on 19/09/2024
 | Παναγιώτης Γαλάνης, Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, Διδάκτωρ και Μεταδιδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ, Διδάσκων Νομικής ΕΚΠΑ info@pgalanislaw.gr , www.pgalanislaw.gr |
Ο θεσμός της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ), έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος στην ελληνική έννομη τάξη. Το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ προβλέπει ότι το Δημόσιο είναι υπεύθυνο να αποκαταστήσει τις ζημιές που προκαλούνται από παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του, εφόσον αυτές οι ζημιές οφείλονται στην εκτέλεση δημόσιας υπηρεσίας. Ο θεσμός αυτός έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές περιπτώσεις για την απόδοση ευθυνών στο Δημόσιο, ειδικά σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών, όπου οι παραλείψεις των αρμόδιων αρχών είχαν καταστροφικές συνέπειες. Σημαντικές εφαρμογές του θεσμού περιλαμβάνουν τις δασικές πυρκαγιές, τη ρύπανση του περιβάλλοντος από βιομηχανικές δραστηριότητες και την αποτυχία των αρχών να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα απορρίμματα.
Ευθύνη του Δημοσίου στις Δασικές Πυρκαγιές
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν έναν από τους σοβαρότερους περιβαλλοντικούς κινδύνους στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο, οι πυρκαγιές αυτές προκαλούν την καταστροφή χιλιάδων στρεμμάτων δασικών εκτάσεων, καταστροφές περιουσιών και, δυστυχώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, απώλειες ανθρώπινων ζωών. Οι δημόσιες αρχές έχουν την ευθύνη να λάβουν τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα και να οργανώσουν αποτελεσματικά την πυρόσβεση, ώστε να αποτραπούν τέτοιες καταστροφές. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, η αποτυχία των αρχών να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους οδήγησε σε καταστροφικά αποτελέσματα.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ηλείας το 2007, όπου οι πυρκαγιές κατέκαψαν τεράστιες εκτάσεις δάσους και προκάλεσαν τον θάνατο δεκάδων ανθρώπων. Στην υπόθεση αυτή, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) αναγνώρισε την ευθύνη του Δημοσίου για τις σοβαρές παραλείψεις στην πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Το δικαστήριο έκρινε ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν είχαν λάβει τα αναγκαία προληπτικά μέτρα, όπως η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η απομάκρυνση εύφλεκτης βλάστησης, παρά το γεγονός ότι υπήρχαν σχετικές προειδοποιήσεις και γνώση των κινδύνων. Ως αποτέλεσμα, οι ζημιές που υπέστησαν οι κάτοικοι και το περιβάλλον της περιοχής αποδόθηκαν σε παραλείψεις του Δημοσίου, με αποτέλεσμα την επιδίκαση αποζημιώσεων στους πληγέντες.
Παρόμοιες υποθέσεις περιλαμβάνουν τις καταστροφικές πυρκαγιές στη Σάμο το 2000, όπου και πάλι το Δημόσιο κρίθηκε υπεύθυνο για την αδυναμία του να λάβει επαρκή προληπτικά μέτρα και να αντιμετωπίσει έγκαιρα τις πυρκαγιές. Στην περίπτωση της Σάμου, το δικαστήριο επιδίκασε αποζημιώσεις στους πληγέντες, αναγνωρίζοντας την ευθύνη του Δημοσίου για την απώλεια δασικών εκτάσεων και τις ζημιές που υπέστησαν οι κάτοικοι της περιοχής.
Στην πυρκαγιά στο Μάτι το 2018, όπου υπήρξε μεγάλη απώλεια ανθρώπινων ζωών, οι ευθύνες των δημοσίων αρχών για την αποτυχία τους να οργανώσουν έγκαιρη και ασφαλή εκκένωση της περιοχής αποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένων δικαστικών διαδικασιών. Οι αρχές κατηγορήθηκαν για έλλειψη συντονισμού, ανεπαρκή επικοινωνία και καθυστερημένη αντίδραση, γεγονότα που οδήγησαν στη μεγάλη αυτή τραγωδία.
Ευθύνη του Δημοσίου για Ρύπανση από Βιομηχανικές Δραστηριότητες
Η αστική ευθύνη του Δημοσίου έχει χρησιμοποιηθεί επίσης σε περιπτώσεις όπου δημόσιες αρχές απέτυχαν να αποτρέψουν τη ρύπανση του περιβάλλοντος από βιομηχανικές δραστηριότητες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση του Ασωπού ποταμού, όπου το Δημόσιο θεωρήθηκε υπεύθυνο για τη ρύπανση που προκλήθηκε από βιομηχανίες στην περιοχή της Βοιωτίας. Οι δημόσιες αρχές δεν επέβαλαν τους απαιτούμενους περιβαλλοντικούς ελέγχους και δεν λάμβαναν μέτρα για την πρόληψη της ρύπανσης του ποταμού με τοξικές ουσίες, όπως εξασθενές χρώμιο. Οι κάτοικοι της περιοχής προσέφυγαν στη δικαιοσύνη, και το Δημόσιο καταδικάστηκε να αποζημιώσει τους πληγέντες, αναγνωρίζοντας την αστική του ευθύνη για την περιβαλλοντική ζημιά και τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Ευθύνη του Δημοσίου για Ατμοσφαιρική Ρύπανση
Σε υποθέσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης, το Δημόσιο έχει επίσης κριθεί υπεύθυνο όταν αποδείχθηκε ότι παραλείψεις των δημοσίων αρχών συνέβαλαν στην επιδείνωση των συνθηκών. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της ρύπανσης από τη λειτουργία της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα, οι κάτοικοι προσέφυγαν στα δικαστήρια επικαλούμενοι τη βλάβη που προκάλεσε η ατμοσφαιρική ρύπανση στην υγεία τους και στην ποιότητα ζωής τους. Τα δικαστήρια αναγνώρισαν την ευθύνη του Δημοσίου, καθώς οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα για την αποτροπή της ρύπανσης, παρά τις σχετικές διατάξεις της νομοθεσίας.
Ευθύνη του Δημοσίου για Ανεπαρκή Διαχείριση Αποβλήτων
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά την ανεπαρκή διαχείριση αποβλήτων, όπως στην περίπτωση της παράνομης χωματερής στη Φυλή. Το Δημόσιο κρίθηκε υπεύθυνο για τις περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις που προκλήθηκαν από την αδυναμία των αρχών να κλείσουν τη χωματερή ή να λάβουν μέτρα για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων, παρά τις συνεχείς καταγγελίες και δικαστικές αποφάσεις. Οι κάτοικοι προσέφυγαν δικαστικά, και τα δικαστήρια αναγνώρισαν την ευθύνη του Δημοσίου, επιβάλλοντας την καταβολή αποζημιώσεων για τις ζημιές που υπέστησαν οι γύρω κοινότητες.
Συμπέρασμα: Ο Θεσμός της Αστικής Ευθύνης ως Εργαλείο Προστασίας του Περιβάλλοντος
Ο θεσμός της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, όπως ορίζεται από το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, έχει αποδειχθεί κρίσιμος για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα, ειδικά σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών όπως οι δασικές πυρκαγιές και η βιομηχανική ρύπανση. Η αναγνώριση της ευθύνης του Δημοσίου από τα δικαστήρια και η επιβολή αποζημιώσεων λειτουργούν ως μηχανισμός πίεσης για τη βελτίωση των προληπτικών μέτρων και της αντίδρασης των δημοσίων αρχών. Ενισχύουν την ανάγκη για συστηματική προετοιμασία και αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών καταστροφών, διασφαλίζοντας παράλληλα τα δικαιώματα των πολιτών σε ένα ασφαλές και βιώσιμο περιβάλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου