατέρας του πώλησε το πατρκό κτήμα της συζύγου του, για να τον στείλει «εσωτερικόν» στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης (το δικό του πατρικό κτήμα το είχε πωλήσει για να στείλει τον πρωτότοκο Ευγένιο στην Μεγάλη του Γένους Σχολή). Ο Χρυσόστομος έφθασε στην Χάλκη το 1884. Εκεί, όπως λέγει ο ίδιος, «εποτίσθη το άδολον γάλα της θεοσεβείας και τον γλυκύν χυμόν της γνώσεως».
Ο Ευγένιος συμπαραστάθηκε στον νεώτερο αδελφό του σ' όλη την διάρκεια του πολυτάραχου βίου του και τελικά τον ακολούθησε έως το μαρτύριο. Ο Νικόλαος Καλαφάτης είχε γνώση του οθωμανικού δικαίου και αντιπροσώπευε τους συμπολίτες του στα τουρκικά δικαστήρια. Αγαπούσε ακόμη την εκκλησιαστική μουσική και είχε ανάμιξη στα κοινά και γι' αυτό εξελέγετο δημογέροντας. Η σύζυγός του Καλλιόπη ήταν μια ευλαβής γυναίκα. Αυτή έταξε τον Χρυσόστομο στην Παναγία την ημέρα των Φώτων του 1868, όταν είχε επισκεφθεί την Τρίγλια ο Μητροπολιτης Προύσας.
Το ζεύγος Καλαφάτη, παρά την μέτρια οικονομική του κατάσταση, ανέθρεψε με επιμέλεια τα παιδιά του. Πρώτοι δάσκαλοι του Χρυσοστόμου στην Τρίγλια ήσαν ο αρχιμανδρίτης και μετέπειτα μητροπολίτης Ιωαννίκιος για τα εκκλησιαστικά, ο Γαζής για τα Ελληνικά, ο Χριστόφορος Μουμουζής για τα τουρκικά, ο Νικόλαος Χατζηχρυσάφης για τα γαλλικά και ο Παπα-Θεοδόσης για την εκκλησιαστική μουσική. Ο βιογράφος του Σπυρίδων Λοβέρδος μας δίνει το ακόλουθο πορτραίτο του Χρυσοστόμου ως μαθητού: «Αγχίνους, τολμηρός, φιλόπρωτος, ενθουσιώδης, φιλότιμος, οξύς, επίμονος, φίλαλος (...). Πάντοτε επέσυρε την αγάπη των διδασκάλων του, οίτινες προθύμως παρέβλεπον τας εξ αγαθής προθέσεως και ευθείας συνειδήσεως παρεκτροπάς του».
Ενωρίτατα ο Χρυσόστομος εξεδήλωσε την διάθεση να γίνει κληρικός. Ο πατέρας του πώλησε το πατρκό κτήμα της συζύγου του, για να τον στείλει «εσωτερικόν» στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης (το δικό του πατρικό κτήμα το είχε πωλήσει για να στείλει τον πρωτότοκο Ευγένιο στην Μεγάλη του Γένους Σχολή). Ο Χρυσόστομος έφθασε στην Χάλκη το 1884. Εκεί, όπως λέγει ο ίδιος, «εποτίσθη το άδολον γάλα της θεοσεβείας και τον γλυκύν χυμόν της γνώσεως».
 |
| Η μίτρα του Χρυσοστόμου Σμύρνης Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα |
Διδάσκαλοί του στην Σχολή υπήρξαν ο διευθυντής Γερμανός Γρηγοράς, ο Φιλάρετος Βαφείδης, μετέπειτα μητροπολίτης Διδυμοτείχου, ο Μιχαήλ Κλεόβουλος, μετέπειτα μητροπολίτης Σάρδεων, ο Απόστολος Χριστοδούλου, μετέπειτα μητροπολίτης Σερρών, ο Ευμένιος Ξηρουδάκης, αργότερα μητροπολίτης Κρήτης, και άλλοι. Κοντά στους εμπνευσμένους αυτούς διδασκάλους ο Χρυσόστομος ενωτίσθη όχι μόνο τα θεία ρήματα της θρησκείας μας αλλά και τη διαχρονικότητα και υπερχρονικότητα του Ελληνικού πνεύματος, του υπό δουλείαν ζώντος, δρώντος και ζωοποιούντος. Όπως έλεγε αργότερα από του άμβωνος ο ίδιος, «το Ελληνικόν πνεύμα ελαξεύθη εις το μάρμαρον, εσμιλεύθη εις τους θριγκούς των ναών, εχαράχθη εις τον πάπυρον, έλαμψεν εις τας δέλτους της Ιστορίας, εκράτησε τας επάλξεις του πολιτισμού, περιεσώθη διά της παραδόσεως και κρύπτεται ακόμη εις τα σπλάγχνα της γης αναμένον την σκαπάνην του αρχαιολόγου».
http://peripatrhs.blogspot.gr/2014/08/27-1922.html#.Vd8praG7JeE.facebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου