Δημήτρης Μπαλτάς
Παρά ὁρισμένες ἐπιφυλάξεις, εἶναι γεγονός ὅτι ἡ ἐποχή τῶν μεγάλων ἐπαναστάσεων πού ἄλλαξαν τόν κόσμο (1789, 1848 καί 1917) ὡς καί τῶν κινημάτων πού ἐκδηλώθηκαν κατά τίς δεκαετίες τῶν 1950-1970 ἔχει ὁριστικά παρέλθει. Ἔτσι ἀπό τήν προοπτική τῆς δημοκρατίας ὁ κόσμος ἔχει πλέον περάσει σέ μία μεταδημοκρατική ἐποχή τῆς ὁποίας τά ἠθικά χαρακτηριστικά θά ἐπιχειρήσω νά παρουσιάσω στήν παροῦσα κατάθεση.
Κύριο, ἴσως, ἠθικό γνώρισμα τῆς μεταδημοκρατικῆς ἐποχῆς εἶναι ἡ ἀπουσία οὐσιαστικῆς δημοκρατικῆς συμπεριφορᾶς τόσο ἐκ μέρους τῶν ἐξουσιαζόντων ὅσο καί ἐκ μέρους τῶν ἐξουσιαζομένων. Ἄν καί φαίνεται παράδοξο, οἱ σημαντικότερες ἀποφάσεις (λ.χ. στήν οἰκονομία) στόν σύγχρονο κόσμο δέν λαμβάνονται καί δέν ὑλοποιοῦνται ἀπό τούς λαούς ἀλλά ἀπό διεθνῆ κέντρα ἀποφάσεων πού ἐπηρεάζουν συνολικά τόν πλανήτη. Εἶναι εὐνόητο ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτόν καταλύονται οἱ ἀξίες τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἰσονομίας πού ὡς γνωστόν χαρακτηρίζουν τήν ἀληθινή δημοκρατία. Ἀσφαλῶς, ὅμως, ἡ ἀπόδοση εὐθυνῶν σέ διεθνεῖς παράγοντες, συνδυαζόμενη μέ τήν ἀδιαφορία τῶν πολιτῶν ἔναντι τῶν πολιτικῶν-κοινωνικῶν προβλημάτων, δείχνει, ἐπίσης, μία μή ἠθική πολιτική συμπεριφορά.
Μία ἄλλη παράμετρος τῆς μεταδημοκρατικῆς ἐποχῆς καί πολιτικῆς συμπεριφορᾶς συσχετίζεται μέ τήν οἰκονομία. Ἀφ’ ἑνός, οἱ «δυτικές δημοκρατίες», στό πλαίσιο τῆς ἐλεύθερης οἰκονομίας καί λόγῳ τῆς ἀπουσίας κρατικοῦ παρεμβατισμοῦ, ἔχουν προχωρήσει σέ μία μεθοδευμένη οἰκονομική ἐκμετάλλευση τοῦ φθηνοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ, προερχόμενου κυρίως ἀπό χῶρες τῆς νοτιοανατολικῆς Ἀσίας καί τῆς Κίνας. Εἶναι σαφές ὅτι οἱ παράγοντες τῆς καπιταλιστικῆς οἰκονομίας χρησιμοποιοῦν τήν ἐλευθερία πού ἐγγυᾶται ἡ δημοκρατία γιά νά ἐλέγχουν τήν παγκόμσια πλέον ἀγορά. Τήν ἴδια στιγμή, στίς «δυτικές δημοκρατίες» ἐπιχειρεῖται, κατά μία ἄποψη, μία «συνεργασία» πολιτικῶν δυνάμεων διαφορετικῶν ἰδεολογικῶν ἀρχῶν, ἀκριβῶς γιά νά παραμείνουν τά οἰκονομικά κεφάλαια στίς χῶρες τους καί ἔτσι νά μήν μειωθοῦν οἱ μισθοί τῶν ἐργαζομένων ἤ νά μήν αὐξηθοῦν οἱ ἄνεργοι στήν γηραιά ἤπειρο. Πρόκειται, δηλαδή, γιά ἕνα τίμημα πού ἤδη πληρώνουν καί θά πληρώνουν οἱ «δυτικές δημοκρατίες» λόγῳ τῆς νεοαποικιοκρατικῆς πολιτικῆς τους. Διότι ἀκριβῶς οἱ ἀξίες τῆς «ἐπιχειρηματικότητας» καί τοῦ «κέρδους» ἔχουν ἀντικαταστήσει τίς ἠθικές ἀξίες καί τά πρότυπα.
Τέλος, ἕνα ἄλλο ἠθικό γνώρισμα, τῆς μεταδημοκρατικῆς κοινωνίας, πρᾶγμα πού ἀποτελεῖ καί χαρακτηριστικό τῆς μετανεωτερικότητας, εἶναι ἡ τοποθέτηση τῶν ἀνθρώπων ἔναντι τῆς παραδοθείσης κληρονομίας τῶν παλαιοτέρων γενεῶν. Δέν ἀμφισβητεῖται ἀπό κανένα ὅτι σέ ἄλλες ἐποχές ἡ δημοκρατική ἠθική δέν ἐπέτρεπε τήν περιφρόνηση ἀξιῶν καί προτύπων, τήν διαστρέβλωση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας ἤ τήν προβολή τῆς ἱστορικῆς ἀσυνέχειας. Στό ἴδιο πλαίσιο, ἡ συνείδηση τοῦ ἠθικῶς πράττοντος δημοκρατικοῦ ἀνθρώπου ἀναγνώριζε ὅτι οἰκοδομεῖ κανείς τό παρόν καί τό μέλλον ἐμπνεόμενος (βεβαίως ὄχι μιμούμενος) ἀπό τίς ἀρχές καί τά ἐπιτεύγματα τοῦ παρελθόντος. Ἐάν μάλιστα ἡ ἀναφορά ἑστιασθεῖ στήν λεγόμενη «εὐρωπαϊκή ἰδέα», θά πρέπει νά ὑπομνησθεῖ ὅτι αὐτή οἰκοδομήθηκε στίς ἀρχές τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς δημοκρατίας, τοῦ ρωμαϊκοῦ δικαίου καί τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς, οἱ ὁποῖες ὅμως ἔχουν πλέον λησμονηθεῖ.
Ἐπιχειρήθηκε μία ἁδρομερής σκιαγράφηση ὁρισμένων, τῶν κυριοτέρων, χαρακτηριστικῶν πού εἰκονίζουν τόν μεταδημοκρατικό ἄνθρωπο. Βεβαίως δέν μπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ κανείς ὅτι εὐθύνεται ἡ δημοκρατία ὡς ἀξιακό σύστημα γιά τήν ἀπαξίωσή της στήν πολιτική κοινωνία. Ὅπως δέν μπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ ὅτι εὐθύνεται ἡ νομοθεσία ἤ οἱ νομοθετοῦντες γιά τήν μή τήρηση τῶν νόμων ἐκ μέρους τῶν πολιτῶν σέ μία, τουλάχιστον θεωρητικῶς, εὐνομούμενη κοινωνία. Σέ κάθε περίπτωση, ὁ ἄνθρωπος ὁριοθετεῖ ἤ ἐπαναπροσδιορίζει τήν ἠθική δημοκρατική συμπεριφορά του. Τό ζήτημα εἶναι ἄν ἡ μετάβαση ἀπό τήν δημοκρατία στήν μεταδημοκρατία, συνοδευόμενη ἀπό μία νοσηρή πολιτικῶς καί ἠθικῶς συμπεριφορά, σημαίνει τήν ὁριστική ἀπώλεια τῶν ἀξιῶν πού ὁρίζουν τήν δημοκρατία καί ἄρα τόν θάνατο τῆς δημοκρατίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου