ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ 1918: "Nα θυμάσαι εκεί μέσα στο χαράκωμα, πως μία Ελληνίδα του Μοναστηριού, σου χάρισε αυτή τη σοκολάτα"

ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΧΑΡΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ 1918: "Nα θυμάσαι εκεί μέσα στο χαράκωμα, πως μία Ελληνίδα του Μοναστηριού, σου χάρισε αυτή τη σοκολάτα"

Μια κατάσταση που βίωσε ο Ελληνισμός στο Μοναστήρι παρουσιάζει ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων ο Στρατής Μυριβήλης, ο οποίος υπηρέτησε και πολέμησε στην Μακεδονία κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γράφει λοιπόν στο βιβλίο του με τίτλο "Η ζωή εν τάφω":

«Νύχτα μπήκαμε στο Μοναστήρι και νύχτα βγήκαμε. Είναι μια μεγάλη πολιτεία που οι κάτοικοι της είναι Έλληνες. Σταματήσαμε σε μια πλατέα. Μας πήραν οι Φραντσέζοι οδηγοί και μας κατατόπισαν. Είναι μια πολιτεία – μέτωπο. Μας έδειξαν σπίτια χτυπημένα από οβίδες σαν από αστροπελέκια, σπίτια καμένα από τις εμπρηστικές.

Οι κάτοικοι φοράν ολημερίς και ολονυχτίς κρεμασμένη στο στήθος μια μάσκα για τα ασφυξιογόνα. Μυστήριο το πώς μυρίστηκαν την εθνικότητά μας, αφού η στολή μας, η κάσκα μας, είναι φραντσέζικα όλα, κι ο ερχομός μας έγινε έτσι μυστικά. Χυμήξανε γύρω μας, ξετρύπωσαν σαν τα ποντίκια κάτω από την γης, άντρες, γυναίκες, προπάντων γυναίκες και παιδάκια. Και μας φιλάνε τα χέρια, μας χαϊδεύουν τα τουφέκια, μας πασπατεύουν τις κάσκες, κουμπώνουν και ξεκουμπώνουν τα κουμπιά του μανδύα μας, κλαίνε, κλαίνε ήσυχα μέσα στη φεγγαροβραδιά.

- Είστε, αλήθεια τα αδέλφια μας; Είστε Έλληνες, Έλληνες από την Ελλάδα;

- Μα ναι…

- Σας περιμέναμε χρόνια στη σκλαβιά. Σας ονειρευόμασταν, σας τραγουδούσαμε, σας προσκυνούσαμε, και δεν σας ξέραμε. Και τώρα είστε κοντά μας. Ο Χριστός και η Παναγιά να σας φυλάει!

- Κλαίμε και μεις μαζί τους, κ είμαστε σαστισμένοι.

Μας φιλεύουν χίλια φτωχά μικροπράγματα και σ όλα τα υπόγεια τηγανίζουν γλυκίσματα με το τραγικό τους το σιτηρέσιο. Όλα για μας. Ένα σμάρι αγοράκια ήρθαν κοντά στην διμοιρία μου και όλα μαζί πιάσανε και τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο με τα κασκέτα στο χέρι. Τραγουδούσαν σιγανά, μας άγγιζαν και κλαίγανε. Ήρθε ένας Γάλλος του φρουραρχείου και διέταξε να σωπάσουν.

- Όχι φασαρίες!

Μια κυρία με μαύρη μαντίλα στο κεφάλι λέει ακόμα με τρυφερή φροντίδα:

- Νά'χετε πρόχειρες τις μάσκες σας, αδέλφια. Προχτές μας ρίξαν οι Βούλγαροι αέρια και μας πέθαναν στη γειτονιά μου έξι παιδάκια, εκεί που κάθουνταν στριμωγμένα και λέγανε παραμύθια. Οι Φραντσέζοι τα πήρανε και τάχαν αράδα τα κορμάκια τους, μια μέρα ολάκερη, πάνω στο σταυροδρόμι. Τα φωτογράφιζαν και τα κινηματογραφούσαν όλη μέρα. Τα βγάλανε και καρτποστάλ.

Ένα κορίτσι λυγερό σαν νιο κυπαρίσι, με σκοτεινά μαλλιά και υπερβολικά μεγάλα μάτια. Στέκεται τόσην ώρα πλάι μου και δε μιλά. Μόνο με κοιτάζει. Την κοιτάζω και γω, βλέπω το φεγγαρόφωτο μέσα στα μάτια της και χαμογελώ. Αυτή δεν χαμογελά. Μου βάζει ξαφνικά στο σακίδιο μία σοκολάτα. Λέει σιγά:

- Να το πάρεις και να θυμάσαι στο χαράκωμα πως ένα κορίτσι, μία Ελληνίδα του Μοναστηριού, που ποτέ δε θα ξαναδείς πια…

- Μπα δεν το ξέρεις αυτό…

- Το ξέρω… Πες μου αδελφέ από πού είστε;

- Από την Λέσβο.

- Από την Λέσβο; (Χαμογελά και παίρνει ύφος μαθήτριας που απαγγέλνει γρήγορα και κωμικά). Η Λέσβος, η πατρίς της Σαπφούς, του Αλκαίου, του Αρίωνος, του Πιττακού και του Θεοφράστου, η κοιτίς της μουσικής και της λυρικής ποιήσεως…

- Σ ευχαριστώ μ όλη μου την ψυχή… Είσαι όμορφη και καλή. Πες μου τα όνομά σου. Θα το θυμάμαι μ ευγνωμοσύνη…

Εκείνη την στιγμή με πλησιάζει βιαστικά ο αξιωματικός της διμοιρίας μου. Αμέσως, μου λέει, τρέξε να βρεις το λοχία να συνάξει την διμοιρία μας. Πρόσεξε. Χωρίς σφυρίχτρες, χωρίς τσιγάρο, χωρίς ομιλίες. Ξεκινάμε σε πέντε λεπτά».

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το Μοναστήρι (Μπίτολα) βρέθηκε στο Μακεδονικό Μέτωπο. Η Βουλγαρία, ανήκοντας στις Κεντρικές Δυνάμεις, κατέλαβε την πόλη το 1915, μετά από επίθεση του βουλγαρικού-γερμανικού στρατεύματος. Τον επόμενο χρόνο η πόλη καταλήφθηκε από το εκστρατευτικό σώμα του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ και στη συνέχεια χωρίστηκε σε Γαλλικό, Ρωσικό, Ιταλικό και Σερβικό τομέα, υπό τη γενική διοίκηση του Γάλλου στρατηγού. Μέχρι την παράδοση της Βουλγαρίας, στα τέλη του φθινοπώρου του 1918, το Μοναστήρι παρέμεινε πόλη της γραμμής του μετώπου και σχεδόν καθημερινά βομβαρδιζόταν από αέρα και πυροβολικό.

Μετά το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου (1918), το Μοναστήρι (Μπίτολα) έγινε τμήμα του Βασιλείου της Σερβίας και στη συνέχεια της Γιουγκοσλαβίας.

Από τη μαρτυρία του Στρατή Μυριβήλη, αυτή ήταν η κατάσταση που αντιμετώπισε ο Ελληνισμός στο Μοναστήρι.

facebook