Μελαγχολικές συγκρίσεις, ἀκριβῶς 1000 χρόνια ἀργότερα… Ο Βασίλειος Β' και οι ...σημερινοί

 Posted on 15 Δεκεμβρίου, 2025

  τοῦ Νεκτάριου Δαπέργολα, Διδάκτορος Βυζαντινῆς Ἱστορίας

     15 Δεκεμβρίου τοῦ 2025 καί σάν σήμερα, πρίν ἀπό ἀκριβῶς 1000 χρόνια, κλείνει τά μάτια του ὁ Βασίλειος Β΄, ὁ σπουδαιότερος καί ἐνδοξότερος βυζαντινός αὐτοκράτορας, μετά ἀπό μία λαμπρή 50ετῆ βασιλεία, ἀφήνοντας τήν Αὐτοκρατορία στό ἀπόγειο τῆς ἀκμῆς της ἀπό κάθε ἄποψη. Κλείνει τά μάτια του, ἔχοντας ἐξουδετερώσει τίς θανάσιμες ἀπειλές ἀπό ἐξωτερικούς ἐχθρούς (Ἄραβες καί κυρίως Βουλγάρους, τούς ὁποίους συνέτριψε μετά ἀπό ἕναν ἐπίμονο πόλεμο πού διήρκεσε πάνω ἀπό 30 χρόνια), ἀλλά καί ἐσωτερικούς, καί ἔχοντας ἐφαρμόσει μία ἐκπληκτική κοινωνική πολιτική ὑπέρ τῶν μεσαίων καί κατώτερων κοινωνικῶν στρωμάτων.

     Ἰδιαίτερη ἀναφορά πρέπει νά γίνει στόν ἀνένδοτο ἀγώνα του ἀπέναντι στούς Δυνατούς, δηλαδή τούς ἐπαρχιακούς μεγαλογαιοκτήμονες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀποκτήσει τέτοια ἰσχύ πού νά ἀπειλοῦν καί τήν ἴδια τήν κεντρική ἐξουσία, ἐνῷ αὔξαναν συνεχῶς τόν πλοῦτο τους, ἐκμεταλλευόμενοι τά χρέη καί δημεύοντας ἤ ἀγοράζοντας σέ ἐξευτελιστικές τιμές τά χωράφια τῶν μικρῶν ἐλεύθερων ἀγροτῶν. Γνωρίζοντας ὁ Βασίλειος ὅτι ἡ πολυπληθής ἀγροτική τάξη ἀποτελοῦσε τή ραχοκοκαλιά ὄχι μόνο τῆς οἰκονομίας, ἀλλά καί τοῦ ἀμυντικοῦ στρατιωτικοῦ συστήματος τοῦ κράτους (ἀπό ἐλεύθερους γεωργούς ἀπαρτίζονταν τά ἐπαρχιακά στρατεύματα τῶν Θεμάτων), πῆρε κατά τό ἔτος 996 μιά σειρά ἐντυπωσιακῶν μέτρων, προβαίνοντας σέ κατασχέσεις περιουσιῶν καί ἐπιστροφή τῶν γαιῶν στούς προκατόχους τους, ἐνῷ περαιτέρω ἐπιβλήθηκαν καί πρόστιμα γιά τίς παρανομίες.

    Ἰδιαίτερα ἐντυπωσιακό εἶναι μάλιστα ὅτι τά μέτρα αὐτά εἶχαν ἀναδρομική ἰσχύ 75 ὁλόκληρων χρόνων (ὁρίστηκε δηλαδή ὅτι θά ἀφοροῦσαν ὅλες τίς ὑφαρπαγές γαιῶν ἀπό τό ἔτος 922 καί ἑξῆς)! Καί σάν νά μήν ἔφτανε αὐτό, τό ἔτος 1002 ὁ Βασίλειος ἐξέδωσε καί ἕναν ἀκόμη ἐκπληκτικό νόμο, τό περίφημο Ἀλληλέγγυον, ὁ ὁποῖος ἐπέβαλε…αλληλεγγύη (ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία) τῶν πλουσίων πρός τούς φτωχούς, ὁρίζοντας – μέ ἁπλᾶ λόγια – ὅτι ἄν κάποιος φτωχός ἀγρότης ἀδυνατοῦσε νά πληρώσει τούς φόρους του στό κράτος, θά τούς πλήρωνε ὁ γεωγραφικά πλησιέστερος γαιοκτήμονας!

     Τό ἀκόμη ἐντυπωσιακότερο δέ εἶναι ὅτι αὐτά τά μέτρα δέν ἀνακοινώθηκαν μόνο, ἀλλά καί ἐφαρμόστηκαν πλήρως: οἱ ἀντιδράσεις πατάχθηκαν, οἱ γαῖες ἐπιστράφηκαν, οἱ Δυνατοί ἐπέδειξαν καί τήν…ἀλληλεγγύη τους (θέλανε-δέν θέλανε) καί ἡ μικρομεσαία ἀγροτική τάξη ἀνακουφίστηκε. Καί ἔτσι ὁ Βασίλειος Β΄, ἕνας ἄνθρωπος πού πέρασε τήν ζωή του μέσα σέ ἀπόλυτη λιτότητα καί φορώντας ἕνα ἁπλό στρατιωτικό χιτώνα, πεθαίνοντας τό 1025, ἄφησε καί τά μικρομεσαῖα κοινωνικά στρώματα νά εὐημεροῦν καί τά ταμεῖα τοῦ κράτους νά ξεχειλίζουν ἀπό τό χρυσάφι καί τά σύνορα ἀσφαλῆ καί γενικότερα τήν Αὐτοκρατορία στήν θέση τοῦ πιό ἰσχυροῦ στρατιωτικά καί οἰκονομικά καί πιό λαμπροῦ πολιτισμικά κράτους τοῦ πλανήτη κατ’ ἐκείνη τήν χρονική περίοδο.

     Ἀκριβῶς 1000 χρόνια ἀργότερα ἀξίζει, γιά προφανεῖς λόγους, μία μνεία σέ αὐτόν τόν σπουδαῖο ἡγέτη. Ὄχι μόνο γιά λόγους μουσειακά ἱστορικούς, ἀλλά καί ἐπειδή ὅλα τά παραπάνω μποροῦν νά ὁδηγήσουν (μεταξύ πολλῶν ἄλλων) καί σέ κάποια πολύ εὔγλωττα συμπεράσματα σχετικά μέ τό τί σημαίνει συνετή καί ἀδιάφθορη διακυβέρνηση, ὀξεῖα πολιτική σκέψη, ἀποφασιστική πολιτική βούληση, εὔστοχη ἐκτίμηση τῶν πραγματικῶν ἀναγκῶν τοῦ κράτους καί εἰλικρινές ἐνδιαφέρον γιά τήν εὐημερία τοῦ λαοῦ. Καί μποροῦν νά ὁδηγήσουν καί σέ πασιφανεῖς μελαγχολικούς προβληματισμούς, ὅταν αὐτά τά συναντοῦμε σέ τόσο μακρινές ἐποχές, πού στιγματίστηκαν μάλιστα ὡς δῆθεν πολιτικά αὐταρχικές, πολιτισμικά πρωτόγονες καί πνευματικά σκοταδιστικές, μέσα ἀπό τά γελοῖα ἀντι-ιστορικά ἀφηγήματα κάτι άστείων «προοδευτικῶν» ἀπολογητῶν τοῦ ἄθεου σύγχρονου ψευτοανθρωπισμοῦ καί τῆς κάθε διεφθαρμένης κλεπτοκρατικής «δημοκρατικῆς» ψευδαίσθησης.

     Μία χιλιετία ἀκριβῶς μετά τό ἀπόλυτο ζενίθ τῆς ἑλληνορθόδοξης συλλογικῆς μας ἰδιοσυστασίας, κι ἐνῷ ἔχουμε κουτρουβαλήσει ὡς τό ἀπόλυτο ναδίρ τοῦ μακράν χειρότερου καί τραγικότερου σημείου τῆς Ἱστορίας μας, στόν πάτο πραγματικά ἑνός πνευματικοῦ, πολιτιστικοῦ, οἰκονομικοῦ καί πολιτικοῦ βούρκου καί μέ ἡγεσίες σιχαμερῶν ἀντίχριστων ὀλετήρων προδοτῶν, ὅλες οἱ συγκρίσεις εἶναι πραγματικά θλιβερές…