ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ Ευαγγ. Ανάγνωσμα: Μαρκ. 2:1-12

Και  εισήλθε πάλιν εις Καπερναούμ δι' ημερών και ηκούσθη ότι εις οίκον εστί. Και ευθέως συνήχθησαν πολλοί, ώστε μηκέτι χωρείν μηδέ τα προς την θύραν· και ελάλει αυτοίς τον λόγον. Και έρχονται προς αυτόν παραλυτικόν φέροντες, αιρόμενον υπό τεσσάρων˙ και μη δυνάμενοι προσεγγίσαι αυτώ δια τον όχλον, απεστέγασαν την στέγην όπου ην, και εξορύξαντες χαλώσι τον κράβαττον εφ' ω ο παραλυτικός κατέκειτο.  Ιδών δε ο Ιησούς την πίστιν αυτών λέγει τω παραλυτικώ· τέκνον, αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου.  Ήσαν δε τίνες των γραμματέων εκεί καθήμενοι και διαλογιζόμενοι εν ταις καρδίαις αυτών· τι ούτος ούτω λαλεί βλασφημίας; Τις δύναται αφιέναι αμαρτίας ει μη εις ο Θεός; Και ευθέως επιγνούς ο Ιησούς τω πνεύματι αυτού ότι ούτως αυτοί διαλογίζονται εν εαυτοίς είπεν αυτοίς· Τι ταύτα διαλογίζεσθε εν ταις καρδίαις υμών; Τί εστίν ευκοπώτερον, ειπείν τω παραλυτικώ, αφέωνταί σου αι αμαρτίαι, ή ειπείν, έγειρε και άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει; ίνα δε ειδήτε ότι εξουσίαν έχει ο Υιός του ανθρώπου αφιέναι επί της γης αμαρτίας – λέγει τω παραλυτικώ· σοί λέγω, έγειρε και άρον τόν κράβαττόν σου και ύπαγε εις τον οίκον σου. Και ηγέρθη ευθέως, και άρας τόν κράβαττον εξήλθεν εναντίον πάντων, ώστε εξίστασθαι πάντας και δοξάζειν τον Θεόν λέγοντας ότι ουδέποτε ούτως είδομεν.

Νεοελληνική απόδοσις

Ύστερα από μέρες, μπήκε πάλι ο Ιησους στην Kαπερναούμ και διαδόθηκε ότι βρίσκεται σε κάποιο σπίτι. Aμέσως συγκεντρώθηκαν πολλοί, ώστε δεν υπήρχε χώρος ούτε κι έξω από την πόρτα και τους κήρυττε το μήνυμά του. Έρχονται τότε  μερικοί πρός αυτόν, φέρνοντας έναν παράλυτο, που τον βάσταζαν τέσσερα άτομα. Kι επειδή δεν μπορούσαν να τον φέρουν κοντά στον Ιησού εξαιτίας του πλήθους, έβγαλαν τη στέγη πάνω από κει που ήταν ο Ιησούς, έκαναν ένα άνοιγμα και κατέβασαν το κρεβάτι, πάνω στο οποίο ήταν ξαπλωμένος ο παράλυτος. Όταν είδε ο Iησούς την πίστη τους, είπε στον παράλυτο: Παιδί μου, σου συγχωρούνται οι αμαρτίες . Κάθονταν όμως εκεί μερικοί γραμματείς και συλλογίζονταν μέσα τους: «Μα πως μιλάει αυτός έτσι, προσβάλλοντας το Θεό; Ποιος μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες; Μόνον ένας, ο Θεός». Αμέσως ο Iησούς κατάλαβε ότι αυτά σκέφτονται και τους λέει: «Γιατί κάνετε αυτές τις σκέψεις μέσα στο μυαλό σας; Tι είναι ευκολότερο να πω στον παράλυτο: «σου συγχωρούνται οι αμαρτίες σου» ή να του πω: «Σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα;» Για να μάθετε λοιπόν, ότι ο Υιός του Aνθρώπου έχει εξουσία να συγχωρεί πάνω στη γη αμαρτίες» ― λέει στον παράλυτο: «Σε εσένα το λέω, σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στο σπίτι σου». Εκείνος σηκώθηκε αμέσως, πήρε το κρεβάτι του και μπροστά σε όλους βγήκε έξω, έτσι που όλοι θαύμαζαν και δόξαζαν το Θεό λέγοντας: «Τέτοια πράγματα ποτέ ως τώρα δεν είδαμε»! 

Σχολιασμός

Η θεραπεία του παραλύτου

Διαπλέοντες «το της νηστείας μέγα πέλαγος», σταματούμε για λίγο στον όρμο της σημερινής Κυριακής για να ευφρανθούμε πνευματικά, εορτάζοντας τη μνήμη ενός μεγάλου Πατέρα και της Εκκλησίας μας, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διατράνωσε με τη διδασκαλία, τα έργα και τη βιωτή του την ορθόδοξη πίστη ότι η κατά χάριν θέωση του ανθρώπου είναι επιτεύξιμη, αφού παρόλο που ο Θεός είναι ως προς την Ουσία Του αμέθεκτος, είναι ως προς τις ενέργειες μεθεκτός.

Πρώτα όμως ας επιχειρήσουμε ένα σύντομο σχολιασμό στη σημερινή ευαγγελική περικοπή, που είναι παρμένη από το κατά Μάρκον άγιο ευαγγέλιο (παράλληλα χωρία: Μτ. 9 1-8˙ Λκ. 5 17-26) και αναφέρεται στη θεραπεία του παραλυτικού της Καπερναούμ. Ενώ ο Κύριος διδάσκει σε κάποιο σπίτι, έρχονται τέσσαρα άτομα κρατώντας ένα παράλυτο με το κρεβάτι του. Δοκιμάζουν να πλησιάσουν τον Ιησού, εξαιτίας όμως του πλήθους αυτό καθίσταται αδύνατο. Χωρίς πολλή σκέψη ανεβαίνουν στη στέγη του σπιτιού, χαλούν ένα μέρος της και από εκεί κατεβάζουν τον παράλυτο μπροστά στον Ιησού. «Καί προύθηκαν τω Χριστώ τον κάμνοντα, λέγοντες μεν ουδέν, αυτώ δε το παν επιτρέποντες. Εν αρχή μεν γαρ και αυτός περιήγε, και ου τοσαύτην παρά των προσιόντων ήτει την πίστιν˙ ενταύθα δέ και προσήεσαν, και πίστην απητούντο» (Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου, Υπόμνημα στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, Ομιλία 29).  Είναι λοιπόν ολοφάνερη η πίστη τόσο των τεσσάρων ανθρώπων που βαστάζουν τον παράλυτο, αφού δεν λογαριάζουν καθόλου τον κόπο τους, όσο και του ίδιου του παράλυτου, αφού δέχεται χωρίς γογγυσμό την ταλαιπωρία και το ανεβοκατέβασμα. Έτσι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός δεν τον υποβάλλει σε «εξέταση πίστεως» όπως π.χ. στην περίπτωση της Χαναναίας, αλλά αμέσως του δίδει την άφεση των αμαρτιών του. Με την άφεση που δίνει ο Κύριος στον παράλυτο προβαίνει πρώτα στη θεραπεία της ψυχής που δεν είναι ορατή και φανερώνει τη Θεότητά Του και την ισοτιμία Του με τον Πατέρα.

Τότε αρχίζουν οι γραμματείς και συλλογίζονται πως αυτό που λέει ο Κύριος είναι βλασφημία, αλλά δεν το εκφράζουν δημόσια επειδή φοβούνται το πλήθος. Εντούτοις ο Ιησούς, φανερώνοντας και πάλι τη Θεότητά Του, αποκαλύπτει τα κρύφια των καρδιών τους και προβαίνει στη θεραπεία και του σώματος του παραλύτου. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ορατή από όλους η θεία δύναμη και εξουσία Του, καθώς και κατά κάποιον τρόπο αποδεικνύεται και η μη ορατή συγχώρηση που προηγουμένως  ο ασθενής είχε λάβει.

Ο παράλυτος της περικοπής συναντάται προσωπικά με το Χριστό διά της  μεγάλης πίστης που επιδεικνύει και μετέχει στη νέα πραγματικότητα που προσφέρει ο Μεσσίας και Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός. Ο Κύριος ενεργεί και αποκαλύπτεται με τη δύναμη της αγάπης και της αγαθότητάς του, ο παράλυτος αποκτά πραγματική σχέση με το Θεό, ανακαινίζεται, ξαναγεννιέται και σώζεται, μέσα στα όρια της πίστης και χωρίς κάποια δική του αυτόνομη δύναμη.

 Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: αγωνιστής της πίστεως

Τις πιο πάνω αλήθειες διατρανώνει και ο σήμερα εορταζόμενος Πατέρας της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που έζησε τον 14^ο αιώνα. Εκείνη την περίοδο αρκετοί λόγιοι, με επικεφαλής το μοναχό Βαρλαάμ από την Καλαβρία της Ιταλίας, θέλησαν να εξευτελίσουν την πίστη μας ανάγοντάς την σε φιλοσοφικό στοχασμό. Διατείνονταν ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να πλησιάσει τον Τριαδικό Θεό ούτε βέβαια και να ενωθεί μαζί Του˙ έλεγαν ότι το μόνο που μπορεί ο άνθρωπος να επιτύχει είναι η ηθική, φιλοσοφική και γνωσιολογική του καλλιέργεια, στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις.  Εκτός από αυτά, ενεργούσαν σκληρές επιθέσεις εναντίων των ορθοδόξων ασκητών χαρακτηρίζοντάς τους ως «ομφαλοψύχους», αφού δεν μπορούσαν να καταλάβουν το πώς οι ασκητές, που πολλοί απ’ αυτούς δεν είχαν καμία κοσμική μόρφωση και παιδεία, μετείχαν σε μια κατάσταση κοινωνίας με το Θεό την ώρα της προσευχής, βιώνοντας το θείο και άκτιστο φως (πρβλ. Εισαγωγή στα έργα Γρηγορίου Παλαμά, Τόμος 1, ΕΠΕ).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς βίωσε από νεαρή ηλικία την ασκητική εμπειρία της Εκκλησίας μας και μυήθηκε στη νήψη και τη νοερά προσευχή, πολιτευόμενος την μοναχική πολιτεία στο Παπίκιον Όρος και σε μονές και ασκηταριά του Άθωνος. Λόγω όμως των κακοδοξιών του Βαρλαάμ και των οπαδών του, εγκαταλείπει το Άγιον Όρος και μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη, όπου δρούσε ο πρώτος (βλ. Φιλοθέου Κοκκίνου, Βίος Γρ. Παλαμά, ΕΠΕ). Εκεί υπερασπίζεται τις ησυχαστικές απόψεις και τονίζει πως η έξωθεν μόρφωση είναι εντελώς ανεξάρτητη με την πνευματική πορεία του ανθρώπου.  Όπως αναφέραμε και στην αρχή, ο άγιος Γρηγόριος ξεκαθάρισε ότι ο άνθρωπος δεν έχει μεν τη δυνατότητα να μετέχει στη Θεϊκή Ουσία που είναι κατ’ απόλυτο τρόπο απρόσιτη και ακατάληπτη, έχει όμως τη δυνατότητα να μετέχει των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Η διάκριση αυτή μεταξύ Θείας Ουσίας και θείων ενεργειών μπορεί να γίνει καταληπτή με το παράδειγμα του ηλίου: ζεσταινόμαστε και φωτιζόμαστε από αυτόν, δεν μπορούμε όμως να πλησιάσουμε τον πυρήνα του. Ο άγιος Γρηγόριος διευκρινίζει επίσης ότι στην πορεία της κατά χάριν θέωσης του ανθρώπου δεν κινείται ο άνθρωπος προς το Θεό με δικές του δυνάμεις, αλλά απλώς διά της μετανοίας και της προσευχής ανοίγεται στο Θεό και ο Θεός κινείται προς τον άνθρωπο και τον θεώνει. Όλα αυτά επικυρώθηκαν και με σύνοδο υπό την προεδρία του αυτοκράτορα Ανδρονίκου του Γ΄ και τη συμμετοχή του Πατριάρχου, επισκόπων, αρχιμανδριτών, ηγουμένων και μοναχών. Η ξεκαθάριση και διατύπωση αυτών των αληθειών της πίστης μας είναι σημαντικότατη και γι΄ αυτό η σημερινή Κυριακή με τον τιμώμενο άγιο Γρηγόριο, θεωρείται ως η δεύτερη Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Αυτές τις αλήθειες της Εκκλησίας μας ας ενστερνιστούμε και εμείς και ας βιώσουμε την πραγματικότητα της κατά χάριν θεώσεώς μας μέσα από τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας και τις πάμπολλες ευκαιρίες που η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που διανύουμε μας προσφέρει.