Το ειδικό μυθολογικό παράδειγμα: ο μύθος του Μινώταυρου και του Θησέα
Την ίδια χρονική περίοδο υπήρχε η συνήθεια η Αθήνα να στέλνει κάθε χρόνο επτά νέους και επτά νέες στην Κρήτη, για να τους κατασπαράξει ο Μινώταυρος, το τρομερό πλάσμα που περιγράφει η ελληνική μυθολογία ως τέρας με σώμα ανθρώπου και κεφαλή ταύρου [8]. Ο Μινώταυρος τρεφόταν και διατηρούνταν μέσα στον Λαβύρινθο από τον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, ο οποίος –όπως παραδίδει η παράδοση– οργίστηκε με την Αθήνα όταν ο γιος του Ανδρόγεος, που είχε σταλεί να συμμετάσχει στους αθηναϊκούς αγώνες, νίκησε· και λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια κυνηγιού στην Αττική, σκοτώθηκε από έναν άγριο ταύρο[9].
Μετά τον χαμό του Ανδρόγεου, ο Μίνωας κήρυξε πόλεμο εναντίον της Αθήνας και την ανάγκασε, ως ένδειξη πένθους και υποταγής, να στέλνει κάθε χρόνο τους επτά νέους και τις επτά νέες στην Κρήτη, για να προσφέρονται ως θύματα στον Μινώταυρο [10]. Η επιλογή γινόταν με κλήρο, και την ημέρα της αναχώρησης οι θρήνοι, οι κραυγές και οι κοπετοί των Αθηναίων ήταν τόσο έντονοι ώστε πέρασαν στη συλλογική μνήμη ως μία από τις πιο σκοτεινές στιγμές της αθηναϊκής ιστορίας [11].
Όταν ο Θησέας αντίκρισε αυτή τη σκηνή και πληροφορήθηκε όσα αφορούσαν τον Μινώταυρο και τη σκληρή αυτή συνήθεια που επαναλαμβανόταν ήδη επί τρία συνεχόμενα έτη, αποφάσισε να δράσει. Με αποφασιστικότητα ανακοίνωσε στον πατέρα του, τον βασιλιά Αιγαία, ότι θα ταξίδευε ο ίδιος στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο και να απαλλάξει την Αθήνα από το δυσβάστακτο αυτό βάρος [12].
Ο Αιγαίας, όπως ήταν φυσικό για έναν πατέρα που επρόκειτο να χάσει τον μοναχογιό του σε μια τόσο επικίνδυνη αποστολή, προσπάθησε με κάθε τρόπο να τον αποτρέψει. Στο τέλος όμως ενέδωσε, καθώς ο Θησέας του δήλωσε αποφασιστικά ότι, αφού θα επιλέγονταν έξι νέοι εκείνη τη χρονιά, ο έβδομος θα ήταν ο ίδιος[13]. Έτσι κι έγινε. Κατά την αναχώρηση του πλοίου για την Κρήτη, ο Αιγαίας έδωσε στον Θησέα μια κρίσιμη οδηγία: αν κατάφερνε να σκοτώσει τον Μινώταυρο, στην επιστροφή προς την Αθήνα να κατέβαζε τα μαύρα πανιά και να ύψωνε λευκά, ώστε, όταν ο ίδιος θα τα έβλεπε από το ακρωτήριο του Σουνίου, να γνώριζε ότι ο γιος του είχε επιτύχει και επέστρεφε σώος [14]. Ο Θησέας υποσχέθηκε ότι θα τηρούσε την εντολή.
Ο Θησέας ταξίδεψε στην Κρήτη, μπήκε στον Λαβύρινθο με τη βοήθεια της Αριάδνης και τελικά σκότωσε το φοβερό τέρας, επιτυγχάνοντας τον στόχο του [15]. Ωστόσο, κατά την επιστροφή του στην Αθήνα, είτε από αμέλεια είτε λόγω έντασης και κόπωσης, ξέχασε να αλλάξει τα μαύρα πανιά. Όταν ο Αιγαίας από το Σούνιο αντίκρισε το πλοίο να προσεγγίζει ακόμη με μαύρα πανιά, πίστεψε ότι ο γιος του είχε σκοτωθεί. Σε απερίγραπτη απελπισία, έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε [16]. Από αυτό το τραγικό γεγονός, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, η θάλασσα ονομάστηκε «Αιγαίο», στη μνήμη του βασιλιά που έχασε τη ζωή του περιμένοντας τον γιο του.
Το Αιγαίο υπήρξε η πατρίδα και η κατοικία πολλών θεών της Αρχαίας Ελλάδας. Ο Ποσειδώνας, θεός της θάλασσας και κυρίαρχος όλων των υδάτων, βασίλευε στο Αιγαίο, στα βαθύτερα τμήματά του, στις Αιγές· εκεί, σύμφωνα με τον Όμηρο, βρίσκονταν τα πανέμορφα και αιώνια ανάκτορά του, «κτισμένα από αστραφτερό χρυσό» [17]. Η Αφροδίτη, θεά του κάλλους και της έλξης, αναδύθηκε από τους αφρούς της θάλασσας του Αιγαίου, όπως παραδίδει ο Ησίοδος [18], ενώ ο Απόλλωνας, θεός του φωτός, της μουσικής και της μαντικής, γεννήθηκε στην ιερή Δήλο, το φωτεινό νησί που υμνεί ο Ομηρικός Ύμνος [19]. Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, τα βάθη του Αιγαίου είναι γεμάτα από θαλάσσιες θεότητες: Νηρηίδες, Γλαύκους και Τρίτωνες, πλάσματα που συνόδευαν και προστάτευαν τα ελληνικά πλοία στα ταξίδια τους, αποτρέποντας τρικυμίες και κινδύνους [20].
Το Αιγαίο, όμως, δεν αποτέλεσε μόνο κατοικία θεών, αλλά και χώρο δράσης των μεγαλύτερων ηρώων της ελληνικής μυθολογίας, όπως ο Ηρακλής και ο Ιάσων. Ο Ηρακλής διέπλευσε το Αιγαίο δύο φορές κατά την εκτέλεση των άθλων του: μία φορά για να φέρει στον Ευρυσθέα τη ζώνη της Ιππολύτης, βασίλισσας των Αμαζόνων στη Μικρά Ασία, και δεύτερη για να τιμωρήσει τον Λαομέδοντα, βασιλιά της Τροίας, που είχε αθετήσει την υπόσχεσή του απέναντι στον ήρωα [21].
Ο Ιάσων, από την άλλη, ηγήθηκε της Αργοναυτικής Εκστρατείας, η οποία ξεκίνησε από τον Παγασητικό κόλπο και διέπλευσε μεγάλο μέρος του Αιγαίου πριν προσεγγίσει τον Εύξεινο Πόντο, με σκοπό την απόκτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος [22]. Η θρυλική αυτή εκστρατεία υπήρξε σύμβολο τόλμης και θαλασσοπορίας και ενέπνευσε την ελληνική φαντασία για αιώνες.
Παρότι όλα αυτά εντάσσονται στον χώρο του μύθου, πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι πίσω από τον μυθικό μανδύα κρύβονται πραγματικά ιστορικά γεγονότα. Οι αφηγήσεις αυτές αντανακλούν τους πανάρχαιους αγώνες των πρώτων Ελλήνων για τον έλεγχο του Αιγαίου, για τη θαλάσσια κυριαρχία, για την επέκταση προς τις απέναντι μικρασιατικές ακτές και για την ανάπτυξη εμπορικών και αποικιακών δικτύων. Έτσι, ο μύθος και η ιστορία συναντώνται, παρουσιάζοντας το Αιγαίο όχι μόνο ως τόπο θεϊκών γεννήσεων και ηρωικών πράξεων, αλλά και ως αρχέγονο χώρο του ελληνικού πολιτισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου