«Μ. Αθανάσιος, ο στύλος της Εκκλησίας».

Posted on 16 Ιανουαρίου, 2024

(Γρηγόριος Θεολόγος – Λόγος ΚΑ΄- «Εις τον Μέγαν Αθανάσιον»)

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ, ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ

Τι το καλύτερο, στην ταλαιπωρημένη εποχή μας, που βιώνει ανωμαλίες πολέμων, εκκλησιολογικές εκτροπές, δογματικές και ηθικές «μεταρρυθμίσεις», φάσεις ποιμαντικής χειμασίας και προσβολές άγχους, τι το καλύτερο από το να συγκεντρώσει την προσοχή της στη δράση και στην αρετή των Αγίων;

Όσω το φως πάρεστι, καιρός καταφυγής στη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στις διδασκαλίες των Πατέρων. Οι εορτάζοντες Άγιοι, μέγιστοι Ομολογητές, του Μηνός Ιανουαρίου: Αντώνιος ο Μέγας, Κύριλλος Αλεξανδρείας, Μέγας Αθανάσιος, Γρηγόριος ο Θεολόγος, όσιος Εφραίμ ο Σύρος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Μέγας Βασίλειος. Ιερομάρτυρας Ιγνάτιος ο Θεοφόρος κ.λ.π., μας δίδουν (ευλογία) το δικό τους αφυπνιστικό κάλεσμα, προς ενεργητική αντίσταση στη σημερινή κοινωνική και εκκλησιαστική παθογένεια, σύμπτωμα των οποίων, αιτία τους μάλλον, είναι η αποστασία από τον Αληθινό Τριαδικό Θεό και η διείσδυση της παναιρέσεως του Οικουμενισμού μέσα στο μωσαϊκό των Ευρωπαϊκών πολιτισμών – πολιτικών, το οποίο (μωσαϊκό) έχει καλύψει το πνευματικό έδαφος της πατρίδος μας.

Σχετικά, αληθινός Θεολόγου λόγος, άξιος, δυνάμενος να μας παρηγορήσει και ενισχύσει, είναι και η ομιλία «Εις τον Μέγαν Αθανάσιον» (18 Ιαν.) του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου (Ε.Π.Ε. – Τόμος 6). Στην εκκίνηση του λόγου, διαβάζουμε:

«Αθανάσιον επαινών, αρετήν επαινέσομαι. Ταυτόν γαρ, εκείνον τε ειπείν, και αρετήν επαινέσαι, ότι πάσαν εν εαυτώ συλλαβών είχε την αρετήν…», δηλ. «Εγκωμιάζων τον Αθανάσιον θα εγκωμιάσω την αρετήν. Είναι το ίδιο να ομιλήσης γι’ αυτόν ή να επαινέσης την αρετήν. Είχε πραγματοποιήσει και κρατούσε στην ψυχή του όλη την αρετή…».

Στη θεολογική ανάλυση του λόγου του διακρίνουμε (περιληπτικά):

Α) Την αναγνώριση του Μ. Αθανασίου, ως ηγετική μορφή της Ορθοδοξίας, όχι απλά του Χριστιανισμού∙ ολκής Μ. Αντωνίου, ως αίσθηση – αξιολόγηση του βίου του, που ήταν παρά τους πόδας του Μ. Αντωνίου.

Β) Την τοποθέτηση του Μ. Αθανασίου, με ισχυρό θεολογικό – νομιμοποιητικό λόγο, στη σειρά των μεγάλων μορφών του Χριστιανισμού.

Γ) Τις αναφορές του στον πόλεμο κατά του Μ. Αθανασίου, που ξεσήκωσε ο Άρειος, «στου Αντιχρίστου Πρόδρομος», όπως αναγράφεται στο αρχαίο κείμενο.

Δ) Την ανάλυση του καθεστώτος των Αρειανών, που «εξαγοράζει όσους από τους κυβερνώντας ήσαν φίλοι του χρυσού και όχι φίλοι του Χριστού.

«Πλούτον του είχεν τα χρήματα των πτωχών και τα εξόδευεν άσχημα. Εξαγοράζει άνδρας που δεν ήσαν άνδρες, με δυσκολοδιάκριτον φύλον αλλά φανερή την ασέβεια, που ενώ ήσαν άξιοι δια έργα γυναικών, τους αναθέτουν οι βασιλείς των Ρωμαίων έργα ανδρών».

1ο Σχόλιο: Παρατηρούμε, ότι η αίρεση και η αποστασία έχουν ολέθρια επίδραση στους ανθρώπους και συνεργάζονται άψογα – αρμονικά με «άνδρες που δεν ήσαν άνδρες»∙ με ανθρώπους «δυσκολοδιάκριτου φύλου», αλλά με «φανερή ασέβεια». Είναι λόγια του Αγίου Αρχιεπισκόπου Αθανασίου, που καλούν σε υγιή αντίδραση κατά της σημερινής ηθικής εκκλίσεως, για να σταματήση αυτή η πνευματική κατάπτωση.

Στη συνέχεια του λόγου του τονίζει (μεταξύ άλλων):

Ε) Την μόρφωση του Μ. Αθανασίου, θεολογική και κοσμική

ΣΤ) Το Θεοπρόβλητο της Αρχιεροσύνης του

Ζ) Την τιμή που έδινε στην Ιερωσύνη

Η) Το θάρρος και την τόλμη του, για την υπεράσπιση της Ορθοδόξου πίστεως

Θ) Τον άριστο συνδυασμό Ασκήσεως και Ομολογίας

Υπογραμμίζει ο Αγ. Γρηγόριος:

«Ήταν νόμος δι’ αυτούς (για τους Ορθοδόξους) ό,τι εθεωρούσε (ο Μ. Αθανάσιος) ορθό, και ό,τι δεν εθεωρούσε, ήταν κάτι που έπρεπε οπωσδήποτε να αποφύγουν. Οι γνώμες του ήταν πλάκες του Μωϋσέως και του είχαν σέβας περισσότερο από ό,τι οφείλουν οι πιστοί στους αγίους… Επίστευαν (οι πιστοί, ενώπιον των διωκτών της πίστεως), ότι εκινδύνευαν για το Χριστό και θεωρούσαν ότι και το φοβερώτερο που πάθαιναν προς χάρι Του, θα ήτο το σπουδαιότερο μέρος της ασκήσεώς τους∙ και από τις μεγάλες νηστείες τους και τα πλαγιάσματα στη γη και την άλλη ταλαιπωρία (της ασκήσεως) που είναι παντοτινά εντρυφήματά τους, πολύ πιο ιερό και υψηλότερο∙ («ενθεώτερον τε και υψηλότερον»), κατά το αρχαίο κείμενο».

2ο Σχόλιο: Δεν νοείται, ως ανώτερη μορφή πνευματικής ζωής μόνο η Άσκηση, όταν δεν συνοδεύεται από τους κινδύνους για το Χριστό (Φιλιπ. α΄, 29), μας πληροφορεί το Χριστεπώνυμο πλήρωμα, το επί Μ. Αθανασίου. Οποία η διαφορά του με την ποιότητα του σημερινού πληρώματος…! Οι Αρειανοί προσπάθησαν με κάθε τρόπο να εξοντώσουν τον Μ. Αθανάσιο, ο οποίος από τα 46 έτη της Επισκοπικής διακονίας του, τα 16 τα διήλθε στην εξορία, ενώ τρεις (3) βασιλείς (Κωνστάντιος, Ιουλιανός και Ουάλης) τον επολέμησαν. Είναι αδιάσπαστη η ενότητα Ομολογίας και Ασκήσεως∙ αυτή η ενότητα είναι η ορθή έκφραση της πνευματικής εν Χριστώ ζωής. «Όπου διώκεται επίσκοπος, αρχιμανδρίτης, ηγούμενος, κήρυκας του Ευαγγελίου, κοντά του να είστε. Τους άλλους μακριά. Δεν είναι γνήσια τέκνα της Ορθοδοξίας, στερούνται της παρρησίας, η οποία είνε το πρώτο προσόν εις τας τοιαύτας κρισίμους στιγμάς» (Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης).

Το σημερινό πλήρωμα, πλην εξαιρέσεων, δεν έχει αντιληφθεί (ακόμη) την πνευματική αποδόμηση των Ορθοδόξων αντιστάσεων, το πρώτον, και την εκκλησιολογική αλλοίωση, το δεύτερον, που έχει επιφέρει η μη εφαρμογή του ΙΕ΄ Κανόνα της Πρωτοδευτέρας Συνόδου επί Μ. Φωτίου.

Να παραθέσουμε τον υπομνηματισμό του Ιερού Κανόνα από τον Μ. Αθανάσιο, πριν ακόμη να έχει διατυπωθεί (συνοδικά) ο Κανόνας. Είναι η ερμηνεία του στο εδάφιο Ματθ. ΙΗ΄, 9, στα εξής λόγια του Χριστού: «Ει ο οφθαλμός σου σκανδαλίζει σε, έξελε αυτόν και βάλε από σου∙ καλόν σοι εστί μονόφθαλμον εις την ζωήν εισελθείν, ή δύο οφθαλμούς έχοντα βληθήναι εις την γέενα του πυρός».

Ερμηνεύει ο Μ. Αθανάσιος: «Βαδίζοντες την απλανή και ζωηφόρον οδός, οφθαλμόν μεν εκκόψωμεν σκανδαλίζοντα, μη τον αισθητόν αλλά τον νοητόν∙ οίον εάν ο επίσκοπος ή ο πρεσβύτερος οι όντες οφθαλμοί της Εκκλησίας κακώς αναστρέφονται και σκανδαλίζωσι τον λαόν, χρη αυτούς εκβάλλεσθαι. Συμφέρον γαρ εστιν άνευ αυτών συναθροίζεσθαι εις ευκτήριον οίκον, ή μετ’ αυτούς εβληθήναι ως μετά Άννα και Καϊάφα εις την γέεναν του πυρός» (P.G. 35, 33).

Δίκαια ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος χαρακτήρισε τον Μ. Αθανάσιο «στύλο της Εκκλησίας».

Είπε και τα εξής:

«Η ζωή του υπήρξε υπόδειγμα επισκόπου και η διδασκαλία του νόμος της Ορθοδοξίας»!

3ο Σχόλιο: Ο λόγος του Αγ. Γρηγορίου και η ζωή του Μ. Αθανασίου ελέγχουν το σημερινό πλήρωμα της Εκκλησίας. Ξυπνάει συνειδήσεις. Ελέγχουν όλους εκείνους που περιορίζουν (σήμερα) την ομολογία μόνο στη σιωπή του «κελλιού τους∙ αυτό πάει να γίνει στις ημέρες μας εκκλησιολογία, αφού πρώτα ήτο δικαιολογία!